اصول موفقیت در بحران از نگاه علی(ع) / سیره امیرمؤمنان(ع) در همه جوانب راهگشاست

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد شریفی صادقی، مدیر مؤسسه علمی فرهنگی تمدن علوی و عضو جامعه مبلغان برتر کشور، در گفت‎وگو با ایکنا، با اشاره به اینکه امیرمؤمنان امام علی(ع) فضایل وجودی خاصی دارند که ایشان را در تاریخ بی‌نظیر کرده است، گفت: سیزدهم ماه رجب مولودی در خانه کعبه پا بر عرصه هستی گذاشت که زبان‌ها و قلم‌های بسیاری همواره درباره ایشان گفته‌ و نوشته‌اند؛ لذا هرآنچه تمامی این‌ها نسبت به مقام رفیع ایشان هیچ است، این سخن نه در مقام خطابه بلکه با برهان هم قابل اثبات است. منابع مهم و متعددی از اهل سنت از جمله حاکم نیشابوری در «المستدرک علی الصحیحین» و سبط ابن جوزی در «تذکرة الخواص» و دیگران به این مهم اشاره کرده‌اند.

مدیر مؤسسه علمی فرهنگی تمدن علوی ادامه داد: مسئله مهم دیگری که فضیلت و شأنی ویژه به امام علی(ع) می‌دهد، مربوط به تربیت امیرمؤمنان(ع) در محضر پیامبر(ص) است؛ چنان که نقل شده ابوطالب فرزندان زیادی داشت و از عهده تکفل مالی همه آن‌ها به سختی برمی‌آمد. از این رو، عباس عموی پیامبر(ص) پیشنهاد کرد تا به ابوطالب مساعدتی شود و پیامبر(ص) هم به واسطه شرایط خوبی که در زندگی با حضرت خدیجه(س) داشتند، این را پذیرفتند. امام علی(ع) در همه امور همچون راستگویی، حُسن اخلاق، امانتداری و سایر اخلاق حسنه از پیامبر(ص) تأثیر پذیرفته‌اند.

نمونه انسان کامل

وی با با بیان اینکه حضرت علی(ع) همچون جعبه در بسته و گوهر گرانبهایی است که هم ناشناخته مانده و هم کسی به ارزش ایشان پی‌نبرده است، افزود: علی(ع) نمونه کامل انسان الهی، الگوی تربیتی اسلام و تبلور عینی تفکر توحیدی است. انسان والایی که از کودکی در محضر پیامبر اکرم(ص) رشد کرد، در مکتب او پرورش یافت و در پرتو ابعاد روحی و مکارم اخلاقی والای ایشان و در سایه فرهنگ قرآنی شخصیتش شکل گرفت. حضرت امیرمؤمنان(ع) شخصیت ممتازی‌اند که پس از پیامبر(ص) هیچ بشری با ایشان قابل مقایسه نیست، در میان اصحاب نبوی هم علی بن ابی طالب(ع) منحصر به فرد بودند چنان که پیامبر(ص) فرمودند: «ای علی! کسی جز خدا و من تو را نخواهد شناخت.»

عضو جامعه مبلغان برتر کشور با اشاره به اینکه دوره نوجوانی و جوانی امیرمومنان(ع) فصلی بسیار مهم از کتاب با برکت و تاریخ‌ساز عمر ایشان است اظهار کرد: مبعوث شدن پیامبر(ص) به رسالت، مقارن با مسئولیت عظیم حضرت علی(ع) می‌شود و علی بن ابی طالب(ع) به عنوان نخستین مرد به ایشان ایمان آوردند، که این هم افتخار بزرگ دیگری برای امام علی(ع) محسوب می‌شود. ایشان همچنین در یوم الانذار هم حضور داشتند یعنی روزی که قرار بود پیامبر(ص) خویشان را به اسلام فرا بخوانند «وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَکَ الْأَقْرَبِینَ وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فَإِنْ عَصَوْکَ فَقُلْ إِنِّی بَرِی ءٌ مِمَّا تَعْمَلُون» (سوره شعراء، آیات 214 ـ216) و این امیرمؤمنان(ع) بودند که هر بار پیامبر(ص) درخواست همراهی کردند، تمام قد برخاستند و آمادگی خود را اعلام کردند.

شأن نزول آیه 207 سوره بقره

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد شریفی صادقی تصریح کرد: نقش آفرینی در «لیلة المبیت» نیز از دیگر فضایل ایشان است زیرا وقتی فشارهای دشمنان بر پیامبر(ص) زیاد شد و ایشان مجبور به هجرت شدند در آن شب حساس تنها کسی که حاضر شد در بستر رسول خدا(ص) بخوابد تا جان پیامبر(ص) نجات بیابد، حضرت امیر(ع) بودند که در نتیجه این رشادت آیه 207 سوره مبارکه بقره در شان ایشان نازل شد: «وَ مِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ؛ و از میان مردم کسى است که جان خود را براى طلب خشنودى خدا می‌‏فروشد و خدا نسبت به این بندگان مهربان است».

وی با بیان اینکه بعد از هجرت هم امیرمؤمنان(ع) به پیامبر(ص) ملحق شدند و در حوادث مهم تاریخی ایشان را حمایت و از اسلام دفاع کردند و کار را تا جایی پیش بردند که رسول خدا(ص) ایشان را وصی و برادر خود معرفی کردند، گفت: همچنین، در غزوات و سرایای بدر، اُحد، خیبر و نیز فتح مکه به اعتراف مورخان اعم از شیعه و سنی و نیز مستشرقین، از شخصیت‌های شجاع و وارسته‌ای که در کنار پیامبر(ع) بود و از اسلام و آئین و شریعت پیامبر(ص) دفاع کرد، حضرت امام علی بن ابی طالب(ع) بود.

واقعه آیه اکمل

مدیر مؤسسه علمی فرهنگی تمدن علوی با اشاره به اینکه انتخاب علی(ع) به ولایت پیامبر(ص) در واقعه و روز غدیر خم، اوج فضایل امیرمؤمنان(ع) را نشان می‌دهد، ابراز کرد: حضرت رسول(ص) در بازگشت از حجة الوداع در سال دهم هجری خطاب به امت فرمودند: «آیا من از شما بر خودتان شایسته‌تر نیستم؟!» سپس دست امیرمؤمنان(ع) را بالا برده و فرمودند: «ای مردم هر کسی من مولای اویم پس از من علی بن ابی طالب مولای او است» که همه مسلمانان می‌پذیرند. حتی کسانی که بعدها اعتراض کردند و نپذیرفتند! و در نتیجه این واقعه آیه اکمال(آیه سوم سوره مبارکه مائده) نازل شد.

علی(ع) حافظ قرآن، قرآن ناطق و مفسر راستین آن است و احاطه‎اش به معارف الهی آنچنان بود که تنها او می‌توانست بگوید: «لَوْ کُشِفَ الغطاءُ ما ازددتُ یقینا؛ حتی اگر همه پرده‌ها کنار رود، ذره‌ای به یقین من افزوده نمی‌شود»

وی بیان کرد: علی(ع) حافظ قرآن، قرآن ناطق و مفسر راستین آن است و احاطه‎اش به معارف الهی آنچنان بود که تنها او می‌توانست بگوید: «لَوْ کُشِفَ الغطاءُ ما ازددتُ یقینا؛ حتی اگر همه پرده‌ها کنار رود، ذره‌ای به یقین من افزوده نمی‌شود». در نهج البلاغه و در کلام امام علی(ع) که همه چیز رنگ و بوی الهی دارد، طبعاً روش‌ها، ابزارها، مواد، مراحل، عوامل و اهداف تربیت خداگونه و به منظور تکامل انسان، تصفیه روح، رهایی از بندگی غیرخدا و مبارزه با نفس آمده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی صادقی با بیان اینکه حضرت در اجرای احکام دین به هیچ وجه کوتاه نمی‌آمدند و سخت و محکم به آن عمل می‌کردند، اظهار کرد: حضرت در هر زمینه‌ای اگر کاری به ایشان واگذار می‌شد به بهترین نحو انجام می‌دادند و در تمام کارها جزء بهترین‌ها بودند. امیرمؤمنان(ع) در تعیین استراتژی جنگ، در عبادت، در خطابه، در کشاورزی، در علم و در مدیریت بهترین بود و هر کاری را شروع می‌کرد با پشتکار و تلاش بسیارو مستمر می‌کوشید تا آن کار را به نحو احسن انجام دهد و این تلاش و پشتکار حضرت باید برای ما درس و الگو باشد.

مدیر مؤسسه علمی فرهنگی تمدن علوی در خصوص سیره رفتاری ایشان بعد از رحلت پیامبر(ص) هم گفت: سیره گفتاری و رفتاری امیرمؤمنان(ع) در همه معانی و جوانب آن برای مسلمانان و شیعیان الگو و راه‌گشاست. ایشان چه طی 25 سال سکوت و صبر که خود در این باره فرمودند: «صبر کردم مانند کسی که استخوان در گلویش و خار در چشمش است» و چه بعد از خلافت و نوع مواجهه با جریان‌های انحرافی باید برای همه ما درس و الگو باشد و توجه کنیم چنان که مورخان اعتراف کرده‌اند اگر این رفتار نبود ما چیزی از فقه اسلامی را نمی‌توانستیم بشناسیم.حضرت علی(ع) به عنوان انسان تربیت شده در محضر پیامبر(ص) بود و سیره ایشان باید در رفتارهای جمعی و فردی ما سرمشق و الگو باشد تا از این گنجینه بی‌نظیر معارف و حقایق استفاده شود.

نشانه‌های مؤمن

وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اصول موفقیت در بحران از نگاه حضرت علی(ع)، گفت: یکی از نیروهای نهفته در وجود انسان، قوه اراده است که اگر به پرورش و تقویت آن پرداخته شود، بسیاری از مشکلات روحی و جسمی را می‌توان درمان کرد . داشتن اراده‌ای قوی و همتی عالی، از نشانه‌های مؤمن است؛ در این میان یکی از عوامل موفقیت، استفاده از تجربیات است و آن‌هایی که خود را بی‌نیاز از تجربه می‌دانند به مقصد نخواهند رسید . چنان که علی(ع) فرمودند: «من غنی عن التجارب عمی عن العواقب؛ کسی که خود را از تجربه‌ها بی‌نیاز بداند، سرانجام امور را نخواهد دید.»

امروز و در شرایط فعلی کشور که ویروس کرونا شیوع پیدا کرده بهترین راه توجه وعمل به تجربه‌ها و توصیه‌هایی است که از سوی کارشناسان بهداشتی ارائه می‎شود؛ لذا باید از تجربه‌های به‌دست آمده در این شرایط بهترین استفاده را برد، زیرا بدبختی و شقاوتی از این بدتر نیست که از تجربه‌های بدست آمده استفاده نشود

حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی صادقی تصریح کرد: امام علی(ع) فرمودند: «آن کس که کارها را تجربه نکند، نیرنگ می‌خورد.» امروز و در شرایط فعلی کشور که ویروس کرونا شیوع پیدا کرده بهترین راه توجه وعمل به تجربه‌ها و توصیه‌هایی است که از سوی کارشناسان بهداشتی ارائه می‎شود؛ لذا باید از تجربه‌های به‌دست آمده در این شرایط بهترین استفاده را برد، زیرا بدبختی و شقاوتی از این بدتر نیست که از تجربه‌های بدست آمده استفاده نشود . این نکته را حضرت امیر(ع) در نامه‌ای به ابوموسی اشعری گوشزد کرده و فرمودند: «البته انسان شقی آن کسی است که از ثمرات عقل و تجربه، بهره‌مند نشود و محروم بماند.»

مدیر مؤسسه علمی فرهنگی تمدن علوی بیان کرد: در طول زندگی هر انسانی، حوادثی تلخ چرخه زندگی را دچار کندی می‌کند که البته اینها لازمه زندگی است، زیرا این تلخی‌ها انسان را در مقابل مشکلات و حوادث آینده آبدیده می‌کند . مواجهه با مشکلات و استفاده از تجربه‌های انجام شده پیش نیاز زندگی است. امام علی(ع)در این خصوص فرمودند: « کسی را که خداوند به‎وسیله گرفتاری‌ها و تجربه‌ها سود نرساند، از هیچگونه موعظه‌ای بهره‎مند نخواهد شد .»؛ در هر حال سیره حضرت علی(ع)، با توجه به آن شخصیت والای عرفانی، انسانی و دلیرانه سرشار از نکات آموزنده و پندآمیز است که می‌تواند سال‌ها بعد نیز با الگوهای نوین مقایسه و به عنوان سرمشق‌های برتر و سرآمد مورد بررسی قرار گیرد.