بررسی آداب و آثار انفاق از دیدگاه قرآن در مجله اقتصاد و بانکداری اسلامی

به گزارش ایکنا؛ در این شماره از مجله اقتصاد و بانکداری اسلامی، مقالاتی با عناوین «تحلیلی بر کارکرد دولت‌های جمهوری اسلامی ایران در جهت اسلامی‌ سازی اقتصای»، «تبیین لزوم نگاه فرآیندی به تولید علم اقتصاد متناسب با جامعه مسلمین و تبیین جایگاه سرمایه علمی حوزوی و دانشگاهی در آن»، «رفتارشناسی قرض الحسنه»، «تأثیر صکوک بر رشد اقتصادی در کشورهای خاورمیانه»، «نقش تأمین مالی اسلامی بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب اسلامی با استفاده از داده‌های تابلویی (مورد مطالعه صکوک اسلامی)»، «تأثیر مدیریت نقدینگی بر عملکرد (سودآوری) بانکداری بدون ربا در ایران: مطالعه موردی بانک‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران»، «بررسی میزان التزام و اعتقاد مردم شهر کابل به رفتارهای اقتصادی توصیه‌شده در زمینه مصرف در اسلام»، «تحلیل مضمون تصویر بازار از منظر اسلام»، «تأثیر سیاست پولی بر نابرابری درآمد»، «معیارهای عدالت اقتصادی»، «آسیب‌شناسی عملکرد بخش سلامت در ایران از منظر عدالت با تأکید بر ملاحظات اسلامی» و «جایگاه، آداب و آثار انفاق از دیدگاه قرآن‌کریم» منتشر شده است.

تحلیلی بر کارکرد دولت‌های جمهوری اسلامی ایران در جهت اسلامی‌ سازی اقتصاد

در طلیعه نوشتار «تحلیلی بر کارکرد دولت‌های جمهوری اسلامی ایران در جهت اسلامی‌ سازی اقتصاد» می‌خوانیم یکی از مساله‌های اساسی درباره اقتصاد ایران، عقب ماندن اقتصاد از آرمان‌های اقتصادی انقلاب و جمهوری اسلامی است. یکی از این آرمان‌های صریح و روشن، اسلامی شدن نظام اقتصادی است. آنچه از یک دولت انتظار می‌رود، حرکت در راستای تحقق هدف‌ها است. آیا دولت‌های مستقر شده در جمهوری اسلامی در راستای تحقق هدف های اسلامی در اقتصاد عمل کرده‌اند؟ این مقاله کوششی برای دست یابی به پاسخ این مساله است. بر این پایه شاخصی ساخته شده است که با ابتنای بر اصول اسلام، نشان دهنده اقتصادی سازگار با اصول اسلام  است. سپس با روش‌های آماری روند و تغییرات آن برای دوره ۱۳۵۸ تا ۱۳۹۳ اندازه‌گیری شده است. آنگاه دوره‌های ۸ ساله هر یک از دولت‌ها با هم مقایسه شده است. نتیجه، نشان می‌دهد در ۸ ساله ۱۳۶۰-۱۳۶۸ (دولت دوران جنگ تحمیلی) تغییر چندانی در شاخص رخ نداده است. در دوره ۱۳۶۸-۱۳۷۶ (دولت سازندگی) شاخص حدود ۸ درصد بهبود یافته است. در دوره ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ (دولت اصلاحات) شاخص حدود ۲۸ درصد رشد داشته است و در دوره ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ (دولت اصل گرا) این شاخص حدود ۸ درصد کاهش داشته است.

رفتارشناسی قرض الحسنه

نویسنده مقاله «رفتارشناسی قرض الحسنه» در طلیعه نوشتار خود آورده است ساختار انگیزشی حاکم بر نهادهای مالی تأثیر به‌سزایی در کارکرد آنها دارد. بدیهی است در صورتی که نگاه ما به ساختار انگیزشی مربوط به یک نهاد مالی تغییر پیدا کند، این امکان وجود دارد که در کارکرد آن نیز تغییرات قابل مشاهده‌ای بوجود آید. بسیاری برآنند که نهاد قرض‌الحسنه به‌دنبال رفع نیاز وام‌گیرندگان می‌باشد. این مقاله این فرضیه را پی‌گیری می‌کند که نهاد قرض‌الحسنه در اصل به‌دنبال رفع نیازهای معنوی و اخروی وام‌دهندگان می‌باشد. در صورتی که این فرضیه به اثبات برسد، نهاد قرض‌الحسنه در ابتدا باید به‌دنبال نشان دادن نقش خود در رفع نیازهای معنوی و اخروی وام‌دهندگان باشد. در این صورت است که مشکل عرضه وجوه حل شده و تعادل بین عرضه و تقاضا به‌وجود می‌آید. نوآوری مقاله در تغییر نگاه به ساختار انگیزشی نهاد قرض‌الحسنه می‌باشد.

تحلیل مضمون تصویر بازار از منظر اسلام

در طلیعه نوشتار «تحلیل مضمون تصویر بازار از منظر اسلام» می‌خوانیم بازار یکی از مفاهیم مهم اقتصادی است که در جهان‌بینی اسلامی معنایی متفاوت از جهان‌بینی موجود در اقتصاد متعارف به خود می‌گیرد. مفاهیم در علوم انسانی نقش کلیدی ایفا می‌کنند به‌طوری‌که یکی از گام‌های اساسی تحول در علوم انسانی بازتولید مفاهیم محوری در رشته‌های مختلف است. عمل به توصیه‌های اسلام در حوزه اقتصاد منجر به شکل‌گیری بازار با ویژگی‌ها و تصویر ویژه‌ای می‌شود که می‌توان آن را تصویر بازار مطلوب اسلامی نامید. این نوشتار به بایسته‌های این تصویر در منابع اسلامی می‌پردازد. براین اساس ویژگی‌های تصویر بازار اسلامی از متون دینی استخراج شده و با روش تحلیل مضمون دسته‌بندی و ارائه شده است. بازار در معنای عام خود نوعی سازوکار تخصیص منابع و توزیع مواهب محسوب می‌شود که با مبادله آزادانه قرین است، اما در معنای خاص به محل انجام چنین مبادله‌ای دلالت دارد. نوع تعاملات افراد در بازار منجر به ایجاد هویتی خاص در شهر می‌شود. تصویر بازار اسلامی، به وجود آورنده هویتی متمایز در شهر اسلامی است که با هویت شهرهای غیر اسلامی تفاوت ماهوی دارد. این نوشتار به دنبال پاسخ به این مسئله است که مهم‌ترین مؤلفه‌هایی که منابع اسلامی در ترسیم تصویری جامع و مطلوب از بازار ارائه می‌دهند چیست؟ براساس نتایج این پژوهش درمجموع 36 مضمون اولیه، 20 مضمون پایه و 3 مضمون محوری به‌مثابه کلیدی‌ترین مؤلفه‌ها استخراج گردید. مهم‌ترین مؤلفه‌های تصویر بازار مطلوب در اسلام در سه مضمون محوری «احترام به مردم»، «شفافیت» و «عمل به احکام» قابل‌ارائه است.

معیارهای عدالت اقتصادی

در چکیده مقاله «معیارهای عدالت اقتصادی» آمده است معیار، ملاک و مناط کلی است که راه را برای سنجش مفهوم از طریق شاخص آسان می‌سازد. معیار سنجش ممکن است از روش روابط عِلِّی ـ پیشینی ـ و یا از روش اِنِّی ـ معلولی ـ به دست آید. در این مقاله با روش تحلیلی توصیفی از طریق تبیین مفهومی، ابتدا چهار مفهوم عدالت اقتصادی به‌صورت مستقل مورد ملاحظه قرار گرفته و تلاش شده برای هر مفهوم در قلمرو خاص خود از روش پیشینی معیاری ارائه شود. برپایه معنای تساوی؛ معیار برابری فرصت‌ها به‌ویژه در ثروت‌های اولیه و خدمات دولت معرفی شده‌اند. بر مبنای مفهوم حدوسط، معیار اعتدال؛ براساس مفهوم استحقاق در قلمرو توزیع سهم عوامل تولید؛ معیار استحقاق سهمی؛ در قلمرو توزیع مجدد بر پایه حق نیاز؛ معیار استحقاق حدکفافی و در قلمرو نفقه عیال، معیار استحقاق عرفی و سرانجام در عدم تفاوت فاحش طبقات درآمدی معیار توازن در سطح زندگی، درآمد و ثروت به‌عنوان معیار عدالت معرفی شده‌اند. بر پایه روایات ائمه معصومین (س) پنج معیار: وسعت در زندگی؛ عزت پیدا کردن حق؛ اقامه سبک زندگی دینی در میان مردم، برقراری صلح و آرامش، امید در میان مؤمنان و نومیدی در میان دشمنان، به‌عنوان معیارهای پسینی عدالت استخراج شده‌اند.

جایگاه، آداب و آثار انفاق از دیدگاه قرآن‌کریم

نویسنده مقاله «جایگاه، آداب و آثار انفاق از دیدگاه قرآن‌کریم» در طلیعه نوشتار خود آورده است هدف این پژوهش بررسی ابعاد مختلف انفاق از دیدگاه قرآن‌کریم می­باشد. در این مقاله انفاق از دیدگاه قرآن‌کریم در سه بعد: اهمیت و جایگاه انفاق و تأکید آن در قرآن‌کریم؛ شرایط و آداب انفاق از نظر قرآن‌کریم؛ و آثار انفاق از منظر قرآن‌کریم مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در قرآن‌کریم انفاق به شکل‌های مختلف مورد تأکید واقع شده است. در بعضی آیات جایگاه انفاق پس از ایمان آوردن و برپاداشتن نماز قرار گرفته است که نشان از جایگاه ارزشمند انفاق دارد. انفاق در راه خدا مایه رستگاری است. در مورد شرایط و آداب انفاق از نظر قرآن‌کریم می‌توان گفت که برای خشنودی خدا و با پرهیز از ریا باید انفاق نمود. از چیزهای پاکیزه‏ای که به‌دست آورده‌ایم و آنچه دوست داریم، انفاق کنیم. در  انفاق از منت و آزار اجتناب نماییم. در انفاق کردن باید حد وسط و اعتدال را رعایت نمود. اگر توانایی انفاق نداریم در برابر اصرار و تندی نیازمندان گفتاری پسندیده داشته باشیم. انفاق آثار فراوان مادی و معنوی را به همراه دارد. هر آنچه را که انفاق می­کنیم قطعاً خداوند آن‌را می‌داند و پاداش آن‏ به‌طور کامل به ما داده خواهد شد و حتی خدا آن‌را برای ما چند برابر می‌افزاید. کسانی که انفاق می‌کنند نه بیمی دارند و نه اندوهگین می‌‏شوند. انفاق، خشنودی خدا و آمرزش گناهان و ورود به بهشت را در پی دارد.