کاسبی سیاسی و اقتصادی از بحران جهانی کرونا

به گزارش ایکنا، در میان تمامی صحبت‌ها و تلاش‌ها با هدف پیدا کردن راه‌حلی برای درمان و جلوگیری از شیوع بیماری کرونا، برخی از دولت‌ها تلاش دارند که با سوء استفاده از این موقعیت به رقبای خود در عرصه جهانی ضربه بزنند و در این راه حتی از شیوع یک بیماری هم استفاده می‌کنند.

از سوی دیگر، لغو بسیاری از مسابقات ورزشی، فعالیت‌های هنری و مسافرت‌ها به دلیل شیوع کرونا باعث شد که اقتصاد بسیاری از کشورهای درگیر این بیماری به شدت آسیب ببیند و کسب و کارهای زیادی به‌ خصوص در بخش‌های کوچکتر جوامع با بحران شدیدی روبه‌رو شود.

کاسبی از درد مردم

به‌طور طبیعی با افزایش تقاضا برای یک جنس در بازار، قیمت آن نیز افزایش پیدا می‌کند. وسایل بهداشتی نیز از این قاعده مستثنا نیست و با شیوع کرونا، تقاضا برای خرید لوازم بهداشتی مرتبط با کرونا مانند ماسک، مواد ضد عفونی‌کننده و دارو به‌ طرز وحشتناکی رشد کرد. در این میان افراد و شرکت‌هایی به دنبال سود بردن از این بازار بودند.

برای مثال در چین به دلیل نیاز شدید مردم، کمبود ماسک رخ داد. گزارش شده است که در شانگهای مردم برای خرید بسته‌ای از ماسک‌های صورت مجبور بودند که تقریباً یک ساعت در صف بمانند. علی‌رغم اقدامات دولت چین برای کاهش قیمت و جلوگیری فروشندگان از سوءاستفاده از این وضعیت، گزارش‌های زیادی در مورد احتکار، سرقت، فروش اجناس تقلبی و خشونت گزارش شد. البته چین تنها کشوری نبود که با معضلاتی شبیه به این روبه‌رو بود. موارد مشابهی از این مشکلات در سایر کشورها مانند آمریکا، ایتالیا، استرالیا و فرانسه دیده شد. در استرالیا صف‌های طولانی برای خرید ماسک و اقلام غذایی به درگیری منجر شد.

در آمریکا کلمه ماسک N95 در شمار پرجست‌وجوترین واژه در وب‌سایت فروشگاه اینترنتی آمازون قرار گرفت و قیمت این محصولات به شدت بالا رفت تا جایی که به گزارش CNN، قیمت یک بسته 100 تایی از ماسک برای جلوگیری از گرد و غبار از 8 دلار به 200 دلار رسید. این وضعیت تا جایی پیش رفت که آمازون بسیاری از فروشندگان کالاهای بهداشتی را به دلیل افزایش بی‌رویه قیمت‌های خود از این وب‌سایت حذف کرد.

وضعیتی بدتر از 2008

شیوع کرونا علاوه بر مسائل انسانی به شدت بر اقتصاد دنیا تأثیر منفی گذاشته و تجارت‌هایی که بیش از همه نیازمند حضور مردم هستند، مانند گردشگری و حمل و نقل از این بیماری ضربه مهلکی خوردند.

بانک جهانی به دلیل واکنش بسیار کُندی که برای تأمین تسهیلات اعتبار اضطراری همه‌گیر(Pandemic Emergency Financing Facility) موسوم به  PEF – صندوقی برای تأمین منابع مالی در جهت کمک به مدیریت شیوع بیماری همه گیر ـ داشت، مورد انتقاد قرار گرفت. شرایط PEF، که منابع آن توسط اوراق قرضه فروخته شده به سرمایه‌گذاران خصوصی تأمین می‌شود، مانع از تخصیص هرگونه پول به متقاضیان تا 12 هفته پس از شناسایی شیوع بیماری می‌شود. منتقدان معتقدند که شرایط PEF بسیار سختگیرانه است و تأخیر 12 هفته باعث کاهش اثرگذاری آن شده و استدلال می‌کنند که این صندوق منافع صاحبان اوراق بهادار خصوصی را بر بهداشت عمومی در اولویت قرار داده است.

در تاریخ بازارهای آمریکا به ندرت می‌توان روزی مانند دوشنبه 24 فوریه(5 اسفند) پیدا کرد. میانگین شاخص صنعتی بورس داوجونز(Dow Jones Industrial Average) در آمریکا و فوتسی 100 (FTSE 100) در بریتانیا بیش از 3 درصد سقوط کرد. این روند به دلیل سقوط بازارهای شرق آسیا و چین به دلیل شیوع ویروس کرونا بود.

این روند ادامه داشت و در 27 فوریه(8 اسفند) به دلیل نگرانی‌های زیاد در مورد شیوع ویروس کرونا، شاخص‌های مختلف بورس ایالات متحده از جمله نزدک ـ 100(NASDAQ-100)، شاخص اس اند پی 500(S&P 500) و داو جونز(داوجونز اُفت 1919 واحدی داشت) بزرگترین افت یک روزه از زمان بحران مالی سال 2008 را ثبت کردند. در 28 فوریه 2020(9 اسفند) بورس اوراق بهادار در سراسر جهان بزرگترین کاهش یک هفته‌ای خود را از زمان بحران مالی 2008 داشتند که در این میان شرکت‌های مرتبط با انرژی، صنایع هواپیمایی و مرتبط با گردشگری بیشترین افت سهام خود را تجربه کردند.

کاهش تقاضای سفر و عدم فعالیت کارخانه‌ها به‌خصوص در کشورهایی مانند چین و ژاپن به دلیل شیوع کرونا، تقاضا برای نفت را به میزان قابل توجهی تحت تأثیر قرار داده و باعث افت قیمت آن شده است. در اواسط ماه فوریه، آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرد که رشد تقاضای نفت در سال 2020 به کمترین میزان از سال 2011 برسد.

رکود تقاضای چین به این منجر شد که اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت(اوپک) برای بحث در مورد کاهش احتمالی تولید برای به تعادل رساندن ضرر در تقاضا گرد هم آیند. در نهایت اوپک توافق کرد که تولید نفت را 1.5 میلیون بشکه در روز کاهش دهد و این باعث می‌شود سطح تولید اوپک به پایین‌ترین سطح از زمان جنگ عراق برسد.

در همین حال، شرکت تحلیلی IHS Markit پیش‎بینی کرد که کاهش تقاضای جهانی برای نفت به میزان 3.8 میلیون بشکه در روز در سه ماهه اول سال 2020 کاهش یابد، که عمدتاً به دلیل توقف فعالیت اقتصادی چین به دلیل شیوع کرونا است. براساس تحقیق مورگان استنلی که رویترز منتشر کرد، انتظار می‌رود رشد اقتصادی چین در نیمه اول سال 2020 تا 1.1 درصد کاهش یابد زیرا فعالیت‌های اقتصادی تحت تأثیر منفی شیوع کروناست.

تلاش برای ضربه به رقبای سیاسی

آمریکا و چین به عنوان دو ابرقدرت جهانی در زمینه‌های مختلف با یکدیگر رقابت سختی دارند. شیوع ویروس کرونا از شهر ووهان در چین آغاز شد و این موضوع باعث شد که فرصتی برای سوء استفاده دولت آمریکا از این موقعیت به وجود بیاید. از همان ابتدا آمریکا سعی کرد با فرافکنی و مقصر جلوه دادن چین فقط این کشور را مسئول شیوع کرونا به جهانیان معرفی کند و در این کار تا جایی پیش رفت که در 23 بهمن‌ماه و در جریان نشست سازمان بهداشت جهانی، نماینده آمریکا تلاش کرد که این ویروس به نام چین نامگذاری شود ولی در نهایت این اتفاق نیفتاد.

در مورد روابط این کشور با ایران، ترامپ پیشنهاد کمک به ایران را در مورد کرونا داد. این در حالی رخ می‌داد که آمریکا سه سال پیش با خروج از برجام تحریم‌های سختی علیه ایران وضع کرده و علی‌رغم ادعای این کشور مبنی بر معافیت دارو و تجهیزات بهداشتی از این تحریم‌ها همچنان ایران با مشکل واردات دارو روبه‌روست.

نکته جالب توجه در این میان عملکرد دولت ترامپ قبل از همه‌گیری کروناست. دولت ترامپ در بودجه 2020 آمریکا، قطع بودجه تحقیقات در مورد همه‌گیری و ظرفیت آزمایشگاهی در سطح ایالتی و محلی را پیشنهاد کرد. بودجه 30 میلیون دلاری صندوق بحران‌های پیچیده(Complex Crises Fund) نیز كاملاً كاهش یافته بود كه به وزارت کشور این اجازه را می‌داد كه در صورت شیوع بیماری هزینه اعزام متخصصان بیماری را تأمین كند. در ماه مِی سال 2018، جان بولتون، مشاور وقت امنیت ملی ترامپ تیم امنیت جهانی بهداشت شورای امنیت ملی را که مسئولیت هدایت پاسخ آمریکا به یک بیماری همه‌گیر را بر عهده داشت، منحل کرد.

عربستان هم تلاش کرد که از شیوع کرونا در این کشور بر اختلافات خود با ایران دامن بزند. کابینه عربستان در نشست دهم مارس(20 اسفند) خود به ریاست ملک سلمان، پادشاه این کشور، ایران را به رفتار «غیر مسئولانه» در شیوع ویروس کرونا متهم کرد.

عربستان ادعا کرد که دولت ایران به شهروندان سعودی بدون زدن مهر ورود و خروج در گذرنامه‌های آنها، اجازه ورود به خاک خود را داده است. هرچند که عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان پیش‌تر گفته بود به غیر از اتباع بریتانیا، آمریکا و کانادا، برای دارندگان سایر گذرنامه‌ها، از الصاق برچسب و درج مهر ورود و خروج خودداری می‌شود، اما این اقدام عربستان، در شرایطی که شیوع جهانی این بیماری بیش از هر زمان دیگری اتحاد و همکاری بین کشورهای مختلف را می‌طلبد، نشان‌دهنده نگاه سیاسی ریاض به بیماری کروناست.

گزارش از محمدحسن گودرزی