آیت‌الله اراکی:
برقراری عدل در جامعه بدون اطاعت از رهبر ممکن نیست / تبعیت از هوا؛ علت وضع کنونی جهان
استاد سطح عالی و خارج حوزه علمیه گفت: برقراری عدل در جامعه بدون اطاعت از رهبری الهی ممکن نیست؛ رهبری که بتواند بر اساس میزان و کتاب عمل کند.
به گزارش ایکنا، آیت‌الله محسن اراکی، استاد سطح عالی و خارج حوزه علمیه، امروز، 16 فروردین‌ماه در ادامه مباحث فقه السیاسة به صورت آنلاین گفت: اقامه عدل نخستین وظیفه از وظایف رهبری است که استثناناپذیر هم نیست؛ وظیفه رهبری برپایی عدل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و هر عرصه دیگر اجتماعی است، البته این مسئله جز با حمایت و اطاعت مردم محقق نمی‌شود.اراکی با اشاره به تعریف عدل بیان کرد: امام علی(ع) فرمودند: «العدل تضع الاشیاء فی مواضعها» که بهترین تعریف است و بر این اساس معلوم می‌شود عدلی که انسان باید به آن عمل کند این است که هر چیزی را در جای خود بگذارد.
استاد حوزه علمیه اضافه کرد: این تعریف نشان می‌دهد که از قبل عدل و جای اشیاء مشخص شده است و همین نقطه افتراق و تمایز ما با مکاتب غیرالهی است، زیرا عدل در نظر آنان هر چیزی است که دل انسان و مردم بخواهند، در حالی که در اسلام هر چیزی در جای خود قرار داده شده است.
استاد حوزه علمیه با بیان اینکه منطق مستبدان و فراعنه هم همین منطق بوده است که عدل آن چیزی است که به نفع آنان باشد، تصریح کرد: فرعون هم می‌گفت هر چه من می‌گویم عدل و خوب است؛ بنابراین اگر بگوییم آنچه مردم می‌خواهند همان عدل است، این حرف، استبدادی است؛ در نگاه اسلام، عدل قبل الانسانی است یعنی آنچه را که عدل است انسان باید بخواهد و نه آنچه را انسان می‌خواهد عدل می‌شود.
خاستگاه عدل و تعریف حکمت
وی افزود: جهان، آفریننده و خالقی دارد که جهان را بر اساس عدل، استوار کرده است، بنابراین آفریننده عادل بر اساس عدل می‌آفریند؛ الوهیت و خالقیت او عادلانه است؛ یعنی وقتی می‌آفریند، جایی برای آفریده خود قرار می‌دهد؛ در افعال اختیاری انسان هم این کار را کرده است؛ برای هر رفتاری جایی معین کرده، لذا رفتاری که در جای خود باشد، عدل است؛ حکمت، هم دانستن عدل و جایگاه هر چیزی است.
اراکی بیان کرد: در قرآن دوگانه عجیبی میان حق و تبعیت از هوای نفس وجود دارد؛ لذا فرموده که «فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ الْهَوَى ...»؛ آنچه خدا معین کرده، جایگاهی برای هر رفتار است که براساس کتاب و میزان معین شده است و مردم وظیفه دارند از کتاب و میزان اطاعت و حمایت کنند.
نقش مردم در تحقق عدل
استاد فقه سیاست حوزه علمیه تصریح کرد: وقتی در روز غدیر، پیامبر اعلام عمومی برای ولایت امام علی(ع) کرد و مردم با ایشان بیعت کردند(همانطور که قبلا گفته شد در روز غدیر اعلام همگانی و بیعت بود وگرنه امامت از قبل وجود داشت و در واقع در این روز اتمام نعمت شد) خداوند با اعلام ولایت ایشان قانون عادلانه را در اختیار بشر قرار داد و آن را اعلام کرد و حال، بشر مختار است که از رهبران الهی پیروی کند یا نکند، بنابراین نقش مردم، نقش اول در اجرای عدل و حاکمیت رهبر الهی است.
اراکی با بیان اینکه به همین جهت امام علی(ع) در هنگام پذیرش خلافت فرمودند که اگر حضور حاضران و بیعتی که خدا از عالمان گرفته نبود، افسار شتر خلافت را بر دوش او می‌انداختم، اضافه کرد: در دوره حضور، امام معصوم وجود دارد و همه جزئیات قوانین را به صورت عادلانه وضع می‌کند، ولی در دوره غیبت، مجتهد باید براساس کلیاتی که در دین بیان شده، جزئیات را به دست می‌آورد.
وی افزود: بنابراین مجتهد باید روش فهم داشته باشد که فهم صحیح متون شرعی را استنباط کند؛ در تشخیص موضوع هم اگر شارع در تعیین موضوع دخالت نکرده باشد، فهم موضوع بر عهده فقیه است و اگر عرفی باشد، دو شکل است؛ گاهی تشخیص آن نیاز به تخصص ندارد لذا همان چیزی که مردم تشخیص می‌دهند، موضوع حکم است و اگر عرفی نباشد، تشخیص آن با مرجع است.
اراکی اظهار کرد: البته این روزها بحث عرف در گفتار برخی افراد خلط شده است؛ عرف دو کاربرد دارد؛ گاهی عرف اهل لغت است که مرجع فهم، اهل لغت هستند و کاربرد دیگر در تشخیص موضوع است؛ در جایی که موضوع شرعی جود نداشته باشد، لذا کار فقیه مثلاً در بحث مسافرت این است که بگوید حد ترخص این است که شهر از چشم و گوش مردم پنهان شود، ولی اینکه در کجا این کار انجام می شود، مصداق است.
اراکی بیان کرد: بنابراین وقتی سخن از عدل می‌گوییم معنای مشخص و معینی وجود دارد؛ این جهان خدایی دارد که آن را آفریده و بر مبنای نظمی آفریده و برای هر چیزی در عالم تکوین و افعال انسان عدل قرار داده، بنابراین اگر انسان از عدل الهی تبعیت نکرد، هوا خواهد شد.
عدل در آفرینش و انسان
وی افزود: گوش، دست، بینی، قلب، معده و ... هم در جای معینی آفریده شده‌اند و کار معینی دارند، زیرا انسان نمونه‌ای از جهان بزرگ است. همین خداوند که برای افعال اجرام و اشیاء جای معینی قرار داد، برای افعال و اعمال انسان هم جای معینی قرار داده است و این نظم در کتاب و میزان جلوه می‌کند؛ اگر قرار بود که عالم از اراده انسان تبعیت کنند، نظم عالم بهم می‌ریخت که در احتجاج حضرت ابراهیم در قرآن شاهدیم.
تبعیت از هوا؛ علت وضع کنونی جهان
اراکی با اشاره به تعبیر «لیقوم الناس بالقسط» تصریح کرد: مردم باید کتاب و میزان را انتخاب کنند که بر مبنای همین انتخاب، عدل برپا می‌شود، ولی اگر مردم تبعیت نکنند، هواهای نفسانی و هر چه دلخواه آنان است، رخ می دهد و همین می‌شود که امروز در جهان می‌بینیم.
اراکی اضافه کرد: اینکه اروپایی‌ها گله می‌کنند که ماهانه عده زیادی از مردم دنیا قصد عزیمت و مهاجرت به آمریکا و اروپا دارند، به این علت است که اینها صدها سال است که منابع این مردم را به سرقت برده و نظم جامعه بشر را بهم ریخته‌اند، لذا موج هجرت ایجاد شده؛ شما ظلم کرده‌اید؛ در سوریه شما جنگ ایجا کردید بنابراین این همه مهاجر روی دست ترکیه و ... گذاشته‌اید؛ ما می‌گوییم چرا جنگ درست کردید که این وضع در دنیا ایجاد شود.
وی افزود: یکی از وظایف رهبر و حاکم، ایجاد عدل است؛ البته هر جا وظیفه‌ای برای حاکم تعریف شد به شرطی عملی است که مردم اطاعت و نصرت کنند؛ یعنی همه وظایفی که بر دوش حاکم است طرفینی است و حاکم در یکطرف و مردم در طرف دیگر هستند و اگر مردم تبعیت نکنند عملی نخواهد شد.
استاد حوزه علمیه با انتقاد از برخی اشخاص که در صدا و سیما مطالب نادرستی بیان می‌کنند، افزود: برخی در تعبیر «لیقوم الناس بالقسط» می‌گویند یعنی مردم باید حکومت کنند، در حالی که قیام به قسط، کار مردم و جامعه است و باید با پیروی از انبیاء و اولیاء و رهبر اسلامی این کار را انجام دهند.
انتهای پیام مطالب مرتبط
