خروج آمریکا از عراق با افزایش هزینه‌ها قطعی است

اتفاقات اخیر در عراق و جابه‌جایی نیروهای آمریکایی حاضر در این کشور از نظر برخی از کارشناسان سیاسی به معنای آغاز خروج دائمی آمریکا از عراق است. از سوی دیگر وضعیت آشفته سیاسی در داخل عراق در کنار شیوع بیماری کرونا در جهان باعث شده که دورنمای آینده سیاسی این کشور بسیار نامعلوم و غیرقابل پیش‌بینی باشد. سرویس بین‌الملل ایکنا در گفت‌وگو با رضا سیمبَر، استاد تمام گروه علوم سیاسی دانشگاه گیلان و کارشناس مسائل خاورمیانه، نظر وی را در مورد رخدادهای اخیر عراق جویا شد.

ایکنا ـ تحرکات اخیر آمریکا در عراق و جابه‌جایی نیروهای این کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ این مسئله می‌تواند مقدمه خروج کامل آمریکا از عراق باشد؟

باید چند متغیر را در این زمینه در نظر گرفت. آمریکایی‌ها و دولت ترامپ در تلاش هستند که با توجه به مسائل مرتبط با بیماری کرونا و هزینه‌های زیادی که این موضوع از نظر اقتصادی و سیاسی در آمریکا برای ترامپ به همراه داشته، مسائل مرتبط به این بیماری را تحت‌الشعاع قرار بدهند. بنا بر نظر بسیاری از تحلیلگران مسائل عراق، این اتفاق می‌تواند شیوع کرونا در آمریکا را متأثر از خود کند.

رویکرد دولت ترامپ در تمام مباحث خاورمیانه مبتنی بر درآمدهای مالی برای آمریکا بوده است. در واقع هر زمان که ترامپ احساس کند که می‌تواند همزمان به منافع ژئوپلیتیک و اقتصادی خود برسد در دنبال کردن آن شکی به خود راه نمی‌دهد. در مورد عراق، آمریکا منافع مالی زیادی در این کشور دارد و حضور در عراق به تأمین منافع مالی آمریکا وابسته است. اگر این منافع تأمین نشود و هزینه‌های حضور در عراق بالا باشد، به طور حتم در مورد این حضور در عراق تجدید نظر می‌شود.

ایکنا _ مسائلی مانند شیوع کرونا چقدر می‌تواند در سیاست‌های ترامپ در خاورمیانه نقش داشته باشد؟

در آمریکا مباحث داخلی بر موضوعات خارجی بسیار تأثیرگذار است و نظرسنجی‌های مختلف، افکار عمومی را در مورد این مسائل مرتب رصد می‌کنند. در ماه نوامبر شاهد انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هستیم و این مسائل بیش از گذشته تصمیم‌گیری‌های دولتمردان آمریکا را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

ایکنا _ ایران یکی از کشورهایی است که در عراق نقش پررنگی دارد. با این همه برخی از تحولات اخیر در این کشور (مسائل مرتبط با انتخاب نخست‌وزیر) چندان با منافع ایران همسو نیست. نظر شما چیست؟

نمی‌توان به این مسائل یک‌طرفه نگاه کرد، زیرا بافت جمعیتی و حکومتی در عراق یکسان نیست. متأسفانه رویکرد سیاست خارجی ما این است که از امتیازات ژئوپلیتیکی که نه تنها در عراق، بلکه در کل خاورمیانه به نفع ایران وجود دارد استفاده کافی و سرمایه‌گذاری نمی‌کنیم. در واقع دستاورد‌های خوبی از نظر نظامی و فیزیکی پیدا می‌کنیم اما دستگاه‌های مرتبط با سیاست خارجی و اقتصادی ظرفیت لازم را برای بهره‌برداری  از این موفقیت‌ها ندارند. از سوی دیگر می‌بینیم که برای مثال ترکیه بیش از حضور نظامی،‌ از لحاظ اقتصادی بهره‌برداری دارد.

کنش‌های متفاوت سیاسی با توجه به بافت داخلی در عراق رخ می‌دهد و کشورهای دیگر در آن دخالت دارند. عراق از نظر داخلی ثبات سیاسی ندارد و متغیرهای بیرونی بر آن تأثیرگذار هستند. مهم این است که بتوانیم از دستاوردهای خود استفاده کنیم.

ایکنا _ فکر می‌کنید نقش عربستان در عراق بعد از خروج آمریکا پررنگتر شود؟

در منطقه خلیج فارس سه کنشگر مهم ایران، عراق و عربستان سعودی وجود دارند. وضعیت عراق با توجه به مسائل داخلی و بی‌ثباتی آن باعث شده که نقش ایران در مسائل عراق بسیار پررنگ‌تر شود. سعودی‌ها تاکتیک گرایش به سوی بازیگران فرامنطقه‌ای از جمله آمریکا را دارند و نگاه ایران را، که به دنبال امنیت درون‌منطقه‌ای است، ندارند. قطعاً با توجه به روابط ویژه‌ و پیمان‌هایی که بین سعودی‌ها و آمریکا وجود دارد، احتمالاً سعودی‌ها در نقش نیروی نیابتی ـ در صورت قطعی شدن خروج آمریکا از عراق ـ در این کشور نقش‌آفرینی خواهد کرد.

ایکنا ـ پیش‌بینی شما از وضعیت سیاست خارجی ایران در عراق طی چند ماه آینده چیست؟

در صورت ادامه وضعیت فعلی بسیاری از دستاوردهایی را که تاکنون به دست آورده‌ایم از دست می‌دهیم، زیرا عراقی‌ها با توجه بی‌ثباتی وضعیت سیاسی داخلی خود، بسیار وابسته هستند و بسیاری از گروه‌های عراقی به دنبال روابطی‌اند که برای آنها پول و امکانات اقتصادی بیاورد و برخی از این گروه‌ها نگاه سعودی‌ها را، که به دنبال خرید امنیت هستند، دارند. ایران پایگاه‌های خود را در این کشور دارد اما عراق تجربه لازم را ندارد و کنش بازیگران خارجی در این کشور تأثیرگذار است. از سوی دیگر، اگر نتوانیم از دیپلماسی اقتصادی خود در عراق استفاده کنیم، بسیاری از امتیازاتی را که به دست آورده‌ایم از دست خواهیم داد.

گفت‌‌وگو از محمدحسن گودرزی