برخی آیات قرآن نماد حفظ زمین است / چرا با منکر تخریب محیط زیست مقابله نمی‌کنیم

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی طباطبایی بحرالعلوم، رئیس پژوهشکده فقه اجتماعی، در گفت‌وگو با ایکنا، در مورد روز زمین پاک گفت: با وجود اینکه قرآن کریم و دستورات اسلام پر از مباحث مرتبط با حفظ طبیعت و محیط زیست است، ولی ما بی‌توجهی نشان می‌دهیم.

وی با اشاره به آیه شریفه «وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي قَرِيبٌ مُجِيبٌ»(هود/61) افزود: در این آیه دو بحث وجود دارد؛ یکی اینکه منشأ پیدایش انسان را زمین معرفی کرده و نفرموده ما شما را از زمین و خاک خلق کردیم؛ یعنی چیزی فراتر از خلقت بحث نشئت است و دیگری هم بحث «وَاسْتَعْمَرَكُمْ» یعنی آبادانی زمین است.

الزام تکوینی انسان به آبادانی زمین

طباطبایی بحرالعلوم تصریح کرد: «وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا» یعنی خدا از شما خواسته و الزام کرده که شما آن را آباد کنید؛ این حکم شرعی نیست، بلکه انسان تکویناً ملزم به آبادانی زمین و حفظ محیط زیست و طبیعت است؛ درست مانند آنکه کسی می‌خواهد چندین سال در یک خانه بنشیند بدیهی است که برای زندگی کر دن مطلوب در آن باید خوب از آن محافظت کند؛ یعنی نه تنها فرد نباید تخریب کند، بلکه باید جلوی تخریب خانه را بگیرد.

رئیس پژوهشکده فقه اجتماعی اظهار کرد: خداوند انسان را وقتی به زمین آورد عقلاً و تکویناً او را ملزم به آبادانی و حفظ زمین کرد؛ مراد از زمین هم صرفاً خاک نیست، بلکه همه آنچه روی زمین و زیر زمین است. به نظر من این آیه باید تابلو برای همه ما باشد و اگر در انجیل و کتب دیگر بود، آن را به عنوان نماد در همه جا تبلیغ می‌کردند.

طباطبایی بحرالعلوم با اشاره به داستان خضر در سوره کهف، اضافه کرد: وقتی خضر و حضرت موسی وارد آن شهر شدند، مردم ایشان را تحویل نگرفته و غذا به آنان ندادند، ولی با وجود این بی‌مهری حضرت خضر وقتی دید دیواری خراب شده، آن را تعمیر کرد و به خاطر گنجی که برای دو فرزند صالح مردی در آن بود دیوار را ساخت؛ این کار یعنی اینکه ما در برابر میراث آیندگان و جلوگیری از تخریب، مسئولیت داریم؛ زمین میراث بندگان صالح خداوند است و مقرر شده به امام زمان و یارانش برسد و آیا ما در قبال حفظ این میراث که مدعی پیروی از آن امام هستیم مسئولیتی نداریم؟

وی با بیان اینکه قرآن قصد داستان‌سرایی در قصص ندارد، افزود: ما ملزم به حفظ زمین هستیم؛ قرآن فرموده که زمین میراث صالحان است و آیا از این منظر، ملزم به آبادانی و جلوگیری از تخریب آن نیستیم؟ قطعاً هستیم.

بی‌توجهی به محیط زیست حتی در اماکن مقدس

طباطبایی بحرالعلوم با اشاره به نگاه عقلانی و اعتقادی شیعه، گفت: به عنوان شیعه مسجد جمکران می‌رویم تا ارادت خود را به امام زمان(عج) نشان دهیم یا به مراقد مطهر می‌رویم که توسل بجوییم، ولی نسبت به ریختن پسماند و تخریب محیط زیست هیچ توجهی نداریم؛ اساساً گویا ریختن ته‌سیگار و آشغال‌های دیگر در این اماکن گناه نیست؟ اتفاقاً تحقیقات نشان داده که ته‌سیگار جزء آلوده‌ترین پسماندهایی است که تا محدوده یک متر مربعی هیچ گیاهی نمی‌روید و انواع سرطان‌ها را ایجاد می‌کند.

رئیس پژوهشکده فقه اجتماعی با بیان اینکه متأسفانه به راحتی از کنار این مسئله می‌گذریم و می‌گوییم که وظیفه شهرداری است که جمع کند، اظهار کرد: الان چقدر در مصرف پلاستیک در خریدهای‌مان مراعات می‌کنیم؛ چرا با خود کیسه پارچه‌ای نمی‌بریم تا جنس بخریم؛ چرا در رسانه‌های ما این مسائل به عنوان مصادیق منکر معرفی نمی‌شود.

تخریب محیط زیست را منکر نمی‌دانیم

وی افزود: متأسفانه امر به معروف و نهی از منکر و توبه را برای گناهان خاصی قرار داده‌ایم و عمدتاً هم تمرکزمان بر روی حجاب بانوان است، ولی تخریب محیط زیست را منکر نمی‌دانیم تا از آن نهی کنیم؛ چند منبری در ماه رمضان توصیه می‌کنند که ای مردم برای تخریب‌هایی که برای محیط زیست خود داشته‌اید، توبه کنید؟

رئیس پژوهشکده فقه اجتماعی اظهار کرد: چقدر در حفظ جنگل مراعات می‌کنیم؛ چقدر شاهد بریدن و قاچاق چوب‌های جنگل هستیم و اینکه برخی در زمین‌های زراعی خود چاه آب می‌زنند و به فکر بقیه زمین‌ها نیستند؛ لذا ما بدترین تخریب‌ها را داریم و متأسفانه رعایت نمی‌کنیم.

کمپین «نه به مالچ‌پاشی»

وی با اشاره به ایجاد کمپین «نه به مالچ‌پاشی» به مناسبت روز زمین پاک، گفت: الان متأسفانه در بیت کوصر و ابوزیدآباد کاشان شروع به مالچ‌پاشی کرده‌اند تا شاید جلوی ریزگردها را بگیرد که طبق نظر متخصصان این کاربرد را هم ندارد؛ مالچ‌پاشی تخریب زیادی برای محیط زیست دارد و ما از مسئولان می‌خواهیم که این کار را متوقف کنند البته در بیت کوصر فعلاً متوقف شده است، ولی در کاشان ادامه دارد و باید جلوی آن را بگیریم. نگذاریم حتی یک ثانیه از بی‌توجهی به محیط زیست و طبیعت بگذرد؛ زیرا در غیر این صورت زیست‌بوم بسیار مناسب گیاهی و جانوری این منطقه را از بین خواهد برد.

وی با بیان اینکه برای توقف مالچ‌پاشی در بیت کوصر موفق شده‌ایم، تأکید کرد: علاقه‌مندان برای شرکت در این پویش می‌توانند به هشتگ «نه به مالچ‌پاشی» بپیوندند و سایتی هم برای این امر راه‌اندازی می‌شود تا افراد با ورود به آن بتوانند طوماری را امضا کنند.