جامعه از نگاه قرآن، بر محور امام ایجاد می‌شود / ابتنای سکولاریسم بر عقل خودبنیاد

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا بهروزی‌لک، استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) امروز، 14 اردیبهشت‌ماه در دومین جلسه «حکومت جهانی موعود در قرآن» در قم گفت: در روش استنطاقی در برداشت از قرآن، پرسش‌های زمانه بر قرآن عرضه می‌شود که هر چند در این روش، قرآن به روز بحث می‌شود، ولی عیبش این است که حجاب زمانه می‌تواند مانع از استماع منطق قرآن باشد.

وی با بیان اینکه برای بحث حکومت جهانی موعود، باید ثابت کنیم که قرآن در عرصه سیاسی و اجتماعی هم هدایت دارد، افزود: کسانی در ایران و کشورهای اسلامی هستند که به تبع سکولاریسم غربی، معتقدند قرآن درصدد بیان مسائل سیاسی نیست و هدایتگری سیاسی ندارد؛ همچنین موضوع انتظار بشر از دین از مسائل دیگری است که باید به آن پرداخته شود؛ سؤالی که از غرب منشأ گرفته است.

عقل خودبنیاد در سکولاریسم

بهروزی‌لک در ادامه با بیان اینکه اومانیسم مدعی شد که این ایده می‌تواند نیازهای انسان را جواب دهد، لذا نیازی به وحی وجود ندارد، اظهار کرد: در سکولاریسم جدایی دین از سیاست رخ می‌دهد و به انضمام اومانیسم، نتیجه آن عقلانیت خودبنیاد است که در دوره مدرن به معنای کفایت عقل برای زندگی است؛ یعنی نیاز به منبع دیگری نداریم.

استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: غربی‌ها وقتی به تفسیر عقلانیت پرداختند، گفتند عقلانیت دو معنا دارد؛ عقل نخبگانی و عقل عوام و عرف یعنی فهم عمومی. در نتیجه به نظریه مردم‌سالاری و هر فردی یک رأی در سیاست رو آوردند و اعلام و قضاوت کردند که از قرآن در مقام سیاسی و اجتماعی اساساً نباید انتظاری داشته باشیم؛ لذا هم در حکومت و هم تفسیر سیاسی نمی‌توانیم مطالعه در قرآن داشته باشیم.

بهروزی لک تصریح کرد: عبدالرازق مصری، سروش و بازرگان هم از جمله کسانی بودند که در کشورهای اسلامی از این دیدگاه استفاده کردند؛ البته بسیاری از اومانیست‌ها دین فردی را منکر نمی‌شوند، ولی مدعی هستند که خداوند خالق است ولی مدبر و رب نیست و امور عالم را به بشر تفویض کرده است.

وی افزود: ما می‌گوییم کجا ثابت شده که خداوند امور را به انسان‌ها تفویض کرده است؟ اگر این طور بود، خداوند چرا انبیاء و کتب آسمانی را ارسال کرد؟ ضمن اینکه ما از آنان می‌پرسیم که شما که فهم خودبنیاد را ملاک می‌دانید، باید فهم کدام انسان‌ها را در اندیشه سکولاریسم مبنا قرار دهیم؟ این در حالی است که نه نخبگان آنان و نه آحادشان وحدتی در موضوعات ندارند و دچار اختلاف هستند. بنابراین اگر خداوند خالق است و عقل و شناخت به او داده، همان خدا هم رب العالمین و هادی انسان‌ها است.

وی افزود: به لحاظ درون‌متنی هم این نظر قابل رد کردن است، زیرا در قرآن در مورد زندگی سیاسی سخنان فراوانی دارد؛ حتی برخی معتقدند که از بای بسم الله تا آخرین آیه قرآن، سیاسی است، ولی قطعاً آیاتی داریم که دلالت صریح، ضمنی و استنباطی دارند؛ از جمله آیه 54 نساء «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ...» که بر اطاعت خدا، پیامبر و صاحبان امر تأکید فرموده است؛ یا «إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ»؛ حکومت حضرت سلیمان و آیاتی که در مورد پیامبر وارد شده هم دلیل بر سخنان قرآن در مورد سیاست و حکومت است.

وی اضافه کرد: با توجه به فقه سیاسی قرآن مشخص می‌شود که برخی آیات مبنای امامت و حکومت است؛ از جمله آیه امامت ابراهیم که فرمود: «وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ »(بقره/124)؛ ابراهیم از ذریه خود سؤال می‌کند و خداوند می‌فرماید که ظالمان به امامت نمی‌رسند؛ همچنین «النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ...»آیه دیگری است که بر لزوم اطاعت از ولی امر تأکید دارد.

امام؛ محور زندگی اجتماعی

بهروزی‌لک با بیان اینکه بر این اساس، تفاسیر موضوعی در باب حکومت و سیاست نوشته شده است، تصریح کرد: یکی از مبانی حکومت جهانی موعود در قرآن، مسئله امامت است، براساس قرآن، اولاً انبیاء همان امامان هستند؛ قرآن فرموده که «وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا ..» همچنین تعبیر قرآنی «يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ ...» یعنی در روز قیامت هم ملاک قضاوت در مورد انسان‌ها در گرو تبعیت از امام آنان است؛ یعنی اساس زندگی اجتماعی بر محوریت امام است.

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) اظهار کرد: یکی از مبانی سیاست در قرآن، امامت است؛ خدا، امام را محور جامعه قرار داده است؛ برخلاف دیدگاه‎هایی که انسان را مدنی بالطبع می‌دانند و برخلاف دیدگاه رسو، لاک و ... از دید قرآن، جامعه حول امام ایجاد شد است؛ «...وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ»؛ در روایت داریم که امام مبین به امام ناطق معنا شده است؛ یعنی بر خلاف اینکه انسان‌ها به خاطر طبعشان اجتماعی هستند، انسان‌ها مسترشد فطری هستند.

بهروزی‌لک با بیان اینکه در روایات بیان شده که اگر انسان ها دو نفر بیشتر نباشند، یکی امام و دیگری مأموم است، با اشاره به ضرورت امام اضافه کرد: در آیه «يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ ...؛ امام رضا فرمودند بامام زمانهم؛ یعنی در هر دوره یک امامی هست که افراد در روز قیامت با او محشور می‌شوند؛ در دوره غیبت هم، امام، حی حاضر است، همچنین در قرآن بیان شده که خدا، رسول و مومنان اعمال انسان‌ها را می‌بینند؛ مومنون در این آیه چه کسانی هستند؟ که اعمال ما را می‌بینند، قطعاً هر مومن بدون ولایت و امامت نمی‌تواند باشد، لذا مراد، معصومان(ع) هستند. همچنین آیات و روایات عرض اعمال در صبح و شب و هفته‌ای دوبار، هر ماه و در هر سال در شب قدر بر امام زمان، موید این مسئله است.

وی در پایان تأکید کرد: بنابراین هم از منظر برون‌دینی یعنی بدون ورود به قرآن و اینکه در مورد فلسفه دین و کلام جدید سخن بگوییم، اومانیسم و سکولاریسم قابل رد کردن است و هم به لحاظ درون‌متنی و با استناد به قرآن این کار ممکن است.