امام خمینی(ره) مکتب پیامبر(ص) را به عصر حاضر آورد

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، امروز، 13 خردادماه، در نشست علمی «مکتب فکری سیاسی امام خمینی(ره)، گفت: امام جامعیت علمی در فقه، کلام، اخلاق، عرفان و فلسفه داشتند؛ البته موضوع‌شناسی، جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی مناسب هم از دیگر ویژگی‌های افزون بر قبلی‌ها در وجود ایشان بود و مجموعه این صفات سبب شد تا امام از جهات نظر، نظریه‌پرداز بارزی باشند و در عمل هم تأثیرات زیادی بر دنیا ایجاد کردند.

وی افزود: نظریه امام در بحث ولایت فقیه، شرق و غرب و فضای کفر و استکبار را تحت تأثیر قرار دارد؛ امام(ره) به نظریه‌پردازی صرف اکتفا نکرد، بلکه نظام عینی را ایجاد کرد و در هر دو عرصه مبتکر و صاحب سبک است. مکتب امام(ره) مبتنی بر نظریه‌ای است که این نظریه هم سنت و هم ویژگی‌های عصر جدید و هم عقلانیت را دارد؛ امام(ره) در حوزه دین و دینداری هم پویایی و هم پایایی را مدنظر داد، هم به حجیت و هم کارآمدی، هم بحث آزادی و هم عدالت، انتخاب و انتصاب، وحدت و کثرت قوا، فقه در عین قانون و دنیا در کنار آخرت توجه داشت.

مکتب پیامبر(ص) در عصر حاضر

ایزدهی تصریح کرد: امام(ره) میان همه این مؤلفه‌ها جمع کرد، البته نه اینکه رویکرد التقاطی داشته باشند؛ بلکه بازخوانی وی از نصوص طوری بود که متون را به صورت روز بازسازی کردند و مکتب پیامبر(ص) و علوی را به عصر حاضر آورد، برخلاف برخی که تلقی داشتند دوره اسلام گذشته و اسلام مربوط به دوره خاصی است.

وی تصریح کرد: اگر امام(ره) بحث جمهوری اسلامی را مطرح کردند در فضای میان جمهوریت، اسلامیت، دموکراسی و تئوکراسی، بازخوانی از نص داشتند و هر دو را با هم جمع کردند و بر این اساس، دین‌سالاری مبتنی بر مردم‌سالاری را مطرح فرمودند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: امام مؤلفه‌های تولید شده عصر مدرنتیه را که عمدتاً مباحث جدید هستند و در فقه سابقه نداشته به خدمت گرفت؛ البته نه به روشی که مرحوم نائینی به کار گرفته است؛ نائینی در راستای محدود کردن حاکم بود، ولی امام(ره) در راستای ولایت فقیه در امتداد ولایت ائمه(ع) به کار می‌گیرد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: ایشان در دوگانه تکثر و وحدت قوا، ولایت فقیه را که رویکرد انتصابی دارد، به گونه‌ای بازخوانی کرد که با قوای سه‌گانه منافاتی ندارد و با هم جمع شوند؛ در نظامات غربی این سه قوه برای تحدید حکومت هستند، ولی در نظام ولایی، این قوا برای تقویت ولایت فقیه هستند؛ این نظریه هم نظام را از کثرت‌گرایی نجات می‌دهد و هم به سامان مشخصی هدایت می‌کند.

وی افزود: امام(ع) حضور مردم را به گونه‌ای طرح کرد که نافی انتصابی بودن نشود و رویکرد حداکثری هم داشته باشد؛ اینکه مردم از ابتدا در انتخابات حضور یابند و رای بدهند منافاتی با اسلام ندارد؛ این ترکیب، ترکیب جدیدی است که التقاطی هم نیست؛ اگر ایشان حجیت و استناد به نص را مطرح کرد، عنصر کارآمدی را هم در کنار آن در نظر گرفتند و به گونه‌ای نص را بازخوانی کردند که نظام معرفتی برآمده از آن بتواند جامعه را اداره کند.

ایزدهی تصریح کرد: امام(ره) فرمودند که پذیرفته نیست که فقیه بگوید من جامعه و موضوعات سیاسی را نمی‌شناسم، بلکه فقیهی که قرار است در حکومت باشد باید به این موارد آشنا باشد؛ در بحث عدالت و آزادی هم با اینکه مؤلفه‌های فقهی ما ناظر به عدالت است، طوری نظام را مطرح کردند که هم عدالت و هم آزادی مردم به رسمیت شناخته می‌شود؛ لذا امام در شرایط بحرانی اول انقلاب هم بر حفظ حریم خصوصی و آزادی مردم تاکید فرمودند.

کنارهم قرار دادن تعبد و عقلانیت

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: در بحث تعبد و عقلانیت هم ایشان این دو را کنار هم قرار داد؛ عقلانیت امام(ره) در نقطه مقابل با تعبد قرار ندارد؛ یعنی در عین اینکه از تجارب عقلانی بشر با عنایت به شارع و امضای بنای عقلا و عدم رد آن استفاده می‌کنند، هیچ‌گاه دست از تعبد هم برنداشتند؛ اگر امام تنها بر یکی از این دوگانه‌ها تأکید می‌فرمود که تداومی برای حکومت و پویایی و پایایی آن نبود.

وی اضافه کرد: امام(ره) در قامت یک فقیه، فقه را طوری بازخوانی کرد که قابلیت قانون برای همه مردم را دارد و صرفاً فقهی نیست که برای  متدینان است؛ این فقه برای اقلیت‌ها هم قابل تسری و اجراست؛ این نظام با اینکه محتوای دینی دارد، ولی مخاطب او همه شهروندان با هر دینی هستند و این نظام، دین و دنیا را با هم در نظر می‌گیرد؛ سراغ سنت صرف و سلفی‌گری صرف و مدرنیته صرف نمی‌رود.

ایزدهی تصریح کرد: امام زن و مرد را در مناسبات اجتماعی با هم لحاظ می‌کرد؛ قرائت مردمدار از دین برای انزوای زن ندارد؛ در بحث انتصاب و نظارت هم امام(ره)، نظامی تعبیه کرد که در عین انتصابی، نظارت‌پذیر است؛ تأکید دارم اگر امام در بستر این دوگانه‌ها نبود نظام، اسلامیت، کارآمدی و استمرار خود را حفظ نمی‌کرد و نظریه بدیل در برابر نظریات دیگر نبود.