عوامل زمینه‌ساز ترس اجتماعی از منظر قرآن کریم
برای عامه مردم، یکی از اصلی‌ترین حربه‌های استکبار جهت جداساختن آنها از مسیر هدایت، ایجاد رعب و وحشت است که در طول تاریخ در بسیاری از مواقع نتیجه‌بخش بوده است. قرآن کریم نیز به این حربه در جداسازی مردم از مسیر حق اشاره می‌کند؛ در ادامه به برخی از مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز ترس اشاره می‌شود.
به گزارش ایکنا، از ابتدای انقلاب اسلامی و تشکیل نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، دشمنی‌های استکبار جهانی روز به روز افزایش پیدا کرده و تا همین سال‌های اخیر که به اوج خود رسیده، ادامه پیدا کرده است؛ آن هم به نحوی که از هیچ گونه خباثتی فروگذار نکرده‌اند.
اگر بخواهیم بدون اشاره خاصی از مرور دهه‌های گذشته که استکبار جهانی و در رأس آن آمریکا مقابله‌های مستقیم با ایران داشته است، بگذریم، و صرفاً به نمونه‌هایی در سال‌های اخیر اشاره کنیم، باید بگوییم بارها بیان شده است که هدف اصلی اشغال افغانستان و عراق، تسلط بر ایران بوده است[1] و نیز همین آمریکا با ایجاد یک جنگ نیابتی توسط داعش هدف اصلی‌اش ضربه زدن به ایران بوده است[2] و در آخرین تقابل نیز در یکی دو سال اخیر علاوه بر تحریم‌های سنگین خصوصا تحریم دارویی، از راه حمله‌های بیولوژیک نیز درصدد آسیب‌زدن و از پا درآوردن ایران اسلامی بوده‌اند. در روزهای اخیر در خبرها آمد که دو نوع ویروس کرونا با منشأ متفاوت در کشور در حال گسترش است که یکی از آنها با ویروس شیوع پیدا کرده در چین متفاوت است.[3]
باید بدانیم تا قدم زدن در راه درست و مسلمانی است این دشمنی‌ها پابرجاست؛ هم شدتش را خدا به ما متذکر شده و هم ادامه‌دار بودنش را، آنجا که خداوند تبارک و تعالی خطاب به پیامبر عظیم‌الشأن(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلام) می‌فرمایند: «لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَه لِلَّذِينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا؛ مسلماً يهوديان و كسانى را كه شرك ورزيدهاند دشمنترين مردم نسبت به مؤمنان خواهى يافت»[4] و نیز می‌فرمایند: «وَلَنْ تَرْضَى عَنْكَ الْيَهُودُ وَلَا النَّصَارَى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ؛ هرگز یهود و نصاری از تو راضی نخواهند شد مگر آنکه پیروی از آیین آنها کنی.»[5]
برای عامه مردم، یکی از اصلی‌ترین حربه‌های استکبار جهت جداساختن آنها از مسیر هدایت، ایجاد رعب و وحشت است و در طول تاریخ در بسیاری از مواقع این رعب و وحشت نیز نتیجه داده است. قرآن کریم نیز مسئله ترس مردم را به عنوان یکی از عوامل جداکننده آنها از مسیر حق مطرح می‌کند و به سخنان برخی اهالی مکه اشاره می‌فرماید: «وَقَالُوا إِنْ نَتَّبِعِ الْهُدَى مَعَكَ نُتَخَطَّفْ مِنْ أَرْضِنَا؛[6] و (برخی از اهل مکه) گفتند: اگر ما با تو طریق هدایت را (که اسلام است) پیروی کنیم ما را از سرزمین خود به زودی بربایند (و به دست ملت عرب که متفق بر علیه اسلامند از وطن آواره شویم).» در اینجا لازم است برخی از مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز ترس را برشمریم؛
1. ضعف در باور به خدا:
در ادامه آیه 57 سوره قصص، قرآن به صراحت ضعف در باور به خدا را به عنوان یکی مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز این‌گونه ترس و وحشت‌ها مطرح می‌نماید و می‌فرماید: «أَوَلَمْ نُمَكِّنْ لَهُمْ حَرَمًا آمِنًا يُجْبَى إِلَيْهِ ثَمَرَاتُ كُلِّ شَيْءٍ رِزْقًا مِنْ لَدُنَّا وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ؛ آیا ما (مکه را) بر ایشان حرمی امن قرار ندادیم که به این مکان (بی‌آب و گیاه) انواع نعمت‌ها و ثمرات که ما روزیشان کردیم از هر طرف بیاورند؟ لیکن حقیقت این است که اکثر آنها نادانند.»
باور به خدا که او همان خدای روزهای نعمت‌هاست؛ بنیان ترس را فرو می‌ریزد و رشته‌های مستکبران را پنبه می‌کند. کافی است که خودمان را به خدا بسپاریم و باور داشته باشیم که در این روزهای بیم و هراس او فریادرس ما خواهد بود. به پشتوانه این باور و توکل به خدا سختی‌ها نیز رخت برخواهند بست. امام علی علیه‌السلام در این باره بیان می‌دارند: « مَنْ تَوَكَّلَ عَلَى اَللَّهِ ذَلَّتْ لَهُ اَلصِّعَابُ وَ تَسَهَّلَتْ عَلَيْهِ اَلْأَسْبَابُ وَ تَبَوَّأَ اَلْخَفْضَ وَ اَلْكَرَامَةَ؛ هر كس به خدا توكل كند، دشوارى ها براى او آسان مى شود و اسباب برايش فراهم مى‌گردد و در راحتی و بزرگواری فرود آید.»[7]
2. فرو رفتن در رفاه، راحت‌طلبی و خوشگذرانی:
وقتی افراد در رفاه و راحتی دنیا غرق می‌شوند، با تهدیدِ دنیایشان می‌توان آنها را از مسیر حق دور کرد. پر رنگ شدن مادیات در زندگی‌ها (چه آنها که آن مادیات را دارا هستند و چه آنها که به سبب تبعیض طبقاتی آرزوی داشتنش را دارند)، این امکان را فراهم می‌کند که مستکبران عالم بر موجش سوار شوند و تهدیدات خود را عملی کنند. ماجرای تهدید و تطمیع از همین فضا بهره خود را می‌برد و مردم را زمین‌گیر می‌کند.
رفاه‌طلبی، راحت‌طلبی و خوشگذرانی در یک قالب کلی‌تر قرار می‌گیرند و آن بحث خودخواهی است. به وضوح مشخص است وقتی خودخواهی در جامعه افزایش یافت به دلیل این‌که همدلی، گذشت و درک متقابل به میزان چشمگیری کاهش می‌یابد، این جامعه آسیب‌پذیرتر خواهد شد.قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَكَمْ أَهْلَكْنَا مِنْ قَرْيَةٍ بَطِرَتْ مَعِيشَتَهَا؛[8] و چه بسیار شده که ما اهل دیاری را که به هوس‌رانی و خوش گذرانی پرداختند هلاک کردیم.»
3. توجه به ظواهر و غفلت از حقایق در سایه نداشتن نگاه کُل‌نگر:
گاه ممکن است که تهدیدهای مستکبران عالم نیز در گام‌های ابتدایی تأثیراتی را داشته باشد اما باید باور داشت که این تأثیرات در صورت استقامت موقتی است و نباید نگاه بدبینانه به ماجرا داشت. نگاه متعالی نگاهی است که ابتداء و انتهای ماجراها را با هم ببیند و آنگاه است که دلی که با خدا باشد با این نگاه کُل‌نگر ترس، اضطراب و نگرانی به سراغش نخواهد آمد. خداوند این نگاه کُل‌نگر را در قرآن کریم به زیبایی ترسیم می‌کند و می‌فرماید: «وَمَا أُوتِيتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَمَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَزِينَتُهَا وَمَا عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ وَأَبْقَى أَفَلَا تَعْقِلُونَ؛[9] و آنچه از نعمت‌ها(ی این عالم) به شما داده شده متاع و زیور (بی‌قدر) زندگانی دنیاست و آنچه نزد خداست بسیار بهتر و باقی‌تر است، آیا فهم و عقل کار نمی‌بندید؟»
در روزهای کنونی که ما بیش از هر چیز دیگر به آرامش نیاز داریم، اضطراب‌ها و ترس‌ها در دل مردم رسوخ کرده است و بخش زیادی از این نگرانی را استکبار جهانی به واسطه حمله بیولوژیک خود دنبال می‌کند و بخش دیگرش را به واسطه رسانه‌های گسترده‌اش به مردم القاء می‌کند. حال اگر نیروهای انقلابی بخواهند برای آرامش مردم و رفع ترس و دلهره قدمی بردارند لازم است که تلاش‌شان را معطوف به رفع زمینه‌های آن کنند. اگر نیروهای انقلابی خود دل در گرو خدا داشته باشند، اهل توسل و توکل باشند و در مرحله بعد از راحتی‌های خود بکاهند و سپر بلای مردم دیارشان شوند آنگاه باید شاهد اتفاقات خوبی بود؛ اتفاقات امید بخشی که همدلی را بین مردم افزایش خواهد داد و دوباره قلب آنها را برای دل‌سپردن به نور الهی صیقل خواهد داد.
نویسنده: مصطفی راهی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1.سردار سرتیپ پاسدار اسماعیل قاآنی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مراسم روز گرامیداشت حفاظت اطلاعات در سپاه، سایت باشگاه خبرنگاران جوان، ۱۸ بهمن ۱۳۹۶، کد خبر: ۶۴۳۰۱۵۴.
2.علی اصغر زرگر کارشناس مسائل منطقه در گفت‌وگو با خبرنگار گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، ۲۹ آبان ۱۳۹۶، کد خبر: ۶۳۲۹۳۸۹.
3.شهروز برزگر عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به جلسه فوق‌العاده کمیسیون بهداشت و وزیر بهداشت، ۱۹ اسفند ۱۳۹۸، کد خبر: 981219151.
4.سوره مائده، آیه 82.
5.سوره بقره، آیه 120.
6.سوره قصص، آیه57.
7.ترجمه تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، مصطفی درایتی، ص254، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی، قم، 1366.
8.سوره قصص، آیه 58.
9.سوره قصص، آیه60.
