ترتیب آموزشی حجاب؛ حیا و شکوفایی عقل / به جای امر به باید، برای تبلیغ دین زحمت بکشیم

سارا شهیدزاده، پژوهشگر قرآن، در گفت‌‌وگو با ایکنا، به تبیین ظرافت‌هایی پرداخت که باید در ضمن ترویج مسئله حجاب و عفاف و تبلیغ دینی مدنظر داشت تا اثرگذاری بیشتری داشته باشد و گفت: برای این مسئله باید نکاتی را به عنوان پیش‌فرض مطرح کنیم. از جمله اینکه وقتی مبحثی غیردینی برای اجرا مطرح می‌شود، عموم افراد آن را اجرا می‌کنند اما زمانی که سخن از اجرای حکم و احکام الهی و شرعی می‌شود، با همان جدیت اجرا نمی‌شود.

وی ادامه داد: برای مثال افراد در هنگام شیوع کرونا تعارف را کنار می‌گذارند و در صورت عدم رعایت مسائل بهداشتی به یکدیگر تذکر می‌دهند اما وقتی بحث عفاف و حجاب به میان می‌آید هر کدام از افراد به این فکر می‌کنند که آیا واقعاً خدا همین مطلب را گفته یا برداشت علما و وسیله منفعت‌طلبی عده‌ای است و ... اگر هر نهاد و سازمانی هم بخواهد در حوزه مسائل دینی از جمله حجاب کاری کند، همین پیش‌فرض وجود دارد.

شهید‌زاده ادامه داد: مردم هنگام رانندگی کمربند نمی‌بستند؛ عده‌ای از متخصصان متوجه آسیب‌های این مسئله شدند و تصمیم گرفتند فرهنگ‌سازی کنند. با استفاده از روش‌های مختلف از جمله تولید کلیپ، تیزر، نصب پیام‌های آموزشی و تبیین و توضیح اهمیت بستن کمربند، این مسئله فرهنگ‌سازی شد و اکنون اگر کسی کمربند نبندد و پلیس او را جریمه کند، دیگر اعتراض نمی‌کند. یعنی مردم فواید بستن کمربند را برای خودشان و دیگران دریافتند.

وقتی زحمت تبلیغ و ترویج دین را نمی‌کشیم

این پژوهشگر قرآنی گفت: برای ترویج و آموزش نماز به یکی از مدارس اسلامی در کشور رفته بودم. پس از چند جلسه آموزش، یکی از مسئولان آن مدرسه بیان کرد که نیازی به برگزاری کلاس‌های تبیینی و ترویجی برای نماز نیست، چراکه بچه‌‌ها «باید» نماز بخوانند. این استدلال مرا بسیار متعجب کرد، چراکه این فرد فکر می‌کرد نیازی به تبیین مباحث اعتقادی نیست و افراد باید مباحث دینی را انجام دهند. همین نگاه به جامعه صدمه وارد کرده است.

وی با تأکید بر اهمیت تبیین عفاف و مؤلفه‌ها و کارکرد آن برای مردم، افزود: ممکن است در یک محیط همه آراسته به حجاب باشند اما مؤلفه‌های عفاف مانند عفت و طهارت در کلام، استفاده از واژه‌های درست، نداشتن ارتباط‌های پنهانی و غیرشرعی و ... کم باشد اما ممکن است در محیطی دیگر همه آراستگی کامل به حجاب نداشته باشند اما سایر مباحث عفاف را رعایت کنند، بنابراین باید یک نگاه جامع و کامل به مسئله عفاف و حجاب داشت و البته عفاف را ارجح و اولی در نظر گرفت.

رتبه‌بندی احکام

عضو هیئت علمی مدرسه دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران در پاسخ به اینکه اشکالات تبلیغی ما در حوزه عفاف و حجاب چیست؟ گفت: آنچه باید در تبلیغ مباحث دینی در نظر گرفته شود، مرتبه‌بندی احکام است. برای تبلیغ حجاب اول باید حیا و مسائل رفتاری، کلامی و اخلاقی آن برای مردم تشریح و فواید داشتن حیا در جامعه تبیین شود، در ادامه این حیا است که موجب عفاف و در نهایت عفاف موجب اعتقاد به حجاب خواهد شد.

وی ادامه داد: وقتی مسائل با رتبه‌بندی برای مردم تشریح شود، مردم نفع خود را در رعایت آن مسئله درک می‌کنند. توجه دادن افراد به تمایلات درونی مشترک در تبلیغ نیز بسیار مهم است. اگر افراد در یک محیط آرام و به دور از جبهه‌گیری و لجبازی با مباحث آشنا شوند به احکام اعتقاد پیدا می‌‌کنند.

انتخاب‌ها به هم گره می‌خورند

شهیدزاده افزود: مردم باید بدانند انتخاب‌هایشان به هم گره خورده است، وقتی که فردی اخلاق نادرستی را انتخاب می‌کند، آن اخلاق عواقبی دارد. مثلاً وقتی ارتباطات کلامی بدی با اهل خانه برقرار می‌کند باید منتظر نتیجه رفتار خود باشد. از سوی دیگر یک انتخاب بد، انتخاب‌های بد بعدی را نیز به همراه می‌آورد و این قانون زندگی است که باید آن را به مردم آموزش داد.

وی با تأکید بر لزوم آموزش و بیان اهمیت عفت در کلام و رفتار، گفت: لازم نیست به صورت مستقیم به مردم بگوییم عفیف باشند بلکه اینکه به مردم آموزش دهیم که حرف‌های زشت نزنند، از کلمات صحیح و ارزشمند در کلام خود استفاده کنند، همین موضوع به افزایش عفت عمومی جامعه منجر خواهد شد.

شهیدزاده در پاسخ به این سؤال که چرا این نگاه در جامعه به وجود آمده که عفاف فقط مربوط به بانوان است؟ گفت: وقتی مسائل به درستی در جامعه تبیین نمی‌شوند چنین برداشت‌های اشتباهی رخ می‌دهد. مفهوم عفاف کنترل بر روی رفتارها و انجام دادن برخی آدابی است که کل زندگی انسان‌ها را دربرمی‌گیرد. عفاف از حیا ناشی می‌شود و وقتی فردی حیا دارد از هر کلامی استفاده نمی‌کند، هر لباسی را نمی‌پوشد، هر جایی نمی‌رود، حدود روابط محرم و نامحرمی را رعایت می‌کند و ... . همه این مسائل مباحث مشترکی بین آقایان و خانم‌‌ها است.

وی افزود: وقتی از حیا، شکوفایی عقل، عفت و رعایت عفاف به ترتیب صحبت می‌کنیم و در نهایت به مسئله رعایت حجاب می‌رسیم، اصلاً این سؤال مطرح نمی‌شود که چرا حجاب مختص خانم‌‌هاست، چراکه همه افرادی که این مباحث را به درستی آموخته‌اند، متوجه می‌شوند که مردان با حیا نیز هر لباس نامناسبی را نمی‌پوشند و حدود پوششی مختص خود را رعایت می‌کنند. اما وقتی فقط موضوع حجاب را مطرح می‌کنیم بدون پشتوانه‌‌های عقلانی مربوط به آن، چنین شبهات و سؤالاتی ایجاد می‌شود.