فلسفه قربانی در حج چیست

حجت‌الاسلام جلیل جلیلی، امام جمعه سردرود، در گفت‌وگو با ایکنا از آذربایجان‌شرقی، اظهار کرد: قربان از کلمه «قرب» گرفته شده و به معنی نزدیک شدن است و این نزدیکی به واسطه قربانی کردن یا اعمالی که در این روز وارد شده، محقق می‌شود.

وی با بیان این‌که سابقه قربانی کردن به زمان حضرت آدم(ع) باز می‌گردد، افزود: در آن زمان نیز فرزندان حضرت آدم(ع) در راه تقرب الهی به درگاه خداوند قربانی آوردند که عمل هابیل به جهت این‌که تقوا پیشه کرده بود، مورد قبول واقع شده و قربانی قابیل، مورد پذیرش خداوند واقع نشد.

جلیلی با اشاره به این‌که «قربانی کردن» انواع متفاوتی دارد و می‌تواند در قالب‌های مختلف انجام شود، اظهار کرد: شاید قربانی کردن حیوان، مصطلح و رایج شده است، اما باید بدانیم که قربانی کردن محدود در این عمل نیست، چراکه پرداخت صدقات و... نیز به تعابیری «قربانی» تلقی شده و اسباب نزدیکی انسان به خداوند را فراهم می‌کند.

وی با بیان این‌ که قربانی کردن یکی از اعمال حج است، اظهار کرد: اعمال حج، دارای ظاهر و باطن بوده و در ظاهر شاید طواف و گردش به دور خانه کعبه باشد، اما در باطن عمل به معنای طواف عرش الهی است؛ قربانی کردن هم در ظاهر به معنای قربانی کردن یک حیوان و یا... بوده اما در باطن، برای قرب الهی انجام می‌شود.

جلیلی با تأکید بر این‌ که قربانی کردن جزو اعمال واجب حاجی‌ها در حج بوده و برای سایر مسلمانان نیز مستحب است که در عید قربان، یک قربانی تهیه کرده و یا در صورت عدم توانایی به صورت شراکتی قربانی کنند، افزود: یکی از مفاهیم اساسی قربانی کردن همان تسلیم شدن در برابر خداوند است، چنانچه یکی از تاریخچه‌های قربانی کردن نیز به ماجرای حضرت ابراهیم و اسماعیل بازمی‌گردد که الگوی قربانی حج نیز از همین موضوع بر جای مانده است.

وی با اشاره به ماجرای قربانی کردن حضرت اسماعیل از سوی حضرت ابراهیم(ع)، بیان کرد: حضرت ابراهیم(ع) برای اتمام حج، در خواب مأمور شد که فرزند خود را در راه خدا قربانی کند. از آنجا که این تکلیف چیزی عجیب و بر خلاف عقل بود، سه مرتبه خواب مذکور تکرار شد تا این که این مسئله برای حضرت، مسلم و قطعی شد و با فرزندش در میان گذاشت؛ حضرت اسماعیل نیز اطاعت از دستور خداوند را از پدر خواست و فرمود که در این مسیر از صبر کنندگان خواهم بود؛ هر دو تسلیم محض پروردگار شده و از عهده امتحان الهی به خوبی برآمدند، خداوند نیز در قربانگاه، گوسفندی در اختیارشان قرار می‌دهد تا قربانی کنند.

جلیلی با بیان این‌که فلسفه دیگر قربانی کردن، بحث افزایش تقوا است، ادامه داد: در اعمال عبادی کمیت ملاک نبوده و معیار مقبولیت یک عمل نیست، بلکه تقوا و اخلاص معیار پذیرش عمل است، چنانچه در ماجرای قربانی هابیل و قابیل نیز عمل هابیل به خاطر تقوا مورد پذیرش واقع شد. در آیه 37 سوره حج نیز اشاره شده است: «لَنْ يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوَى مِنْكُمْ كَذَلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِينَ؛ هرگز گوشت‌هایشان وخون هایشان به خدا نمی‌رسد، بلکه تقوای شما به او می‌رسد».

وی با تأکید بر این‌ که تقوا و اخلاص در عمل چیزی است که نزد خداوند به عنوان قربانی تلقی می‌شود، افزود: تقوا و اخلاص، یکی از فلسفه‌های قربانی بوده که باید همراه با قربانی مورد توجه واقع شود. در کنار آن نیز مبارزه با نفس شاید مهم‌ترین فلسفه قربانی کردن باشد که انسان با تیغ تقوا، هوا و هوس خویش را قربانی می‌کند.

جلیلی با بیان این‌که نیازمندان هم باید از گوشت‌های قربانی بهره‌مند شوند، اظهار کرد: در بحث قربانی کردن باید مستمندان و نیازمندان را هم مورد توجه قرار دهیم و به ویژه در شرایط کرونایی امروز که بسیاری از افراد بیکار شده‌اند.

وی با اشاره به راه افتادن رزمایش کمک به نیازمند با تاکیدات مقام معظم رهبری، اظهار کرد: هر یک از مساجد می‌توانند در عید قربان و حتی در طول ماه محرم، یک قربانی ذبح کرده و بین نیازمندان توزیع کند؛ این حرکت، فواید و برکات بسیاری به دنبال خواهد داشت، از این‌رو هیات امنای مساجد همت کنند تا با تلاش خود و دیگران، هر مسجد، یک قربانی به نیت رفع بلا و کمک به نیازمندان داشته باشند.

جلیلی در پایان به آداب و اعمال عید سعید قربان هم اشاره کرد و افزود: برای این روز نماز عید قربان وارد شده که از صبح تا ظهر عید قربان می‌توان اقامه کرد؛ نماز عید قربان در زمان امام معصوم(ع) باید به صورت جماعت قرائت شود اما در زمان غیبت می‌توان به صورت جماعت یا فردی اقامه کرد.