تشریح خسارات زیست‌محیطی جنگ تحمیلی رژیم بعث صدام علیه ایران
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در پیش‌نشست همایش بین‌المللی مطالبات حقوقی ـ بین‌المللی دفاع مقدس، خسارات و پیامدهای زیست‌محیطی جنگ تحمیلی صدام علیه ایران را تشریح کرد.
به گزارش ایکنا، محمد یزدی، رئیس کارگروه محیط زیست همایش بین‌المللی مطالبات حقوقی ـ بین‌المللی دفاع مقدس با بیان اینکه جنگ تحمیلی صدام علیه ایران علاوه بر خسارات اقتصادی و انسانی، پیامدهای زیست‌محیطی در پی داشت، گفت: در جریان جنگ تحمیلی، انواع سلاح‌های متعارف و غیرمتعارف نظیر سلاح‌های شیمیایی و میکروبی علیه ملت ایران استفاده شد و در تاکتیک‌های جنگی نیرو‌های عراقی، ایجاد موانع جنگی، احداث خاکریز‌ها و سنگر‌های بزرگ، باتلاقی کردن مناطق جنگی به‌ویژه در منطقه شلمچه مورد استفاده قرار گرفت که باعث تخریب محیط‌زیست و منابع آبی آن مناطق شده است.عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه استفاده وسیع ارتش صدام از سلاح‌های جنگی به خصوص سلاح‌های شیمیایی و میکروبی، اثرات تخریبی زیست‌محیطی بر منابع آب و خاک برخی از مناطق کشور ما برجای گذاشته است، اظهار کرد: اثرات محیط زیستی این تجاوز آن چنان عمیق و مخرب است که پس از ۴۰ سال آثار سوء آن پابرجا است و خسارات آن هنوز جبران نشده است. این اثرات مخرب بر استان‌های غربی و جنوب غربی ایران به ویژه استان خوزستان بیشتر از سایر نقاط کشور است.
وی با اشاره به بمباران ذخیرهگاههای سوخت، پایانه‌های نفتی، کشتی‌های نفتکش از سوی جنگنده‌های ارتش بعث صدام و خلبانان اجاره‌ای فرانسه گفت: این حملات منجر به ریزش هزار‌ها تن نفت خام سنگین به خلیج فارس شد و باعث شد خطوط ساحلی استان‌های خوزستان، بوشهر و هرمزگان با مواد نفتی آلوده شود. از طرفی آتش گرفتن این منابع نفتی باعث آلودگی شدید هوا در یک حیطه وسیع شده است.
یزدی آلوده شدن زمین‌های کشاورزی و از بین رفتن دام و طیور با بمب‌های خوشه‌ای در استان‌های شمال غربی، غربی و جنوب غربی را یکی از خسارت‌های زیست محیطی جنگ تحمیلی دانست و تأکید کرد: یکی از دغدغه‌های مهم در جنگ‌ها انتشار آلاینده‌های شیمیایی خطرناک و سمی و پخش عناصر سنگین است که می‌توانند در هوا آب و خاک تجمع پیدا کنند. به عنوان مثال، انتشار فلزات سنگین که قابلیت تجمعی و سرطان‌زایی دارند، می‌توانند تا سال‌ها محیط زیست و منطقه را تحت تأثیر قرار دهند که پالایش اراضی آلوده شده به آنها نیز بسیار دشوار و در برخی موارد عملاً غیرممکن است.
یزدی تصریح کرد: در حمله نظامی، آلاینده‌های خاص شیمیایی در وهله نخست مناطق و شعاع اثرگذاری را با شدت بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد، مثلاً رودخانه‌ها، تالاب‌ها، سدها، زیستگاه‌های حساس و آب، خاک و هوا و در مرحله بعد بسته به پایداری آن، آلاینده‌ها احتمال انتقال به واسطه عوامل جوی را پیدا می‌کنند و طی نمودن فاصله از منبع انتشار آلاینده‌ها از شدت آن کاسته می‌شود.
وی گفت: در جریان این جنگ تحمیلی، طرح سیل مصنوعی اجرایی و باعث باتلاقی شدن قسمت‌های زیاد مناطق در استان خوزستان شد که این موضوع عملاً باعث تشدید آلوده شدن آب و محیط زیست و هدر رفتن آب شد.
یزدی با بیان اینکه خشک شدن این باتلاق‌ها در سال‌های گذشته باعث ایجاد گرد و غبار‌های سنگین و ایجاد مشکلات عدیده سلامتی و محیط زیستی برای مردم این مناطق شد، گفت: در جریان جنگ تحمیلی ایران و عراق، انواع مختلف سلاح‌های شیمیایی از سوی نیرو‌های عراقی مورد استفاده قرار گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که به علت آلوده شدن آب و محیط زیست استان‌های غربی و جنوب غربی کشور در نتیجه این جنگ، عوارض گوارشی و مبتلا شدن برخی ساکنین این استان‌ها مخصوصاَ استان خوزستان در سطح وسیع گزارش شده است.
رئیس کارگروه محیط زیست همایش بین‌المللی مطالبات حقوقی ـ بین‌المللی دفاع مقدس با تأکید بر ضرورت برآورد خسارت‌های زیست محیطی جنگ تحمیلی ارتش بعث صدام خاطرنشان کرد: مشکل اساسی در رابطه با خسارات زیست‌محیطی غیرقابل‌ارزیابی بودن این خسارات است، چنین خساراتی دیرپا هستند و حتی برخی اثرات آنها در برهۀ زمانی طولانی‌تری ظهور پیدا می‌کنند. اگرچه امروزه در حقوق بین‌الملل روش‌هایی برای ارزیابی این نوع خسارات وجود دارد که خسارات غیرقطعی و حدودی است.
وی با استناد به حقوق بین‌الملل، سه روش را برای تعیین خسارت جنگ مناسب دانست و در تشریح روش اول گفت: در روش اول متجاوز بایستی نسبت به پرداخت هزینه‌های متعارف صرف شده در احیاء وضعیت سابق شرایط محیطی اقدام کند.
یزدی آلوده شدن زمین‌های کشاورزی و از بین رفتن دام و طیور با بمب‌های خوشه‌ای در استان‌های شمال غربی، غربی و جنوب غربی را یکی از خسارت‌های زیست محیطی جنگ تحمیلی دانست و تأکید کرد: یکی از دغدغه‌های مهم در جنگ‌ها انتشار آلاینده‌های شیمیایی خطرناک و سمی و پخش عناصر سنگین است که می‌توانند در هوا آب و خاک تجمع پیدا کنند. به عنوان مثال، انتشار فلزات سنگین که قابلیت تجمعی و سرطان‌زایی دارند، می‌توانند تا سال‌ها محیط زیست و منطقه را تحت تأثیر قرار دهند که پالایش اراضی آلوده شده به آنها نیز بسیار دشوار و در برخی موارد عملاً غیرممکن است.
یزدی تصریح کرد: در حمله نظامی، آلاینده‌های خاص شیمیایی در وهله نخست مناطق و شعاع اثرگذاری را با شدت بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد، مثلاً رودخانه‌ها، تالاب‌ها، سدها، زیستگاه‌های حساس و آب، خاک و هوا و در مرحله بعد بسته به پایداری آن، آلاینده‌ها احتمال انتقال به واسطه عوامل جوی را پیدا می‌کنند و طی نمودن فاصله از منبع انتشار آلاینده‌ها از شدت آن کاسته می‌شود.
وی گفت: در جریان این جنگ تحمیلی، طرح سیل مصنوعی اجرایی و باعث باتلاقی شدن قسمت‌های زیاد مناطق در استان خوزستان شد که این موضوع عملاً باعث تشدید آلوده شدن آب و محیط زیست و هدر رفتن آب شد.
یزدی با بیان اینکه خشک شدن این باتلاق‌ها در سال‌های گذشته باعث ایجاد گرد و غبار‌های سنگین و ایجاد مشکلات عدیده سلامتی و محیط زیستی برای مردم این مناطق شد، گفت: در جریان جنگ تحمیلی ایران و عراق، انواع مختلف سلاح‌های شیمیایی از سوی نیرو‌های عراقی مورد استفاده قرار گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که به علت آلوده شدن آب و محیط زیست استان‌های غربی و جنوب غربی کشور در نتیجه این جنگ، عوارض گوارشی و مبتلا شدن برخی ساکنین این استان‌ها مخصوصاَ استان خوزستان در سطح وسیع گزارش شده است.
رئیس کارگروه محیط زیست همایش بین‌المللی مطالبات حقوقی ـ بین‌المللی دفاع مقدس با تأکید بر ضرورت برآورد خسارت‌های زیست محیطی جنگ تحمیلی ارتش بعث صدام خاطرنشان کرد: مشکل اساسی در رابطه با خسارات زیست‌محیطی غیرقابل‌ارزیابی بودن این خسارات است، چنین خساراتی دیرپا هستند و حتی برخی اثرات آنها در برهۀ زمانی طولانی‌تری ظهور پیدا می‌کنند. اگرچه امروزه در حقوق بین‌الملل روش‌هایی برای ارزیابی این نوع خسارات وجود دارد که خسارات غیرقطعی و حدودی است.
وی با استناد به حقوق بین‌الملل، سه روش را برای تعیین خسارت جنگ مناسب دانست و در تشریح روش اول گفت: در روش اول متجاوز بایستی نسبت به پرداخت هزینه‌های متعارف صرف شده در احیاء وضعیت سابق شرایط محیطی اقدام کند.
یزدی افزود: در روش دوم، مبلغ پولی معین به عنوان پرداخت غرامت به دولت خسارت دیده پرداخت می‌شود. این روش متداول‌ترین راه‌حل در رویه دولت‌ها و معاهدات بین‌المللی است.
این مدرس دانشگاه در تشریح روش سوم گفت: کشور متجاوز آلوده‌کننده محیط زیست باید غرامتی معادل ارزش مالی عناصر زیست محیطی به کشور خسارت‌دیده بپردازد.
یزدی به برخی از مطالعات برآورد خسارت زیست‌محیطی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران اشاره کرد و گفت: مطابق بررسی‌های انجام‌شده با استفاده از قیاس تصاویر ماهواره‌ای قبل و بعد از جنگ، می‌توان ادعا کرد که تجاوز عراق به ایران باعث نابودی بیش از ۸۰ درصد بزرگ‌ترین نخلستان‌های جهان با ارزش حدود یک میلیارد دلار در این حیطه شده است.
وی با بیان اینکه تاکنون در زمینه ارزش‌گذاری اقتصادی خسارات محیط‌زیستی تجاوز عراق به ایران یک پژوهش جامعی صورت نگرفته است، گفت: تاکنون به صورت موردی در برخی زمینه‌ها پژوهش‌هایی انجام شده، اما کامل نیست و ضرورت دارد یک کار اساسی برای تعیین خسارات زیست محیطی جنگ عراق علیه ایران انجام شود.
این مدرس دانشگاه در تشریح روش سوم گفت: کشور متجاوز آلوده‌کننده محیط زیست باید غرامتی معادل ارزش مالی عناصر زیست محیطی به کشور خسارت‌دیده بپردازد.
یزدی به برخی از مطالعات برآورد خسارت زیست‌محیطی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران اشاره کرد و گفت: مطابق بررسی‌های انجام‌شده با استفاده از قیاس تصاویر ماهواره‌ای قبل و بعد از جنگ، می‌توان ادعا کرد که تجاوز عراق به ایران باعث نابودی بیش از ۸۰ درصد بزرگ‌ترین نخلستان‌های جهان با ارزش حدود یک میلیارد دلار در این حیطه شده است.
وی با بیان اینکه تاکنون در زمینه ارزش‌گذاری اقتصادی خسارات محیط‌زیستی تجاوز عراق به ایران یک پژوهش جامعی صورت نگرفته است، گفت: تاکنون به صورت موردی در برخی زمینه‌ها پژوهش‌هایی انجام شده، اما کامل نیست و ضرورت دارد یک کار اساسی برای تعیین خسارات زیست محیطی جنگ عراق علیه ایران انجام شود.
وی با اشاره به برگزاری همایش بین‌المللی مطالبات حقوقی ـ بین‌المللی دفاع مقدس گفت: این همایش بین‌المللی به همت پژوهشگاه همایش بین‌المللی مطالبات حقوقی ـ بین‌المللی دفاع مقدس شهید حاج قاسم سلیمانی و با مشارکت وزارت امور خارجه، قوه قضائیه، دانشگاه‌ها و مراکز علمی، سازمان‌های کشوری و لشکری، در تاریخ پنجم و ششم اسفندماه ۱۳۹۹ در موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار خواهد شد و امیدواریم در این همایش به سازوکار مناسبی برای تعیین خسارت‌های جنگ تحمیلی برسیم.
یزدی با دعوت از اساتید و کارشناسان محیط زیست برای مشارکت در این موضوع مهم گفت: اساتید و کارشناسان می‌توانند در رابطه با «آثار و پیامدهای زیست محیطی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران» مقالات و اسناد خودشان را تا پانزدهم مهرماه امسال از طریق پایگاه اینترنتی www.paydari.ir ارسال کنند.
انتهای پیام یزدی با دعوت از اساتید و کارشناسان محیط زیست برای مشارکت در این موضوع مهم گفت: اساتید و کارشناسان می‌توانند در رابطه با «آثار و پیامدهای زیست محیطی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران» مقالات و اسناد خودشان را تا پانزدهم مهرماه امسال از طریق پایگاه اینترنتی www.paydari.ir ارسال کنند.
