عقلانیت قرآنی، فطری است / مقاومت از ضرورت‌های دوره معاصر است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، امروز، سوم مهرماه در مراسم اختتامیه همایش ملی «مقاومت اسلامی از منظر قرآن کریم» که به صورت مجازی برگزار شد، گفت: گرچه مقاومت موضوعی است که از ابتدای خلقت انسان مطرح  بوده است ولی مقاومت همه جانبه در برابر استکبار از ضرورت‌های دوران ما هست تا کلمة الله و دین احیا شود و وظیفه عالمان دینی هم تلاش علمی و تبیین این مقوله براساس قرآن و روایات و عقل است. 

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) با بیان اینکه مفاهیم دو دسته هستند، اضافه کرد: دسته اول مفاهیمی که ذاتا ارزشی هستند مانند عدالت، صداقت و ایثار؛ دسته دوم مفاهیمی هستند که ذاتا بار ارزشی و مثبت ندارند یا اصطلاحا خنثی هستند؛ مانند صبر و مقاومت زیرا ممکن است این مفاهیم در راه باطل هم به کار بروند چنانچه افراد لجوج و متعصب و ائمه کفر در عنادشان صبور و مقاوم هستند و گاهی اوقات پایمردی اهل باطل از اهل حق هم بیشتر است.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با بیان اینکه قرآن کریم واژگان جهاد، صبر و مقاومت را به عنوان مفهوم ارزشی مطرح کرده است، گفت: این ارزش به خاطر مسیر و سببی است که قرآن به آن اعطا کرده است یعنی در مسیر اعتلای کلمة الله و ظلم‌ستیزی و مقابله با زور؛ از این رو جهاد فی سبیل الله تجارت با خداست که باعث رهایی انسان است.

مسئولیت سنگین مقاومت

وی اضافه کرد: مقاومتی که قرآن منادی آن است مسئولیت بسیار سنگینی است؛ پیامبر فرمود: سوره هود مرا پیر کرد به خاطر همین آیه 112 «فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَكَ وَلَا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ» یعنی مقاومت هم وظیفه پیامبر و هم امتش است؛ این مقاومت قرآنی سبک زندگی و گونه زیستنی را ترسیم می‌کند که محفوف و درآمیخته با مشاکل و مصائب است؛ یعنی نوعی کنش اجتماعی را رقم زده و از مؤمنان انتظار دارد که توام با مقاومت و مجاهدت و صبر نسبت به انحاء بلایا و مصیبت‌ها و فشارها است. 

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) بیان کرد: سنگینی و سختی این حرکت به خاطر آن است که اهل باطل و طغیان و کفر و ستمگری در مقابل این حرکت مؤمنانه و توحیدی نه متوقف و نه ساکت و بی عمل می‌شوند بلکه معارضه و مقابله می‌کنند و برای اعتلای کلمه باطلشان مجاهدت می‌کنند.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه بیان کرد: چون مقاومت و صبر امت، وجه اجتماعی دارد کنش اجتماعی و سبک زندگی اجتماعی خواهد شد و کنش‌های اجتماعی هم تفسیرپذیر و هم داوری‌پذیر هستند، از این رو ما با تکثر فهم و انحاء تفاسیر و حتی سوءفهم‌ها در داوری این وقایع  و کنش‌ها مواجه می‌شویم؛ مثلا قضاوت درباره کربلا و جنگ تحمیلی و ... از این رو برخی موضع انتقادی و برخی موضع همراهی و همدلی و دفاع و حمایت دارند.

استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: قضاوت‌ها برخاسته از نوعی عقلانیت مادی و غیرمادی است که در حوزه عمل و کنش‌های اجتماعی و فردی، می‌تواند معقول و یا نامعقول، موجه و یا ناموجه باشد. بنده مدعی هستم قرآن در رابطه با عقلانیت عملی به ما چارچوب داده است و می‌توانیم از عقلانیت قرآنی سخن بگوییم و در پرتو آن می‌توانیم بگوییم که رفتار و کنش ما در عرصه‌های مقاومت معقول است یا نیست.

واعظی تصریح کرد: در چشم دنیاپرستان و کسانی که عقلانیت مادی و دنیوی دارند بسیاری از صحنه‌های مقاومت در بستر اسلام معقول نبوده است؛ مثلا وقتی یک فرد دنیاطلب به قیام امام حسین(ع) نگاه می‌کند می‌گوید مگر یزید از امام چه می‌خواست یک بیعت می‌خواست و گر او این فعل اجتماعی را انجام می‌داد خود و زن و فرزندش را اسیر و گرفتار نمی‌کرد و به کام مرگ نمی‌برد؛ این تفکر و تحلیل منهای معادباوری و توحید است. اما قرآن کریم عقلانیتی را ترسیم کرده است که در پرتو آن این حرکت در کمال درستی و راستی و عقلانیت است.

عقلانیت قرآنی، فطری است

وی اضافه کرد: مدعای دیگر بنده این است که عقلانیت قرآنی، فطری است و اگر کسی فطرت خود را زنده نگه داشته باشد با این عقلانیت همراه و همدل خواهد شد ولی اگر کسی فطرت خود را شکوفا نکرده باشد البته این عقلانیت را نخواهد پذیرفت و تحمل مرارت و رنج در راه حق را غیرعقلانی خواهد دانست.

واعظی بیان کرد: عقلانیت قرآن دارای دو رکن است؛ رکن بینشی و رکن ارزشی یعنی عقلانیت قرآنی از شبکه‌ای از باورهایی تشکیل می‌شود که پشتوانه اعتقادی و بینشی مقاوت هستند و نظامی از ارزش‌ها را مطرح می‌کند که پذیرش آن رکن ارزشی آن عقلانیت است. پس عقلانیت فطری و قرآنی متصل به شبکه‌ای باورها و ارزشها است.

واعظی تصریح کرد: فردی که دارای چنین رویکردی است دنیا را طور دیگری می‌بیند و آماده مقاومت در مسیر و تحمل مرارت‌ها و تلخی‌ها است و در نظر او این سختی‌ها احلی من العسل خواهد شد زیرا تربیت یافته فرهنگ قرآنی است و بینش و فهم و هم رفتار و کنش او منطبق بر قرآن است.

واعظی بیان کرد: از ارکان رکن بینشی عقلانیت قرآنی، مسئله پذیرش ربوبیت تکوینی و تشریعی خداست؛ که تعبیر قرآنی مانند؛ فَسُبْحَانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ ؛ فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِيُّ، و اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا و آیات دال بر معادباوری و ... مؤید این مطلب است. یا آیه 36 زمر«أَلَيْسَ اللَّهُ بِكَافٍ عَبْدَهُ» مؤید این مطلب است و اگر کسی همین آیه را باور کند زندگی او منقلب خواهد شد. این آیه شاه کلید رستگاری انسان است.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه معیت الهی در حمایت از صابران و باور به اینکه خدا با صابران است از دیگر پیامدهای این نوع باور است، افزود: عدالت‌محوری، حق‌مداری و باطل‌ستیزی، عزت‌طلبی توحیدی، توکل الهی و عدم پذیرش سلطه هم مبنای این باورهاست.

وی تاکید کرد: عقلانیت نهفته در پس مقاومت قرآنی هم باید تبیین و منقح و هم باید در بستر اجتماعی موجه شود؛ باید بر حقانیت این باورها استدلال بکنیم و فرهنگسازی و جریان‌سازی کنیم. کار اهل فکر و اهل علم تبیین و ترویج و فرهنگسازی عقلانیتی است که پشتوانه مقاومت قرآنی است.