اختلافات مذهبی نباید دستاویز تبعیض حقوقی شود

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی فاضل میبدی، عضو مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم، در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه وحدت دو نوع نظری و عملی دارد، گفت: رسیدن به وحدت در بعد نظری در دستگاه دینداری جزء محالات است، گرچه عارفان ما سعی کرده‌اند مرزهای کاذب میان ادیان و مذاهب را بردارند، ولی این امر در میان متکلمان و فقها تقریباً ناممکن بوده است.

وی افزود: به تعبیر شاعر «کَس ز هفتادو دو ملت این معما حل نکرد/ این همه مذهب چرا در دین یک پیغمبر است»؛ یعنی علاوه بر ادیان متعدد مذاهب مختلف هم داریم و مختص اسلام نیست، بلکه در همه ادیان وجود دارد، ولی اختلافات عملی و بروز نزاع و جنگ مایه خطر است. اگر جامعه به گونه‌ای ایدئولوژی‌زده شود تا عملاً یک فکر و مذهب حاکم شود، خطر است؛ مثلاً کسی بگوید چون کشور سنی‌مذهب است هر مذهبی غیر از آن باید طرد شود یا برعکس؛ یعنی حقوق مردم فدای مذاهب شود.

اختلافات نظری به اختلافات حقوقی تبدیل شود

فاضل میبدی تصریح کرد: هر کسی پیرو یک مذهبی است، ولی نباید به اختلاف حقوقی و قانونی تبدیل شود. متأسفانه در بسیاری از کشورهای اسلامی شاهد این نقص هستیم. در عربستان فرقه وهابیت حاکم است و در برخی کشورهای دیگر هم این ایدئولوژی‌زدگی وجود دارد؛ نباید اجازه دهیم اختلافات نظری به اختلافات حقوقی تبدیل شود و اگر بتوانیم حقوق همه شهروندان را فارغ از دین و مذهب آنها یکسان کنیم وضعیت مطلوبی خواهیم داشت و پیامبر(ص) چنین کاری کرد.

وی با بیان اینکه پیامبر(ص) در مدینه آئین‌نامه‌ای نوشت که هر کسی در آنجا، اعم از مسیحیان و یهودیان، از حقوق مساوی برخوردار بود، اظهار کرد: برخی مستشرقان معتقدند که اولین بیانیه حقوق بشر همین آئین‌نامه است یا یکی از نعمت‌هایی که خداوند در قرآن بیان فرموده اعتصام به حبل الله و پرهیز از تفرقه است؛ یعنی یکی از نعمت‌های اسلام، تألیف قلوب بود، ولی متأسفانه در میان امت اسلامی می‌بینیم که نماز می‌خوانند و روزه می‌گیرند و به حج می‌روند ولی این فرقه با دیگری و آن یکی با فرقه دیگری دشمن است و همدیگر را تکفیر می‌کنند و نجس می‌دانند.

وضع جوامع اسلامی به جاهلیت نزدیک است

عضو مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم بیان کرد: بدتر از این اختلافات شاهدیم که در درون کشور چپ علیه راست و راست علیه چپ و اصول‌گرا با اصلاح‌طلب و برعکس دشمن است و کینه‌های عجیب و غریبی درست شده که در منابر و سخنرانی‌ها نقد علمی را تبدیل به کینه‌جویی می‌کند. این اهل قبله علیه فرد دیگری از همین قبله اقدام می‌کند؛ بنابراین وضع کنونی جوامع اسلامی همان وضعیت جاهلیت صدر اسلام است که هیچ انطباقی با قرآن و سیره پیامبر(ص) ندارد. بنابراین وحدتی که ما می‌گوییم شعاری شده است، زیرا فاصله‌های حقوقی هم کم نشده، در حالی که اگر وحدت می‌خواهیم باید به  آیات قرآن عمل کنیم؛ اگر اُلفت درست و کینه برطرف شد وحدت هست، وگرنه اگر در جامعه اختلاف باشد، علاوه بر اینکه کینه‌ها تبدیل به نزاع می‌شود، راه فهم مشترک هم بسته می‌شود.

وی افزود: تعصب خاص مذهبی راه به جایی نمی‌برد، همان طور که شاعر گفته است: «سخت‌گیری و تعصب خامی است/ تا جنینی کار خون‌آشامی است»؛ اگر بخواهیم باب وحدت درست کنیم باید خودمان را از برخی مسائل وارهانیم. «گفت خلق را تقلیدشان بر باد باد/ ای دوصد لعنت ز این تقلید باد/ گرچه عقلت سوی بالا می‌رود/ مرغ تقلیدت به پستی می‌چرد». اگر بخواهیم در مباحث تقریبی از گذشتگان تقلید کنیم هیچ وقت باب وحدت باز نمی‌شود. باید تعصبات و خشم و شهوت را کنار بگذاریم و برادروار گفت‌وگو کنیم.

فاضل میبدی در پاسخ به این پرسش که برای تقریب به صورت مصداقی چه کاری باید انجام شود، اضافه کرد: باید نگاه درستی داشته باشیم، مثلاً در استان‌هایی که لازم است یا در دولت ایرادی ندارد که مدیران اجرایی از بین اهل تسنن انتخاب شوند. در این موارد نباید تعصب مذهبی به خرج بدهیم. باید زمینه را باز بگذاریم؛ مثلاً در بحرین باید همه شهروندان آن کشور بر سفره مسئولیت دعوت شوند؛ زیرا ممکن است کسانی که پیرو مذاهب دیگر هستند بتوانند برخی امور را بهتر مدیریت کنند.

کنفرانس به تنهایی وحدت‌آفرین نیست

وی افزود: برگزاری کنفرانس صرف و دعوت افراد زیاد از داخل و خارج و صرف هزینه‌های زیاد و درست کردن تشکیلات برای این کار با وجود اینکه بخش زیادی از مردم درگیر فقر و نداری هستند، شعاری و غیرمفید است؛ این کنفرانس‌ها چقدر اختلافات را کم نکرده است؛ عده‌ای حقوق کلان برای این اقدامات می‌گیرند، ولی خروجی آن چیست؟ هزینه‌های میلیاردی چه نتیجه‌ای داشته است؛ گاهی برخی مداحان در تلویزیون حرف‌هایی می‌زنند که وهن اسلام و تحریک‌کننده برای دیگران است و این اقدامات سبب وحدت نمی‌‌شود.

فاضل میبدی در پاسخ به این سؤال که شما معتقدید حقیقت آئینه‌ای است که هر کسی بخشی از آن را گرفته است و همه آن در نزد یک گروه و فرد نیست، ولی این سخن در مخالفت با آیات و روایات است، اظهار کرد: رستگاری و سعادت اخروی یک بحث و زندگی تعاملی در دنیا بحث دیگری است؛ قرآن کریم نفرموده است که با پیروان ادیان و مذاهب دیگر دشمن باشید، بلکه فرموده است به آنها نیکی کنید؛ یک شهروند ایرانی ولو پیرو دین و مذهب دیگر اگر توطئه و جاسوسی و ظلم به دیگر شهروندان نمی‌کند و درست و سالم زندگی می‌کند باید همان نیکویی که در حق سایر مسلمین داریم، در حق او هم داشته باشیم.

پژوهشگر حوزه علمیه با بیان اینکه عمل به مجموعه آیات قرآن مایه رستگاری است، افزود: وقتی کینه و اختلاف و تجاوز و توهین به دیگران نباشد رستگاری حاصل می‌شود، ولی اگر فرقه‌ای دیگری را نجس و از دین خارج بداند و در حق پیروان ادیان و مذاهب دیگر بدرفتاری کند برخلاف قرآن عمل کرده و ناجی نخواهد بود؛ ویل دورانت حرف جالبی دارد، او گفته که از تاریخ سه هزار ساله بشر، 2700 سال آن درگیر جنگ بوده و عمدتاً بر سر اعتقادات بوده است و کمتر ریشه جغرافیایی دارد؛ امروز جنگ داعش، طالبان و ... ناشی از این است که می‌گویند ما بر حق هستیم و باید سر شما را ببریم. آیا این منطق اسلام است؟ اسلام برای رستگاری، رشد، صلح و آزادی آمده است؛ بنابراین این نوع تفکرات نادرست و ولایت امری باطنی است که خدا به افراد خاصی داده، ولی زعیم باید همه شهروندان یک کشور را به یک چشم ببیند.

قلم آزاد نباید باعث رنجش چند صد میلیون انسان شود

وی با بیان اینکه در مورد اهانت رئیس‌جمهور فرانسه به پیامبر و نحوه مواجهه مسلمین با این رفتارهای زننده و ناپسند، گفت: رئیس‌جمهور فرانسه حرف مزخرفی زده است؛ زیرا باید مقدسات پیروان ادیان محترم شمرده شود. انسان در این دنیا برای یکسری مقدسات و معنویات زندگی می‌کند؛ این مقدسات نقش معنابخشی به زندگی دارند و اگر کسی به این مقدسات توهین کند، توهین به چندصد میلیون و میلیاردها انسان است و آزادی بیان چنین اجازه‌ای را نمی‌دهد؛ این سلب اخلاق است و در هیچ جای دنیا پذیرفته نیست.

فاضل میبدی تأکید کرد: یکی از اندیشمندان غربی معتقد است که آزادی سر انگشتان تو تا جایی است که به نوک بینی دیگران نخورد؛ اگر قلم آزاد است این آزادی نباید باعث رنجش چند صدمیلیون انسان شود، وانگهی اگر مقدسات و سنبل‌های معنوی مردم دستخوش این مسائل باشد، معنابخشی زندگی مردم از بین خواهد رفت.