استکبارستیزی و دعوت قرآن به جهاد در راه خدا
اعتقاد به توحید با زیر بار ظلم قدرت‌های مستکبر رفتن سازگار نیست. در قرآن کریم در موارد متعدد سخن از مستضعفین به میان آمده و از مؤمنانى سخن یاد شده که تحت فشار جباران قرار دارند اما دعوت قرآن کریم، دعوت به مبارزه و جهاد در راه خداست.
به گزارش خبرنگار افتخاری ایکنا، نامگذاری روز 13 آبان با عنوان «روز استکبارستیزی» مرتبط با حادثه مهمی است که در این روز رخ داده و در همه آن‌ها آمریکا به عنوان مظهر استکبار نقش داشته است: 1) تبعید امام خمینی(ره) در سال 43 در پی اعتراض امام به کاپیتولاسیون در راستای حفظ امنیت مأموران آمریکایی در ایران و مصونیت قضایی آن‌ها، 2) کشتار بی‌رحمانه دانش‌آموزان در تهران در سال 57 به دست رژیم وابسته به آمریکا و 3) تسخیر لانه جاسوسی در سال 58 توسط دانشجویان پیرو خط امام و آشکار شدن هویت حقیقی سفارت آمریکا.
استکبار باب استفعال از ریشه سه حرفی کبر است. صورت‌های مختلف فعلی و اسمی این ریشه 150 بار در قرآن به‌کار رفته است. صورت‌های فعلی به دو صورت کلی ثلاثی مجرد و ثلاثی مزید است. در ابواب ثلاثی مزید باب‌های تفعیل، تفعل و استفعال مشاهده می‌شود. مستکبر از باب استفعال به معنای کسی است که برای حفظ منافع خود قصد دخالت در امور انسان‌ها و ملت‌های دیگر را دارد.
نخستین مستکبر ابلیس است که از فرمان الهی سجده بر آدم ابا کرد و استکبار ورزید در حالی که از کافران بود. این ماجرا در سه سوره قرآن آمده است؛ در دو سوره مکی «اعراف و ص به تفصیل و در سورۀ بقره به اختصار.»
در قرآن کریم حرکت انبیا و سرلوحه دعوت ایشان دعوت به یکتاپرستی و توحید است چنان که در آیات یک و دو سوره هود ذکر شده «الر كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ * أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ إِنَّنِي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ؛ الف لام راء كتابى است كه آيات آن استحكام يافته سپس از جانب حكيمى آگاه به روشنى بيان شده است * كه جز خدا را نپرستيد به راستى من از جانب او براى شما هشداردهنده و بشارتگرم» و یا در آیه 65 سوره مبارکه اعراف می‌فرماید «وَإِلَى عَادٍ أَخَاهُمْ هُودًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ أَفَلَا تَتَّقُونَ؛ و به‌سوى عاد برادرشان هود را فرستاديم گفت اى قوم من خدا را بپرستيد كه براى شما معبودى جز او نيست پس آيا پرهيزگارى نمىكنيد.»
دعوت به توحید نیز تنها در اعتقاد به یکی بودن خداوند منحصر نمی‌شود بلکه زمینه اساسی یک جهان‌بینی است که زندگی‌ساز باشد و همین مسئله موجب به وجود آمدن دشمنی‌ها با انبیا است. از جمله مهمترین اقدامات اساسی پیامبران نیز مقابله و مبارزه با مستکبرانی بود که در مقابل دعوت انبیا می‌ایستادند، زیرا با حرکت به سمت توحید و تشکیل جامعه توحیدی شکل جدیدی از جامعه به‌وجود می‌آمد که منافع مستکبران مورد تعرض قرار می‌گرفت. چنانکه حضرت ابراهیم(ع)، موسی(ع) و سایر انبیایی که در قرآن کریم ذکر شده با مستکبرانی چون نمرود، فرعون و غیره به مبارزه برخاستند.
در مقابل مستکبر، مستضعف وجود دارد که در قرآن کریم در موارد متعدد سخن از مستضعفین به میان آمده و از مؤمنانى سخن یاد شده که تحت فشار جباران قرار دارند اما دعوت قرآن کریم، دعوت به مبارزه و جهاد در راه خداست؛ همان‌طور که در آیه 75 سوره مبارکه نساء آمده است «وَمَا لَكُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ نَصِيرًا؛ و چرا شما در راه خدا و در راه نجات مردان و زنان و كودكان مستضعف نمىجنگيد همانان كه مى‌‌گويند پروردگارا ما را از اين شهرى كه مردمش ستمپيشهاند بيرون ببر و از جانب خود براى ما سرپرستى قرار ده و از نزد خويش ياورى براى ما تعيين فرما»، مسلمانان موحد بر اساس تعالیم اسلام نباید زیر بار ظلم بروند به همین دلیل انسان موحد واقعی و متعهد با استکبار مبارزه می‌کند. مبارزه با استکبار و مستکبر به معنی زیر بار زورگویی و مداخله‌جویی و تحمیل قدرت استکبارگر یا انسان مستکبر یا دولت مستکبر نرفتن است.
در جمهوری اسلامی ایران، استکبارستیزی به عنوان یکی از مبانی اصلی انقلاب اسلامی است. مسئله استکبارستیزی با اصل اعتقاد به توحید پیوند تنگاتنگ دارد زیرا، توحید مبنای اعتقادی و اصل مهم عملی فردی و اجتماعی است و مسلمان متعهد باید به بحث توحید و آثار اجتماعی مترتب بر آن و تحول و تعهداتی که در حیات فردی و اجتماعی او ایجاد می‌کند، توجه کند. از جمله تعهدات اساسی در بحث توحید: عبادت و اطاعت انحصاری خدا و برنامه و نظام و تشکیلات خدایی و در کنار آن نفی عبودیت و اطاعت بی‌قید و شرط غیر خدا و نظام و تشکیلات غیرخدایی است. بنابراین، وقتی در دنیا قدرت‌هایی در امور کشورها و ملت‌های دیگر دخالت‌های مالکانه داشته باشند و از طرف دیگر ملت‌هایی با اینکه خود را مسلمان و موحد بدانند این دخالت را بپذیرند و زیر بار ظلم بروند، زیر بار اطاعت تشکیلات غیرخدایی رفته‌اند.
همه کسانی هم که با استبداد و ظلم می‌خواهند بر امور جوامع بشری تسلط پیدا کنند، با شعار توحید عقب‌زده می‌شوند. بنابراین، اعتقاد به توحید با زیر بار ظلم قدرت‌های مستکبر رفتن سازگار نیست. توحید دارای دو بُعد «ایمان به الله و کفر به طاغوت» است؛ همان‌گونه که قرآن کریم در آیه 64 سوره مبارکه آل عمران می‌فرماید «قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ؛ بگو اى اهل كتاب بياييد بر سر سخنى كه ميان ما و شما يكسان است بايستيم كه جز خدا را نپرستيم و چيزى را شريک او نگردانيم و بعضى از ما بعضى ديگر را به جاى خدا به خدايى نگيرد پس اگر از اين پيشنهاد اعراض كردند بگوييد شاهد باشيد كه ما مسلمانيم نه شما»؛ هیچ چیزی را شریک خدا قرار ندهید. یعنی پیروی از عادات، انسان‌ها و نظام‌های اجتماعی که به اراده اعلی منتهی نمی‌شوند خلاف توحید است و توحید عبارت است از اعراض از این شرک.
توحیدی که اسلام پیشنهاد می‌کند در همه جنبه‌های زندگی انسان اثر دارد از این رو است که جامعه موحد واقعی جامعه‌ای است که فرمانبری از استکبار را نمی‌پذیرد. ملت ایران نیز خود را استکبارستیز می‌داند، زیرا هم حکومتش بر مبنای توحیدی شکل گرفته است و هم تاکنون زیر بار تحمیل دولت آمریکا که یک دولت استکباری است، نرفته است و تا نابودی کامل استکبار نیز مبارزه ادامه خواهد داشت. راه مقابله و مبارزه با سیاست‌های مستکبرانه آمریکا نیز ایستادگی است، همان‌گونه که قرآن کریم در آیه 30 سوره مبارکه فصلت می‌فرماید «إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ؛ در حقيقت كسانى كه گفتند پروردگار ما خداست سپس ايستادگى كردند فرشتگان بر آنان فرود مىآيند و مى‌‌گويند هان بيم مداريد و غمگين مباشيد و به بهشتى كه وعده يافته بوديد شاد باشيد» نتیجه استقامت و ایستادگی نزول رحمت و برکت خواهد بود.
محبوبه سرمدی، کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث و پژوهشگر انقلاب اسلامی
