مدت استحباب شیردهی در آیات و روایات

به گزارش ایکنا؛ جلسه درس خارج حجت‌الاسلام سیداحمد خاتمی با محوریت حقوق معنوی، روز گذشته 26 آبان‌ماه برگزار شد. وی در این جلسه به بررسی حقوق طفل از جمله مدت رضاع پرداخت و اظهار کرد: در بحث حقوق کودک به حق رضاع رسیدیم. طفل در دو سال اول زندگی نیازمند شیر مادر است. این وظیفه بر عهده پدر است که شیر فرزند را یا توسط مادر یا توسط دایه تأمین کند. چرا می‌گویم یا مادر یا دایه؟ اگر مادر تقاضای پول کرد و گفت اجرت می‌خواهیم، پدر باید اجرتش را بدهد. در این مورد بحث کردیم. یک بحث در این عرصه این است که مدت رضاع باید چقدر باشد. اندازه‌اش بستگی به نیاز طفل دارد، اما در قرآن کریم دو سال ذکر شده است: «وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ؛ و مادران [بايد] فرزندان خود را دو سال تمام شير دهند [اين حكم] براى كسى است كه بخواهد دوران شيرخوارگى را تكميل كند». ظاهر آیه بیانگر وجوب است ولی فقها آیه را حمل بر استحباب کردند.

استاد سطح عالی حوزه علمیه ادامه داد: این سوال مطرح که اگر بچه شش ماهه متولد شد، بیست و چهار ماه دو سال می‌شود، اما اگر اگر بچه نه ماهه متولد شد، باز هم باید بیست و چهار ماه شیر بدهد؟ ظاهر آیه این است که بعد از تولد، مدت شیرخوارگی دو سال است و تفاوتی ندارد چند ماهه متولد شود. ظهور آیه این را می‌گوید، لکن برخی بزرگان به استناد روایات گفتند اگر بچه نه ماهه متولد شد، مدت حمل بیست و یک ماه است، روایاتی بر این مطلب دارد. حدیث 5 باب هفتاد وسائل الشیعه: «الرضاع واحد و عشرون شهراً فما نقص فهو جورٌ على الصبى». امام(ع) حولین را در اینجا به بیست و یک‌ماه تفسیر کردند. دلیلش این است که آیه نظر به اقل مدت حمل دارد که شش ماه است. پس امام، آیه را تفسیر کردند.

وی در ادامه گفت: اگر پدر و مادر توافق کردند و بعد از پانزده ماه، بچه را به غذا خوردن عادت دادند، آیا این هم جور است؟ اگر کمتر شیر دادن جور باشد، باید توافق و تراضی هم جور باشد، در حالی که این جور نیست. اشکال دیگری اینجا مطرح شده است که این روایت شریفه ظاهر در حرمت تکلیفیه نیست، بلکه ارشاد به این است که رضاع کامل نشده است. به نظر می‌رسد آنچنان که اصل شیردهی استحباب است، در کمتر از بیست و یک ماه مکروه است، چون اگر جور حرام باشد، با توافق هم حرام است. آنچنان که اصلش مستحب است کمترش مکروه است، چون به سلامتی فرزند آسیب می‌زند.

خاتمی ادامه داد: روایت دوم روایت عبدالوهاب بن صباح در جلد بیست و یک وسائل الشیعه، باب هفتاد، حدیث دوم است: «الفرض في الرضاع أحد وعشرون شهرا، فما نقص عن أحد وعشرين شهرا فقد نقص المرضع، فإن أراد أن يتم الرضاعة له فحولين كاملين». پس اگر بچه نه ماهه متولد شد، حولین او بیست و یک ماه است، لکن اگر مصلحت ولد به کمتر از بیست و یک ماه بود و والدین با هم توافق کردند، اشکالی ندارد کمتر از بیست و یک‌ماه شیر بدهند.