بازآفرینی مرجعیت علمی حوزه از مسیر علوم انسانی اسلامی دیجیتال می‌گذرد
حجت‌الاسلام والمسلمین بهرامی بیان کرد: اگر می‌خواهیم مرجعیت علمی کسب کنیم و مرجعیت علمی خود را بازآفرینی کنیم، راهی جز گذشتن از مسیر فضای مجازی در بحث‌های خودمان راهی جز گذشتن از مسیر علوم انسانی اسلامی دیجیتال نداریم. پس با این نگاه در توجه به مباحث فناوری و فناورانه، بحث فناوری اطلاعات و استفاده از ظرفیت‌های آن باید جایگاه جدی و بلندی در فعالیت‌های ما داشته باشد.
به گزارش ایکنا، مراسم افتتاحیه همایش مجازی «علوم انسانی – اسلامی، پژوهش و فناوری»، امروز، ۲۰ آذر با سخنرانی عبدالساده نیسی، مدیر کل دفتر حمایت و پشتیبانی امور پژوهشی و فناوری وزارت علوم؛ حجت‌الاسلام والمسلمین حکیمیان، رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ غلامحسین رحیمی، معاون پژوهشی و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی؛ حجت‌الاسلام و المسلمین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و محمدجواد هراتی، رئیس پژوهشگاه علوم و معارف برگزار شد. آنچه در ادامه می‌‌خوانید متن صحبت‌های حجت‌الاسلام و المسلمین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است؛
موضوع بحث ارتباط پژوهش و فناری با علوم انسانی اسلامی است. این بحث را از زاویه فعالیت مجموعه خودمان در مرکز نور مطرح می‌کنم که بحث رابطه فناوری اطلاعات با پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی است. عمده فعالیت‌هایی که در این مرکز شکل گرفته با این هدف است که از ابزار فناوری اطلاعات و از ابزار رایانه و شکل‌های مجازی و فضای مجازی بهره‌گیری کنیم تا علوم اسلامی پیشرفت کند و بعد به علوم انسانی اسلامی برسیم که اینها را نیز نمی‌توانیم از هم جدا تصور کنیم.
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی یک مرکز پژوهشی و تحقیقاتی است. شاید تصور اولیه این باشد که اگر بنا است نرم‌افزارهایی را برای کمک به پژوهش فراهم کنیم، خود این کار پژوهشی نیست، اما تاکید می‌کنم که برای تولید این محصولات مجموعه‌ای از پژوهش‌ها را شکل‌دهی کرده‌ایم تا در خصوص شیوه کاربست فناوری در علوم اسلامی و انسانی مطالعه کنیم و بتوانیم این شیوه‌ها و روش‌ها را فراهم کنیم.
فناوری و نقش مهم آن در پژوهش
امروزه شاهد رواج یک قشری از محققان میان‌رشته‌ای هستیم. یعنی محققان علوم اسلامی که با زبان فناوری و با ظرفیت فناوری آشنا هستند و مهندسانی که با منطق علوم اسلامی و ساختار علوم اسلامی و علوم انسانی و همچنین روابط بین اینها و پیچیدگی‌هایی که وجود دارد آشنایی دارند. این دو قشر در مرکز شکل گرفته‌اند و به کمک هم محصولاتی را تولید می‌کنند که کمتر پژوهش‌هایی بتوان پیدا کرد که مبتنی بر فعالیت‌های فناورانه از نوع فناوری اطلاعات نباشند. این محصولات حاصل عملکرد مشترک این دو قشر هستند. یعنی اگر این دانش میان‌رشته‌ای را نداشته باشیم و صرفا با یک دانشمند علوم انسانی یا اسلامی یا دانشمند فناوری نمی‌توانیم آن محصولی که باید را به دست آوریم.
این دانش با رشد بسیار سریع دانش فناوری اطلاعات و مباحث مربوط به علوم کامپیوتر، هر روز دارد دامنه‌های جدی‌تر و ابعاد وسیع‌تری را پیدا می‌کند. امروز بانک‌های اطلاعاتی برخط، نقش مهمی در پژوهش‌های علوم انسانی و اسلامی دارند. پژوهشگری که از ظرفیت این بانک‌ها نتواند به خوبی بهره ببرد، حتما مقهور پژوهش‌های دیگرانی می‌شود که از این ظرفیت‌ها استفاده می‌کنند. امروز اگر ما در فرایند پژوهش خود نقشی برای شبکه‌های اجتماعی علمی تعریف نکنیم و آن را وارد فرایند پژوهش نکنیم، مقهور دیگران می‌شویم و ناچاریم در زمین دیگران به بازی بپردازیم.
نقش شبکه‌های اجتماعی
در فضای فعالیت‌های عمومی در جهان، نقش شبکه‌های اجتماعی مانند آکادمی‌ها را می‌توانید ببینید. ابزارهای تولید علمِ جمعی مانند ویکی‌پدیا را داریم که امروزه مفهوم دانشنامه‌ها را تغییر داده‌اند. قبلا فرایندهایی برای تولید دانشنامه‌ها داشتیم، اما امروز در بازه دیگری هستیم و با سطح وسیعی از تأثیرگذاری نیز مواجهیم که با هم قابل مقایسه نیستند. بحث هوش مصنوعی و ابرداده‌ها و ... همه ظرفیت‌هایی هستند که ما باید بتوانیم آنها را به پژوهش‌های علوم اسلامی و انسانی به خوبی گره بزنیم و بتوانیم روند پژوهش‌ها را بهینه کنیم و توسعه دهیم.
امروز در دنیا نیز به این مفهوم به صورت جدی توجه می‌شود و ما شاهد هستیم که مفهومی با عنوان علوم انسانی دیجیتال مطرح است که خیلی از مباحث پیشین را جایگزین می‌کند و در محافل علمی و پژوهشی این مباحث مطرح می‌شود. امروز مجله ادبیات و زبان رایانشی در دانشگاه آکسفورد، با حدود 30 سال سابقه عنوان خود را به مجله علوم انسانی دیجیتال تغییر داده است و در محافل علمی، نشست‌ها و مقالاتی برای تبیین مفهوم علوم انسانی دیجیتال برگزار می‌شود. همچنین در برخی از دانشگاه‌های غرب نیز نشست‌ها پروژه‌ها و موضوعاتی از این قبیل در دست برگزاری است. یعنی در زمینه علوم انسانی اسلامی دیجیتال نشست‌هایی داشته‌اند. ما هم باید به این سمت حرکت کنیم و آن مفاهیم و روش‌ها و ابعاد استفاده از فناوری اطلاعات در علوم اسلامی را مد نظر قرار دهیم و خودآگاهانه‌تر به سراغ بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها برویم. این دانش به صورت ضمنی و به صورت ارتکازی شکل گرفته است، اما چون خودآگاهانه به آن توجه نشده، داریم بهره کمی از این دانش‌ها می‌بریم.
به سهم خود در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بنا را بر این گذاشته‌ایم که این دانش ضمنی تولید شده در مرکز را تبدیل به خروجی‌هایی کنیم که بتوانیم در محافل علمی آنها را به اشتراک بگذاریم و بتوانیم این روش‌ها و مبانی که برای تولید محصولات به کار گرفته‌ایم به نمایش بگذاریم. در مقابل نیز از مراکزی که با حوزه علوم اسلامی انسانی در ارتباط هستند، دعوت می‌کنیم که بخشی از آن زمینه‌های فعالیت را به این امر اختصاص دهند و به ما در نقد و اصلاح و تکمیل فعالیت‌هایی که در مرکز در جریان است، کمک کنند. همچنین در گشودن افق‌های جدید کمک کنند تا مفهوم علوم انسانی اسلامی دیجیتال را تبیین کنیم و بتوانیم براساس این مبانی این تعاریف و رهیافت‌ها، محصولات جدیدی را تولید کنیم که به توسعه این ابزارها کمک کند.
یکی از دلایلی که مرجعیت حوزه به چالش کشیده شده است، حضور فضای مجازی و ابزارهای مجازی و نقشی است که دارد، ایفا می‌کند. این جای تاسف است که ما متصدیان و دست‌اندرکاران حوزه علوم انسانی و اسلامی نتوانستیم فضای معکوس این را فراهم کنیم و انقلاب خود و مفاهیم فکری خود را در یک موضع فعال و جدی‌تر از گذشته بین خودی‌ها و دیگران منتشر کنیم. چون امروز ابزار فناوری در اختیار ما است باید این کار صورت گیرد.
اگر می‌خواهیم مرجعیت علمی کسب کنیم و اگر می‌خواهیم مرجعیت علمی خود را بازآفرینی کنیم، راهی جز گذشتن از مسیر فضای مجازی و به صورت تخصصی در بحث‌های خودمان راهی جز گذشتن از مسیر علوم انسانی اسلامی دیجیتال نداریم. پس با این نگاه در توجه به مباحث فناوری و فناورانه، بحث فناوری اطلاعات و استفاده از ظرفیت‌های آن باید جایگاه جدی و بلندی در فعالیت‌ها داشته باشد.
انتهای پیام
