جنگ معرفتی تمام‌عیار با معنویت‌های نوظهور در راه است
پژوهشگر علوم اجتماعی اظهار کرد: جنگ آینده یک جنگ معرفتی تمام‌عیار خواهد بود و معنویت‌های نوظهور در ظاهری فناورانه با پوشش علوم شناختی پا به عرصه خواهند گذاشت، لذا نباید میدان مبارزه با افکار این‌چنینی که قصد دارند اندیشه بشریت را هدف قرار دهند، خالی کنیم.
به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست علمی نقد کتاب «سایبان خودساخته عرفان مدرن»، امروز چهارشنبه، 10 دی‌ماه از سوی معاونت پژوهشی دانشکده الهیات پردیس فارابی و با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین محمداسماعیل عبداللهی، پژوهشگر علوم اجتماعی و آیت‌الله احمد عابدی، استاد مقطع خارج حوزه علمیه قم برگزار شد.
حجت‌الاسلام عبداللهی در ابتدای این نشست اظهار کرد: این کتاب، پردازش مدل انسان آرمانی یا انسان مطلوب در اندیشه‌های اوشو و پائولو کوئیلو است و در واقع حوزه مطالعاتی دقیق این کتاب، انسان‌شناسی است. ما این روزها بیشتر نگران این هستیم که ارمغان‌هایی که عرفان‌واره‌ها در جامعه اسلامی به وجود آورده‌اند، یکی پس از دیگری ظهور و بروز پیدا کرده و پیامدهایی برای جامعه در پی داشته است. ظهور و بروزها در انسان برخاسته از نوع و حیطه شناختی انسان است، لذا به این دلیل در این کتاب رویکرد جامعه‌شناسانه داشته‌ایم و به تبعات ادیان خوساخته پرداخته‌ایم.
وی افزود: فهم ناقص و تک‌ساحتی از اسلام و عرضه نامناسب اندیشه و ارزش‌های اسلامی، بستری برای رشد ادیان جدید و عرفان‌واره‌ها شد. در مجموع اوشو و کوئیلو، گرچه منظومه فکری خودساخته‌ای دارند و گرچه این منظومه‌های کاذب آرامشی موقت برای انسان به بار می‌آورد، اما پژوهش‌های میدانی نشان‌دهنده این است که در خودماندگی و بی‌هویتی نوعی طوفان پس از آرامش طریق در افکار اوشو و پائولو کوئیلو است، اما متأسفانه نظام آموزش و پرورش ما بی‌تأثیر از آثار این دو نفر نبوده است، لذا بر پژوهشگران لازم است به میدان آمده و اقدامی صورت دهند.
هدف معنویت‌های نوپدید دینی
عبداللهی ادامه داد: همه می‌دانیم که حیات انسان وابسته به کارکردهای مغزی اوست. هدف معنویت‌های نوپدید دینی این است که مدیریت کارکردهای مغز را از طریق تغییر در حیطه شناختی انسان به دست بگیرند و تا حدی هم موفق شده‌اند. راهبرد اصلی اوشو و کوئیلو، انسان‌شناسی چندپهلو و تکیه بر خود برای یافتن حقیقت است. سایبان خودساخته عرفان مدرن آوردگاه به چالش کشیدن انسان آرمانی اوشو و کوئیلو است، اما به چه شکلی این آوردگاه میدان مبارزه با آنها شده است؟ مدل مبارزه با مبانی انسان‌شناسی در این کتاب بیان شده که به آن اشاره می‌کنم.
پژوهشگر علوم اجتماعی اظهار کرد: این کتاب در دو بخش کلی به اندیشه‌های اوشو و پائولو کوئیلو پرداخته و در بخش اول به مفهوم انسان‌شناسی و کمال پرداخته و در فصل‌های بعدی به تحلیل انسان کامل در آموزه‌های آنان و نقد آن پرداخته است. در فصل دوم به زندگی اوشو و عرفان وی اشاره شده است. فصل سوم کتاب که تحلیل انسان کامل در آموزه‌های کوئیلو است، نیز به معرفی آن عرفان و نقد و بررسی آن پرداخته است. اوشو انسان را بخشی از بی‌نهایت می‌داند و عملکرد وی را نامحدود تلقی می‌کند. وی اوج کمال را در رهایی هوس و لذت‌جویی می‌داند. وی این کمال انسان را با نیازمندی به سالک، عشق زمینی و مراوده پویا تعریف می‌کند.
وی گفت: کوئیلو نیز انسان را دارای ویژگی‌های نوعی و فردی همانند غریزه، توانایی، نیاز و فطرت گناهکار می‌داند. از منظر وی کمال همان لذت پایان‌یافته است و معتقد است رسیدن به کمال مسیر مشخصی ندارد، بلکه به تعداد همه افراد، راه وجود دارد. وی می‌گوید خانه پدر اتاق‌های بسیاری دارد و از این طریق مسیرهای انسان برای کمال را پردازش می‌کند. وی انسان را دارای سرشت ناپاک می‌داند و چون چنین است، هر بشری دارای خطا است. وی نقل می‌کند شخصی از حضرت عیسی پرسید وارث حیات ابدی شدن خوب است یا بد و اگر من بخواهم اینکار را بکنم، چه کاری باید انجام دهم ای استاد نیکو؟ اما حضرت عیسی پاسخ می‌دهد چرا به من گفتی نیکو؟ مگر من انسان نیک‌سرشتی هستم؟ کوئیلو می‌گوید حضرت عیسی در آن لحظه به مقام انسانی خود اشاره می‌کند، لذا معتقد است انسان می‌تواند یک مقام انسانی و یک مقام الهی داشته باشد و این مقام الهی پایه و بنیان مسیحیت است.
این پژوهشگر علوم اجتماعی اظهار کرد: مدل نقد در این کتاب، اکتشاف ناسازگاری‌های درونی و برونی اوشو و کوئیلو بوده است. اصول نقد و تحلیل منطقی مشترک است، اما اسلوب به کارگیری آن اصول متفاوت است، لذا بنده اصول معرفتی هرکدام از این دو معنویت را استخراج و سپس بر محور انسان، کمال، کمال انسان و انسان کامل مورد نقد قرار داده‌ایم؛ یعنی ابتدا ناسازگاری‌های درونی و سپس ناسازگاری‌های بیرونی را کشف کرده‌ایم. در اینجا بر تناقضات به کارگرفته شده و بیان شده از سوی آنان تأکید کرده‌ایم و در این راستا از معارف قرآن و اهل بیت بهره‌برده‌ایم.
جنگ تمام‌عیار معرفتی
حجت‌الاسلام عبداللهی بیان کرد: درباره وضعیت آینده ادیان خودساخته یا معنویت‌های نوپدید باید بگویم که احساس می‌کنم جنگ آینده یک جنگ معرفتی تمام‌عیار خواهد بود و این معنویت‌ها در ظاهری فناورانه با پوشش علوم شناختی پا به عرصه خواهند گذاشت، لذا نباید میدان مبارزه با افکار این‌چنینی که قصد دارند اندیشه بشریت را هدف قرار دهند، خالی کنیم.
وی در پایان سخنان خود اظهار کرد: معتقدم باید برای این میدان مبارزه، اساتید و پژوهشگران خود را آماده کنیم و نگذاریم که افکار و اندیشه‌های ناب جوانان و جامعه ما را از بین ببرند. آنچه برای نگارش این کار بدان رسیدم، این است که گرچه سیاه مشقی ناچیز است، اما در طول شش سال کتابخانه‌های زیادی رفتم و حتی برخی از کتبی که ترجمه نشده بود را ناچار شدم ترجمه شدم و جالب است کتاب «از سکس تا فراآگاهی» را در کتابخانه یک روستای دور افتاده پیدا کردم و همین نشان می‌دهد این افکار وارد آموزش و پرورش ما نیز شده است، لذا امیدوارم پژوهشگران گام‌های خوبی در این راستا بردارند.
ویژگی‌های ارزنده اثر
در ادامه این نشست، آیت‌الله احمد عابدی، استاد خارج سطح حوزه علمیه قم، به بیان نکاتی درباره کتاب پرداخت و گفت: درباره کتاب جناب آقای دکتر عبداللهی، نکات گفتنی زیاد است و خود ایشان نیز از اساتید برجسته حوزه و استادی متعهد و کاوشگر هستند و کتاب بسیار خوبی هم ارائه کرده‌اند؛ مخصوصاً در این حوزه کتاب‌های اندکی وجود دارد و در همین شرایطی که خریدار کتاب بسیار اندک است، اما چند بار با تیراژ بالا چاپ شده است و همین نشانه ارزشمندی کتاب است. نکته دیگر اینکه کتاب به مسائل حاشیه‌ای نپرداخته و به اصل موضوع پرداخته است و صفحه به صفحه آن حرف‌های نو دارد. ویژگی دیگر این است که نویسنده در کتاب حضور دارد و اقدام به کتاب‌سازی نکرده است، بلکه خود وی نیز تحلیل و حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.
وی ادامه داد: یکی دیگر از ویژگی‌های کتاب نوع ارجاع‌دهی در پاورقی‌های کتاب به ترتیب نام مؤلف است که بنده این سبک را بسیار می‌پسندم و خودم هم همیشه چنین کاری انجام می‌دهم؛ هرچند که برخی با چنین سبکی موافق نیستند. نکته‌ای که باید اشاره کنم، این است که در چنین شرایطی باید در فهرست منابع کتاب نیز باید همینگونه باشد که در اینجا چنین چیزی رعایت نشده است. نکته دیگر این است که بهتر بود اسم کتاب سایبان خودساخته عرفان‌های مدرن یا برخی عرفان‌های مدرن باشد. از سوی دیگر برخی از اشتباهات تایپی در این کتاب وجود دارد که لازم است اصلاح شود.
آیت‌الله عابدی اظهار کرد: درباره نکات محتوایی نیز باید گفت که از صفحه 143 به بعد، بحثی با عنوان نشانه‌های کمال در آیات و روایات وجود دارد که بحث بسیار خوبی است و روایات زیبایی نیز انتخاب شده است، اما یک خواننده که اطلاعات چندانی ندارد، با خواندن چنین روایاتی ممکن است دچار اشتباه شود، مثلاً گفته شده سه چیز شامل خوف خدا، رضایت و عفو کردن در هر کس بیشتر باشد، استکمال بیشتری دارد، لذا کسی که این احادیث را می‌خواند، برایش این سؤال به وجود می‌آید که آیا غیر از این صفات، صفت دیگری وجود ندارد؟ در حالی‌که برخی از روایات دیگر به صفات مختلفی اشاره کرده‌اند، بنابراین باید تحلیلی بر این روایات ارائه می‌شد، وگرنه ممکن است مخاطب دچار تعارض شود. البته اینها اشتباهات ظاهری است و از کمال کتاب نمی‌کاهد.
استاد خارج سطح حوزه علمیه قم در پایان سخنان خود گفت: موضوع کمال از مشکل‌ترین مباحث عرفانی است، لذا جمع‌بندی بیانات عرفا و آیات قرآن و روایات کار بسیار سختی است و جناب آقای عبداللهی به خوبی از پس این کار برآمده است و خواندن آن را نیز به مخاطبان توصیه می‌کنم.
انتهای پیام
