غزلیاتی آمیخته به عطر ناب اذکار مذهبی

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ مجموعه غزل‌های «زنده بادا عشق» سروده‌های رضا اسماعیلی جمعه شب ۱۹ دی در گروه مجازی هندیران که شامل ۵۰۰ شاعر از کشور‌های ایران، هند، پاکستان، افغانستان و ... است، رونمایی شد.

زنده بادا زبان فارسی

غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به مناسبت رونمایی این مجموعه شعر در پیامی گفت: انتشار کتاب «زنده بادا عشق» را کاری مبارک می‌دانم. اکنون که به همت دوستان ادب‌پرور ما به ویژه جناب قزوه راه آشنایی شاعران پارسی‌گوی ایرانی و هندی با یکدیگر گشوده و هموار شده، معرفی شاعران خوب ایران معاصر به پارسی‌سرایان هند کاری شایسته و بایسته است.

وی افزود: آقای اسماعیلی نمونه بارزی از شاعران امروز ایران هستند که زبان شاعرانه دلنشین و روان دارند و شعر را درخدمت گوهر عشق به کار گرفته‌اند و با کیمیای عشق به سخن، رفعت و فضیلت بخشیده‌اند. با هم بخوانیم که «زنده باداعشق» و زنده بادا زبان فارسی و زنده بادا پیوند دوستی و همدلی میان شاعران ایران و هند.

شاعر متعادل

حمیدرضا شکارسری، شاعر در یادداشتی بر این مجموعه آن را قابل تأمل و معنادار دانست و گفت: گاهی با مجموعه شعری روبرو می‌شوی که در انتها، چهره‌ای روشن از راوی را برای تو ترسیم می‌کند. این چنین مجموعه شعر‌هایی به ندرت می‌تواند حاصل ذوق شاعری مبتدی و آماتور باشد. شاعر باتجربه به ثباتی قابل تأمل و معنادار در بیان شاعرانه رسیده است و نیز در گزینش آثارش برای تهیه یک مجموعه شعر به گونه‌ای عمل می‌کند که گویای همان ثبات بیانی و نیز ترسیم‌کننده همان چهره روشنش باشد. مجموعه شعری که به جای جُنگ شعر، به کتاب شعر پهلو بزند. مجموعه غزل «زنده بادا عشق» در همین راستا قابل تحلیل و بررسی است.

وی افزود: رضا اسماعیلی در این کتاب غزل چهره راوی شعرهایش را به روشنی ترسیم می‌کند: یک راوی متدین و مذهبی و دلسپرده به انقلاب اسلامی و ارزش‌های آن. شخصیتی همانقدر سوگ‌سرا که حماسه‌سرا و همانقدر تغزلی که اندیشه‌ورز. این ابعاد به روشنی از غزل‌های «زنده بادا عشق» قابل تشخیص است.

شکارسری ادامه داد: تظاهرات دینی در غزل‌های این مجموعه یا به صورت مستقیم به چشم می‌آید و یا به صورت مضمون‌سازی در ابیاتی از غزل‌هایی که در نگاه اول دینی به نظر نمی‌رسند، اما گویای ذهنیتی متکی بر آموزه‌های دینی هستند. «فصل لبخند گل پنجم، امام باقر است/پنجمین خورشید، زد لبخند بر دنیای من/ تشنه یک جلوه از خورشید سیمای توام/‌ ای طلوع پنجمین!‌ ای حجت فردای من» و یا با بیانی تغزلی‌تر خطاب به امام عصر(عج) می‌گوید: «با تماشای خیالت، می‌روم در انجمن/ انجمن، غوغای شاعر‌ها ...، تو، اما نیستی/ شعر بسیار است و شاعر‌ها فراوان، مهربان/ فائز و خیام و طاهرها...، تو، اما نیستی». در این ابیات محتوای مذهبی آشکارا و حتی کم و بیش عریان بر کاغذ ریخته است، اما دستگاه فکری متکی بر آموزه‌های دینی در ابیاتی، چون مثال‌های زیر زیرپوستی‌تر و طبیعی‌تر لباس شعر پوشیده‌اند. مثلاً وقتی شاعر برای دوستی اخوانیه می‌سراید و از اصطلاحات مذهبی یاری می‌گیرد؛ «از من تو را که گرم نماز سرودنی/ با لهجه صمیمی و سبز اذان، سلام».

این شاعر در ادامه بیان کرد: اسماعیلی دلسپردگی به انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و ارزش‌های برآمده از آن‌ها را نیز در شعرهایش بروز می‌دهد و از آن جا که انقلاب اسلامی، درهم‌رفتگی قابل‌توجهی با زیرساخت‌های دینی اندیشه مردم دارد، مجموعه شعر‌های او از جمله «زنده بادا عشق» تلفیقی از اشعار دینی و انقلابی است. از این رو می‌توان او را از مُستدام‌ترین، جدی‌ترین و پرکارترین شاعران انقلاب دانست. شاعری که اهل ریسک چندانی در زبان و بیان شاعرانه نیست و از نُرم‌های موجود شعری خروج چندانی نشان نمی‌دهد و به همین دلیل شاعری «متعادل» و نه اهل خطر با فرم‌های شعری محسوب می‌شود؛ بنابراین تعجب می‌کنیم اگر یکی دو مورد بازی با قافیه، مثلاً در بیت آخر را مشاهده می‌کنیم که تازه در برابر فرم و قالب‌شکنی‌های شاعران به ویژه جوان در دو سه دهه اخیر، خیلی هم عجیب و غریب نیست.

زبان گویای ملت

سیدمحمود سجادی، شاعر نیز درباره یکی از غزل‌های مجموعه «زنده بادا عشق» گفت: پس از فتح خرمشهر و بیرون راندن اشغالگران خام‌طمع، بسیاری از شاعران عاشق ملت و میهن به جشن برخاستند و این رویداد افتخارانگیز را به شکلی حماسی و شادمانه ستودند. نمونه‌ای از آن‌ها شعر «می‌وزد از خاک تو بوی بهشت» سروده رضا اسماعیلی است که آن را به خرمشهر قهرمان تقدیم کرده است. این شعر که به شادمانی این فتح سروده شده، غزلی است در ۹ بیت، پر از مهر به میهن، دفاع از کیان مقدس ملی و شادی بی‌حدوحصر از این فتح دل‌انگیز درست شبیه یک شاعر واقعی که زبان گویای ملت است.

مانده ز فهم تو دلم بی‌نصیب
معجزه عشق، غرور غریب
بیرق افراشته زخم تو
حادثه‌ای پر ز فراز و نشیب‌
می‌وزد از خاک تو بوی بهشت
بوی خدا، بوی ظفر، بوی سیب
خاک تو سرمنزل مقصود عشق‌
ای وطن عشق! نداری رقیب
قلب زمین، قبله خون، قاف زخم
معجزه سرخ! عجیبی، عجیب
مژده آزادی تو دلنواز
خنده پیروزی تو دلفریب
باز بخوان سوره «النازعات»
باز بخوان آیه «امن یُجیب»
خرّم و سرسبز بمان تا ابد
‌ای وطن چلچله‌های نجیب
فتح تو یک معجزه روشن است
«نصر من الله و فتح قریب»

پیوند اندیشه و احساس

در ادامه این نشست رونمایی حسین اسرافیلی، شاعر پیشکسوت کشورمان با اشاره به پیوند اندیشه و احساس گفت: شعر و ادب فارسی، همواره منادی انسانیت و مکارم اخلاقی و ملهم از ارزش‌های دینی و ملی بوده و همواره مخاطبان خود را از کژی‌ها و ناراستی‌ها پرهیز داده و زیباترین مفاهیم را در قالب ابیان دلنشین بیان کرده است.

وی افزود: ساحت شعرفارسی، آنچنان پاک و منزه است که حتی بزرگان دین وارد این حوزه شده‌اند و شعر را محمل مناسبی برای افکار و اندیشه‌های خود برگزیده‌اند، ائمه معصومین (ع) و صالحان و آیات عظام از فیض کاشانی و فیاض لاهیجی و میرزاحبیب خراسانی و علامه طباطبایی و امام خمینی(ره) و رهبرمعظم انقلاب، در لحظات خلوت و تنهایی، به شعر روی می‌آورند.

اسرافیلی ادامه داد: چشمه‌های معرفت و اندیشگی، هنوز می‌جوشند و جریان دارند، یکی از نمونه‌های این جوشش، وجود عزیز استاد رضا اسماعیلی است و مجموعه «زنده بادا عشق»، که پیوند اندیشه و احساس خود را با گنجینه ارزشمند ادب این سرزمین کهن، به رخ مخاطب می‌کشد و پاسداری از اصالت‌های شعر و ادب گذشته را، نشان می‌دهد، ساحتی منزه، زبانی سالم، اندیشه‌ای پاک، با احساسی پیوند خورده با ریشه‌های ارزشمند ادب فارسی، این میراث بزرگ نیاکانمان، در مجموعه غزل‌های این شاعر محجوب و مهربان، پنجره‌ای باطراوت و زیبا، به دنیای شاعرانگی‌های امروز و دیروز می‌گشاید و مخاطب را مهمان تنفس پاک و پاکیزه خود می‌کند.

شاعری اندیشمند و سخن‌پردازی دردمند

مهدی امین فروغی، مترجم ادبیات عرب و عاشوراپژوه نیز در این زمینه گفت: تاریخ شعر و ادب این سرزمین شاعران و سخن‌پردازان بسیاری را در خود پرورده است که هر یک چشم و چراغ روزگار خود بوده‌اند. شاعران گرانقدری که با توان واژه و سحر سخن، مفاهیم بلند انسانی را در قالب شگفت شعر بر آدمیان خواندند و پیامبرانه به انذار و تبشیر پرداختند.

وی افزود: بر کسی پوشیده نیست که از میان خیل سخن‌پردازان، گروهی تنها احوالات درونی خویش را واگویه کرده‌اند و شعر ایشان آیینه‌ای است که تنها شاعر را در آن می‌توان دید. اما برخی از شاعران زبان گویای جامعه خود بوده‌اند و شعر ایشان آیینه‌ای به وسعت جهان پیرامونشان است و می‌توان در آن شکوه انسانیت را به تماشا نشست. این گروه چونان طبیبی دردآشنا در میان مردم می‌گردند و با چشمی بینا و دلی آگاه بیماری‌های جامعه را شناسایی کرده و در شعر خود می‌نمایانند و مشفقانه در درمان درد‌ها می‌کوشند. اینان زبان گویای مردم خویش‌اند و حقی عظیم بر گردن انسان‌ها دارند.

امین‌فروغی ادامه داد: امروزه اگر بخواهیم از میان پارسی‌سرایان چند تن از این قبیله را نام ببریم، بی‌تردید استاد ارجمند رضا اسماعیلی یکی از آنهاست. شاعری اندیشمند و سخن‌پردازی دردمند که انسانیت و حق و حقیقت را پاس می‌دارد و در پی آرمان شهری است که موطن انسان کامل است. دغدغه‌های اسماعیلی که به روشنی در شعر او دیده می‌شود، مُهر و نشان خدامحوری، حق‌طلبی، عقلانیت، صلح و عشق و دوستی را با خود دارد و از جهان دل پرفروغ او خبر می‌دهد. شاعری که از چهره‌های تأثیرگذار شعر معاصر است و آثار گرانقدر او بر غنای فرهنگ شکوهمند این سرزمین افزوده است.

اسوه‌نگاری در شعر آیینی

سودابه امینی، شاعر پیشکسوت نیز در این زمینه گفت: رضا اسماعیلی شاعری ذاتاً متعهد است. او نه تنها یک شاعر متعهد به مذهب، بلکه فردی با خلق و خوی نیک و از جهت دیگر یک انقلابی است. اسماعیلی زندگی و شعرش را به شعر آیینی گره زده است. مجموعه‌های او سرشار از مضامین نو در موضوعات مذهبی و یا اولیای دین است. توجه او به دین و اولیای دینی، شعرش را به ملکات اخلاقی و عرفانی بدل کرده است. شعر او شعری پاکیزه است. برای این شاعر، معرفت دینی مقدمه سرایش شعری از این دست است. او مهرورزی به ائمه اطهار را با معرفت و شعر درآمیخته و متاعی ناب به مخاطب شعرش هدیه می‌دهد و درعین‌حال که به ستایش ائمه می‌پردازد، به غنای تصویری و شاعرانگی شعر توجه دارد. همچنین شعر او شعری اندیشه‌محور است. به همان انداره که از مدیحه‌سرایی صرف دوری می‌کند، از خطابه دینی نیز پرهیز دارد.

وی ادامه داد: نکته مهم در اشعار آیینی رضا اسماعیلی، اسوه‌نگاری است، وی درپی آن است که از ائمه اطهار درس زندگی بگیرد و دریافت‌های خود را به دیگران انتقال دهد و این ویژگی شعر آیینی این شاعر ارجمند را متمایز می‌کند. «زنده بادا عشق»، آخرین مجموعه شعری است که تازگی به علاقه‌مندان شعر دینی عرضه شده است، در این غزلیات عطر ناب اذکار مذهبی جاری است.

چراغ راه شعر آیینی

نغمه مستشار نظامی، شاعر در ادامه با بیان اینکه «زنده بادا عشق» مجموعه شعر شاعری است که جهان را خوب می‌فهمد، گفت: سپاس اول را بابت نگاه روشن به زندگی و آینده به ایشان بدهکاریم. سپاس دوم من بابت پاسداشت ادبیات انقلاب اسلامی است و دقت نظر استاد در جلوگیری از کجروی قلم ما جوان‎ترها، داشتن چراغ راه، رهنوردی را آسان می‌کند، استاد رضا اسماعیلی در کنار یاران همسنگرشان علیرضا قزوه، سعیدی راد و دیگر چراغ‌های روشن مسیر شعر انقلاب، با کلام و قلم‌شان مسیر حرکت را برای ما روشن کرده و می‌کنند و چه بسا در صورت نبود این چراغ‌های روشن، قلم شاعران جوان به واسطه احساسات در سرایش شعر آیینی دچار اشتباه می‌شد. سپاس سوم بابت گردآوری مجموعه‌هایی با موضوعات ارزشمند آیینی و حمایت از محافل ادبی اصیل و انقلابی و جشنواره‌هایی، چون جشنواره شعر بسیج و شعر دفاع مقدس است که موجب رشد و شکوفایی استعداد‌های جوان و شناساندن ارزش‌ها به قلم‌های جوان بوده و خواهد بود.

آیینه معاد آگاهی و رستاخیز باوری

حجت الاسلام محمدحسین انصاری‌نژاد، شاعر درباره این مجموعه غزل گفت: اسماعیلی، از معدود شاعرانی است که همواره حرفی برای گفتن و دردی برای گریستن دارد. روح حساس او، هرگز از کنار حوادث جهان پیرامون، بی‌تفاوت نمی‌گذرد. دغدغه‌های روشن و ارجمند و آرمان‌های بلند انسانی خود را در کالبد کلمات زنده و تپنده می‌ریزد و شعر‌های بلند و با شکوه می‌آفریند. او برای بیان قصه‌ها و غصه‌های خود که نوستالژی غربت انسان معاصر است، در یک قالب، متوقف نشده است. روح جستجوگر شاعر، قالب‌های مختلف را پیموده و در هر ساحت، آثاری با طراوت و مانا آفریده است. وی در قالب‌های سنتی و امروزین، بسیار خلاق و موفق، ظاهر شده است و این توفیق، نصیب کمترین شاعری می‌شود.

وی افزود: اسماعیلی در عرصه پژوهش و نقد ادبی، هم بسیار توانا و متعهد است و پی در پی با تراوش قلم پویای خود، چراغی فرا راه شیفتگان و دلباختگان شعر امروز روشن می‌کند. به ویژه در حوزه آسیب‌شناسی شعر آیینی، با نگاهی ژرف و مبتنی بر پشتوانه دینی و معرفتی، هرگز از جهاد قلمی، نایستاده و جفا‌ها و نامهربانی‌ها را به جان خریده است.

شاعری از قبیله شجاعت

عزیز آذین‌فرد، شاعر درباره شاعر مجموعه «زنده بادا عشق» گفت: رضا اسماعیلی را نه در نسبت با جریان ادبیات معاصر که در نسبت با معجزه واره‌ای به نام انقلاب اسلامی باید شناخت و تحلیل کرد. وی از معدود شاعران معاصری است که به چندین هنر آراسته شده است که شاعری یکی از آنهاست. تحقیق و پژوهش، تالیف و فعالیت‌های مطبوعاتی و نظریه‌پردازی در حوزه شعر آیینی از هنرمندی‌های منحصربه‌فرد وی به شمار می‌رود که نباید زیر سایه سنگین همای سعادت شاعری‌اش مغفول بماند.

وی افزود: رساله‌های تحقیقی ارزشمندی همچون «رفتارشناسی ادبی و شعر مفهومی»، «از کلام تا کبوتر» (نقد و بررسی شعر معاصر)، مصاحبه با شاعران پایداری در سه مجلد با عناوین «از واژه تا فریاد»، «از پایداری تا پرواز» و «تفسیر طوفان» و ... حجت آشکار بر این مدعاست.

آذین‌فرد ادامه داد: این شاعر را باید قهرمان در ستیز با تحریفات عاشورایی در سه دهه اخیر دانست. او هیچگاه در این مسیر خطیر و پرخطر پای پس نکشید. چون نیک دریافته بود که درک حماسه بزرگ عاشورا و الگوسازی از آن در گرو رعایت آداب روایتگری عاشوراست.