تأثیر خردورزی بر زندگی معنوی / چگونه با خداوند داد و ستد کنیم

به گزارش ایکنا، ششمین نشست مؤسسه خیریه دارالاکرام با موضوع «راه و روش خردورزی در امر خیر در کلام امام علی(ع)» شامگاه سه‌شنبه، 30 دی‌ماه با همکاری مؤسسه «نشر نی» در محل این مؤسسه برگزار شد.

محمدمهدی جعفری، استاد ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز، با حضور در این نشست طی سخنانی اظهار کرد: در این جهان خیری وجود ندارد، جز برای دو کس، کسی که گناهانی ورزید و سپس از گناهان خود توبه کرد و دیگری کسی که سریعاً به سوی کار خیر شتافت. هیچ عملی که همراه با پرواپیشگی باشد، به حساب نمی‌آید. اگر عملی همراه با تقوا باشد، مسلماً مورد قبول درگاه پروردگار قرار می‌گیرد؛ لذا نباید آن عمل را دست کم بگیریم و آن را اندک بشماریم.

وی افزود: کار خیر را انجام دهید و اندکی از آن را کوچک نشمارید. کمیت میزان کار خیرانه اهمیت ندارد، بلکه کار خیر کیفیتی است که هر فرد به میزان توان خود باید انجام دهد. عمل خیر بستگی به اراده، طرز تفکر و اراده انسان‌ها دارد.

جعفری با بیان اینکه هم عمل خیر طرفدارانی دارد و هم عمل شر، گفت: هرگاه شما هر کدام از این یک را واگذارید، شایسته انجام دیگری هستید و کار خیر را فردی به جز شما انجام می‌دهد. خرد چیست؟ امیرالمؤمنین(ع) درباره خرد تعاریف فراوانی دارد. از جمله اینکه می‌فرماید: «خرد همان نگاهداشت تجربه‌ها و اندوختن تجربه‌هاست»؛ البته منظور از عقل و خرد همان خرد عملی است و نه خرد نظری، یعنی همان عقلی که انسان در زندگی به دست می‌آورد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: هر فرد با حفظ خرد و تجربه‌ به تدریج خردی به دست می‌آورد که می‌تواند در زمینه‌های گوناگون باشد که یکی از زمینه‌ها نیز امر خیر است. اگر انسان از امور خیر تجربه کسب کند، در واقع خردمندی است که توانسته حقیقت خیر را دریابد و خردمندانه به انجام رساند.

وی بیان کرد: خیر چیزی نیست که هر کس بتواند آن را به طور محسوس و در زمان کوتاه دریابد. چه بسا ما فکر می‌کنیم که کار خیری انجام می‌دهیم، اما اگر این کار همراه با خردورزی نباشد، شر خواهد شد، زیرا این تجربه است که به ما می‌آموزد چه کاری و در چه زمان و مکانی خیر است و چه کاری در چه شرایط دیگری شر خواهد بود. از این جهت این عقل حاصل از تجربه حقیقت نهایی و هدف غایی است که کار خیر را درمی‌یابد.

جعفری با اشاره به سخنی از امام علی(ع) درباره فقر که می‌فرمایند: «نداری و فقر باعث کمبود در دین است»، یعنی اگر کسی دچار تنگدستی شود، نمی‌تواند آن‌چنان که باید و شاید دین‌داری کند، تصریح کرد: از جمله امتیازات خرد همین بس که راه گمراهی را از راه بالندگی روشن می‌کند. خرد برای این است که انسان برای خود و دیگران از آن بهره جوید. در واقع این خرد است که راه درست و روشن را از راه غلط و تیره تفکیک می‌کند. خرد در اینجا مانند نورافکنی است که راه رشد و راه همراهی را برای انسان روشن می‌کند. هیچ اجباری در دین نیست که آن را وادار به راه و کاری کند، زیرا راه رشد از راه گمراهی روشن شده است. انسان باید با خرد خود، راه درست را انتخاب کند.

وی با بیان اینکه بالاترین توانگری، خرد است، گفت: غنا، بی‌نیازی و توانگری با داشتن ثروت نیست، بلکه بالاترین بی‌نیازی خرد و بزرگترین نادانی بی‌خردی و حماقت است. نیازمندی زبان زیرک هوشمند را از آوردن دلیل بند می‌آورد. انسانی که دچار فقر و تنگدستی است، زمانی که می‌خواهد دلیلی برای تنگدستی یا هر کار دیگری در زندگی بیاورد، زبانش بند می‌آید و نمی‌تواند آن‌طور که باید و شاید به روشنی سخن بگوید.

جعفری بزرگترین فقر معنوی را حماقت و نادانی دانست و ادامه داد: هیچ‌گونه دارایی سودمندتر از خرد برای انسان نیست. این خرد است که تمام معنویات را برای انسان به دست می‌آورد. با صدقه دادن، خواستار فرود آمدن روزی بر سر خود شوید و هر کس به پاداش جانشینی صدقه یقین داشته باشد، در بهشت بخشنده شود. با صدقه دادن خواستار فرود آمدن روزی شوید، در واقع صدقه باعث می‌شود که روزی شما زیاد شود.

این استاد دانشگاه بیان کرد: برخی خیال می‌کنند با صدقه دادن از ثروتشان کم می‌شود. باید بگویم که نه تنها این اتفاق رخ نمی‌دهد، بلکه روزی‌های بسیار زیادی در حوزه‌های مادی و معنوی به دست خواهد آمد. هیچ فردی با صدقه دادن چیزی را از دست نمی‌دهد، بلکه با بخشیدن اندک چیزی، نعمت‌های فراوانی به شما بخشیده می‌شود. کسی که یقین به این امر داشته باشد، با دادن صدقه بخشنده می‌شود.

وی با بیان اینکه خداوند خرد را در وجود هیچ کسی نسپرده است مگر برای اینکه آن خرد یک روز او را از گرفتاری‌ها برهاند، اظهار کرد: خرد باعث رهایی انسان از گرفتاری‌ها می‌شود و این رهایی خیر فراوانی است که نصیب انسان می‌شود. صدقه دارویی است بهبودی‌بخش که درمان فقر، سرگردانی و بسیاری از چیزها می‌شود. وقتی که دچار فقر شدید، به وسیله صدقه با خدا داد و ستد کنید تا بدین وسیله در عین نداشتن، تجارت کنید. با وجود فقر و نداری به هر کس می‌توانید صدقه دهید. این صدقه در مقابل خداوند پاداش بسیار بزرگی دارد و تجارت بسیار سودبخشی برای شما خواهد بود.

جعفری اظهار کرد: هنگامی که نیازمند در خواب است، (کنایه به بی‌خبری او) نباید کسی از شما بخواهد آبروی خودش را بریزد تا شما نیاز آن را برطرف کنید، بلکه شما باید به دنبال رفع نیاز او بروید، بدون اینکه او متوجه شود. در تاریکی شب در پی نیازمندی باشید که در خواب است که خداوند کاملا آگاه و هوشیار بر کار شماست. خداوند لطیف است، یعنی او بر همه چیز آگاه است، چه پیدا باشد و چه نهان. هنگامی که پیش‌آمد ناگواری برای شخصی به وجود بیاید، خداوند چنان به کمک او می‌شتابد که او متوجه نخواهد شد. بنابراین امیرالمؤمنین(ع) خیر و خرد را چنان با تعریفی زیبا عنوان کرده که خردمندان آن را درمی‌یابند.

وی با تأکید بر اینکه فقر نه تنها افراد، بلکه یک جامعه را به کمبود علیه دین وادار می‌کند، تصریح کرد: به هر حال اگر انسان دارای وضع خوبی باشد و در اجتماع به وظایف خود عمل کند، خیری بزرگ برای خود و جامعه‌اش کسب کرده و می‌تواند عامل خیر در جامعه خود باشد.