ویژگی‌های کتاب «قرآن و نخستین ادوار تفسیری شیعه امامیه»
از لطایف این کتاب آن است که نویسنده نشان می‌دهد، چگونه حضور پررنگ موضع ضدسنی در نسخه‌های اولیه این تفاسیر که در تنگنای سیاسی اجتماعی علیه شیعه نوشته شده بود، بعدها با گشایش سیاسی و اجتماعی فضای شیعی در زمان آل‌بویه، در استنساخ‌های بعدی همین تفاسیر به موضعی معتدل‌تر تبدیل شد.
به گزارش ایکنا، حسین خندق‌آبادی، عضو هیئت علمی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی یادداشتی درباره کتاب «قرآن و نخستین ادوار تفسیری شیعه امامیه» اثر «مئیر براَشر» که به تازگی ترجمه فارسی آن منتشر شده است، به رشته تحریر درآورده که متن آن از نظر می‌گذرد؛
«در این کتاب از شکل‌گیری مکتب تفسیری امامیه قبل از روی کار آمدن آل‌بویه بحث شده است. ارکان این مکتب تفسیری عبارتند از فرات کوفی، علی‌بن ابراهیم قمی، محمد عیاشی (همه در دوره میان غیبت صغری تا غیبت کبری) و محمد نعمانی، که یک نسل بعد از آنها می‌زیست.
از جمله ویژگی‌های مهم این مکتب این است که از میان آیات قرآن فقط به تفسیر آیاتی می‌پرداختند که اشاراتی به شیعه در آنها سراغ می‌گرفتند؛ این اشارات را هم قاعدتاً بنابر روایات شیعی شناسایی می‌کردند، بنابراین تفسیرشان اصولاً روایی است؛ به خلاف تصور اولیه، مباحث چندانی درباره موضوعات کلامی و عقیدتی شیعه در آنها نیست؛ اما از طرف دیگر مشحون از موضع شدید ضدسنی به‌خصوص علیه صحابه‌اند.
از لطایف این کتاب آن است که نویسنده نشان می‌دهد چگونه حضور پررنگ موضع ضدسنی در نسخه‌های اولیه این تفاسیر که در تنگنای سیاسی اجتماعی علیه شیعه نوشته شده بود، بعدها با گشایش سیاسی و اجتماعی فضای شیعی در زمان آل‌بویه، در استنساخ‌های بعدی همین تفاسیر به موضعی معتدل‌تر تبدیل شد.
همچنین نویسنده نشان می‌دهد که چگونه مفسران شیعی برای نشان دادن وجود مفاهیم اساسی شیعه در قرآن به تفسیر تمثیلی و نیز تفسیر تیپولوجیکال (پیش‌نمون‌شناختی) روی آوردند تا نشان دهند شخصیت‌های عهدینی و پیشااسلامی چگونه به شخصیت‌های شیعی گواهی داده و اظهار محبت کرده‌اند.
سر آخر اینکه نویسنده دو روایت شاذّ درباره شیعه را که در تفاسیر امامی آمده در پایان کتاب تحلیل کرده است: یکی اینکه وقتی پیامبر(ص) در معراج با ستایش‌های خدا از علی(ع) و منزلت او مواجه می‌شود و در درستی آن تردید می‌کند، آیه ۹۴ سوره یونس نازل می‌شود: «اگر در آنچه بر تو نازل کردیم تردید داری، از کسانی که پیش از تو کتاب می‌خواندند بپرس».
روایت دیگر از امام صادق(ع) در تفسیر این آیه ۲۶۱ بقره است («همانند دانه‌ای که هفت خوشه برویاند») که امام صادق(ع) دانه را فاطمه می‌داند و هفت خوشه را هفت نفر ذریه او که هفتمین آنها همان قائم است. در ادامه گفته می‌شود حسن(ع) با اینکه امام است از این هفت خوشه نیست و این خوشه با حسین(ع) آغاز می‌شود. در این روایت که فقط در تفسیر عیاشی (و بعدها در البرهان بحرانی) آمده، فقط به هفت امام اشاره شده؛ آغاز این خوشه با حسین(ع) است نه با علی(ع)؛ و حسن(ع) جزء این خوشه به شمار نیامده است.»
یادآور می‌شود، کتاب «قرآن و نخستین ادوار تفسیری شیعه امامیه» اثر مئیر براَشر با ترجمه نصرت نیلساز و پریسا عسکری در 363 صفحه توسط انتشارات حکمت منتشر شده است.
انتهای پیام
