پژوهشگر نباید جو زده و مدگرا باشد

به گزارش ایکنا، نصرت نیلساز؛ عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، شامگاه 20 اسفندماه در سلسله نشست‌های تجربیات اساتید که از سوی دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران برگزار شد با بیان اینکه دوره دبیرستان بنده دوره شروع انقلاب بود، گفت: علاقه زیادی در نسل ما به خواندن کتاب وجود داشت و جزء سرگرمی‌های اصلی ما تبدیل شده بود و بنده در آن زمان همه آثار شهید مطهری و آثار دیگران را مطالعه و سخنرانی‌های آن زمان را گوش می‌کردم. در آن دوره با تفسیر المیزان آشنا شدم. در دوره انقلاب یک نظام طلبگی برای آموزش و یادگیری ایجاد شده بود و هر کسی هر چه بلد بود به دیگران می‌آموخت. بنده هنوز وقتی به دانشگاه وارد نشده بودم 3 استاد شهید داشتم و به اقتضاء شرایط مسائل مرتبط با مکتب مارکسیست، تحلیل سیاسی، آشنایی با قرآن و سیره نبوی را می‌آموختیم و به نسل کوچکتر از خود تدریس می‌کردیم. بنده به بچه‌های ابتدایی قرآن و به دبیرستانی‌ها، سیره نبوی آموزش می‌دادم.

وی با بیان اینکه بیش از 40 سال است که ازدواج کرده، افزود: یکی از ویژگی‌های نسل ما این بود که در مسائل زندگی اولویت‌بندی داشتیم و با اینکه همزمان به تحصیل و فرزندداری و ... اشتغال داشتیم باز اینها سبب نمی‌شد تا زندگی به عرصه جدل تبدیل شود. من قبل از ورود به دانشگاه، مطالعات اسلامی را شروع کردم و هدیه ازدواجم تفسیر المیزان بود و البته همسرم هر وقت به اهواز می‌‌آمدند یکی دو جلد تفسیر المیزان را می‌خریدند و به بنده به عنوان بخشی از مهریه پرداخت می‌دادند.

نیلساز با بیان اینکه مدتی در شیراز بودم و آنجا هم جلسات قرآن داشتیم، ادامه داد: بعد از جنگ به تهران آمدیم و بعد از اینکه 10 سال از گرفتن دیپلمم گذشته بود علاقه شدیدی به دانشکده الهیات دانشگاه تهران داشتم و بعد از دو مرحله کنکور که در آن سال استثنائا دو مرحله‌ای بود وارد دانشگاه تهران شدم و گرایش علوم قرآن و حدیث را انتخاب کردم. البته ورود من به دانشگاه همزمان با تولد فرزند سوم بود و بعد هم مدتی همراه با همسرم برای گذراندن دوره دکتری به انگلیس رفتیم زیرا آن وقت دوره دکتری در عموم رشته‌ها وجود نداشت و سال 75 به ایران برگشتیم.

اهمیت نظم و نوشتن زیاد

وی افزود: در سال 1381 دوره ارشد را در دانشگاه تربیت مدرس گذراندم و چون رتبه اول را به دست آوردم وارد مقطع دکتری شدم. در دوره دانشجویی کار ویژه‌ای برای تحصیل نکردم چون شرایط فرزندداری و ...اجازه چنین کاری را نمی‌داد ولی نظم خوبی در زندگی داشتم همچنین همه دروسی را که اساتید می‌دادند ثبت و ضبط می‌کردم و از محضر آقایان پاکتچی، مهدوی راد و معارف استفاده کردم؛ وقتی کتب شهید مطهری و شریعتی را می‌خواندم خلاصه می‌کردم و الان هم این خلاصه‌ها را که مربوط به سال 57 است دارم.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه به نظر بنده زیاد خواندن و زیاد نوشتن برای پژوهشگران بسیار لازم است، تصریح کرد: باید فرصت کافی به خودمان بدهیم که یک مطلب را خوب بفهمیم و تحلیل کنیم و بنویسیم و این نیاز به توانمندی پژوهشی و نوشتاری دارد. ما در دوره کارشناسی 40 واحد عربی می‌خواندیم و البته ابتدا در ذهنم اعتراض داشتم ولی بعدا فهمیدم که این 40 واحد که کتب دکتر آذرنوش را مطالعه می‌کردیم بسیار مفید بود و تسلط بر عربی را مدیون ایشان هستم. منطق مظفر را هم نزد خانم طوبی کرمانی گذراندم و ایشان هم به عربی تدریس داشت لذا بنده هم تا جای ممکن در تدریس از منابع عربی استفاده می‌کنم.

لزوم تقویت و تسلط بر زبان‌های مختلف

 وی افزود: نکته مهم دیگر هم تسلط به زبان فارسی است؛ راه تقویت هر زبانی یکی خوب شنیدن و خواندن کتاب به همان زبان است به خصوص کتب داستان زیرا از جهت روح و ساختار درست زبانی جزء غنی‌ترین منابع هستند و اگر ما بخواهیم زبان فارسی را تقویت کنیم باید رمان و کتب داستان بخوانیم لذا بنده خیلی به خواندن رمان علاقه دارم و الان هم اینطور است. البته در رشته الهیات، عربی نقش حیاتی دارد که الان متاسفانه ضعف زیادی را بین دانشجویان شاهدیم و در کنار آن زبان انگلیسی هم خیلی مهم است. در گذشته معمولا عرب زبانان کتب غربی‌ها را به عربی ترجمه می‌کردند و ما با واسطه به آثار غرب دسترسی داشتیم ولی الان مستقیما این کار انجام می‌شود.

نیلساز افزود: الان تعداد زیادی از دانشجویان عراقی وارد دانشگاه‌های ایران شده‌اند؛ بنده به این دانشجویان سفارش می‌کنم تا زبان فارسی را یاد بگیرند زیرا بسیاری از مطالعات اسلامی خیلی خوب به زبان فارسی است و از سوی دیگر اگر زبان فارسی را به خوبی یاد بگیرند می‌توانند کار ترجمه متون اسلامی برای عرب‌زبانان را بر عهده بگیرند. زبان در موفقیت‌های تحصیلی ما نقش مهمی دارد به خصوص در پژوهش چون امکان استفاده از منابع مختلف را خواهیم داشت.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه ترجمه خیلی مهم است، اظهار کرد: باید سعی کنیم اصل متون عربی را بخوانیم و از ترجمه استفاده نکنیم؛ مثلا در استفاده از الاتقان سیوطی و کشاف زمخشری و اگر بعد از تلاش ذهنی فراوان نتوانستیم از عربی استفاده کنیم به فارسی مراجعه شود؛ در استفاده از ترجمه معمولا مترجمان دارای اغلاطی هستند و حتی مترجمان بزرگ هم مرتکب این کار می‌شوند. استاد مهدوی‌راد تعریف می‌کرد من در فهم یک عبارت عربی مشکل داشتم و وقتی به ترجمه فارسی مراجعه کردم دیدم چون ترجمه این عبارت برای مترجم سخت بوده به جای ترجمه آن را حذف کرده بود. استاد مهدوی‌راد به ما سپردند که بخش‌هایی از کتاب صیانت القرآن علامه معرفت را ترجمه کنیم و بنده وارد این کار شدم اما بخشی از این مطلب برای من ثقیل بود و به یک پایان‌نامه‌ای برای فهم این عبارت مراجعه کردم و دقیقا تجربه استاد مهدوی‌راد برای من تکرار شد یعنی نویسنده چون متوجه این عبارت نشده بود آن را حذف کرده بود.

منظومه فکری داشته باشیم

وی اضافه کرد: نکته دیگر اینکه دقت کنیم الان دسترسی به منابع با توجه به نرم‌افزارها آسان است ولی چون ورودی اطلاعات به ذهن ما زیاد است فرصت تحلیل از ما گرفته می‌شود لذا باید گزیده‌خوانی کرده و کتب را با احتیاط بخوانیم و به فهم عمیق و پایداری دسترسی پیدا کنیم؛ برای فهم عمیق و پایدار باید مطالب جدید را در ذهنمان سازماندهی کنیم و منظومه فکری داشته باشیم و ارتباط بین آگاهی قدیمی و جدید برقرار کنیم.

نیلساز با تاکید بر تخصص‌محوری، اضافه کرد: الان به آموزش بهای زیادی داده نمی‌شود زیرا وزارت علوم، شرط ارتقای مدرک را مسائلی چون نوشتن مقاله و ... تعریف کرده است در حالی که ارزش آموزش خوب به دانشجو بیشتر از مقاله است؛ البته دانشجویان شتاب زیادی برای حضور در مقطع دکتری دارند و این شتاب، آسیب‌رسان است و باید در هر مقطع تحصیلی دروس را به خوبی سپری کنیم، مثلا وقتی تاریخ حدیث می‌خوانیم یکی دو کتاب را در این زمینه به خوبی مطالعه کنیم. البته مطالعات جنبی هم داشته باشیم و در بحث تخصص محوری هم خوب است که تخصص‌های مختلف با هم همراهی داشته باشند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه گاهی اوقات دانشجویان برای برداشتن موضوع پایان‌نامه می‌گویند ما به فلان موضوع علاقه نداریم، گفت: به نظر بنده علاقه به تنهایی کافی نیست و باید چند مورد از جمله نیازهای رشته و جامعه را هم مدنظر قرار دهیم زیرا اگر ما از امکانات دولتی استفاده می‌کنیم باید ببینیم که چه خدمتی هم می‌توانیم ارائه دهیم.

وی افزود: پژوهشگر باید از مدگرایی و جو زدگی پرهیز کند؛ برخی عناوین جذاب هستند مانند معناشناسی و بعد از آن معناشناسی شناختی یا تاریخ‌گذاری حدیث لذا یک دفعه انبوهی از دانشجویان به این سمت می‌روند و پایان‌نامه و مقاله می‌نویسند و این سبب می‌شود حجم زیادی مطلب تولید شود و موضوعات دیگر مغفول بماند و از سوی دیگر کمیت‌گرایی ما را از کیفیت دور کند به نظر بنده باید از شتاب در این مسئله هم پرهیز شود. باید از کمیت‌گرایی بپرهیزیم گرچه وزارت علوم هم باید برخی سیاست‌هایی را که به این مسئله دامن می‌زند اصلاح کند.   

نیلساز با اشاره به مطالعات خاورشناسی، بیان کرد: من مستقیما در این‌باره از کتب اصلی مطالعه کردم و الان هم توصیه می‌کنم به جای اینکه درباره چیزی بخوانید مستقیما خود آن را بخوانید و قدر استادان و راهنمایان توانمند را بدانید. بنده از آقای مهدوی‌راد بسیار آموختم، کتب کهن، مقدمه و تاریخی‌خواندن آثار و ... را از ایشان آموختم مثلا وقتی مقدمه یک کتاب مانند سیوطی را بخوانیم متعجب می‌شویم که چگونه در قرن دهم سیوطی کاری شبیه پروپوزال‌نویسی امروزی کرده است یا مقدمه تبیان شیخ طوسی.