آغاز گفتمان‌سازی برای «زیارت، معنویت و اخلاق براساس بیانیه گام دوم انقلاب»

به گزارش ایکنا، پیش نشست کنگره «زیارت، معنویت و اخلاق براساس بیانیه گام دوم انقلاب» امشب 19 بهمن‌ماه با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین نواب، نماینده ولی‌فقیه در امور حج و زیارت، آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه، حجت‌الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم دولابی عضو مجلس خبرگان رهبری، حجت‌الاسلام والمسلمین گنابادی‌نژاد، معاون تبلیغات آستان مقدس رضوی و حجت‌الاسلام والمسلمین عادل، معاون فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه برگزار شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین عادل، معاون فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه، اولین سخنران این پیش نشست بود.

وی با اشاره به اینکه کنگره اصلی در دهه کرامت برگزار خواهد شد، اظهار امیدواری کرد با رفع بلای کرونا امکان برگزاری حضوری این کنگره فراهم شود و افزود: یکی از بزرگ‌ترین تحولات انقلاب تحولات فکری و عقدیتی بود و این تفکر که دین در حوزه فردی و عبادات فردی خلاصه شده است را تغییر داد و رسالت‌های بزرگ دین مثل انسان سازی، جامعه سازی و تمدن سازی را احیا کرد.

وی آرمان بزرگ انقلاب را ایجاد تمدن نوین اسلامی دانست و گفت: در این تمدن نوین اخلاق و معنویت خصیصه فردی نیست بلکه اخلاق و معنویتی که در اوج قله خود باشد و فرد و جامعه را تغییر دهد مدنظر است و یکی از موضوعاتی که نقش پررنگی در دستیابی به اخلاق و معنویت برای فرد و جامعه دارد موضوع زیارت است.

حجت‌الاسلام عادل زیارت را یکی از افتخارات شیعه دانست و اظهار کرد: بسیاری از موفقیت‌های فرازهای تاریخی ما در پرتو این عبادت ایجاد شده است. زیارت عملی عبادی به معنای حضور در اماکن مقدس است و آنچه از متون دینی به دست می‌آید اثبات می‌کند که زیارت یک موضوع مشترک بین شیعه و سنی است؛ در قرآن در خصوص زیارت قبور مؤمنین آیه داریم، روایت‌های مختلفی نیز در خصوص به زیارت قبور رفتن حضرت رسول(ص) نقل شده است.

معاون فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه ادامه داد: در آموزه‌های شیعی ما زیارت قبر ائمه(ع) توصیه شده و روایات متعددی در خصوص آن وجود دارد. امروزه در زیارت اربعین نیز نه تنها حضور پیروان مذاهب مختلف اسلامی بلکه ادیان مختلف را می‌بینیم و این یعنی زیارت اربعین یک حرکت جهانی شده و ما بزرگ‌ترین اجتماع بشری را در حرکت اربعین می‌بینیم.

وی با اشاره به آثار و برکات متعدد زیارت در حوزه تربینی، اظهار کرد: در سازمان اوقاف خدمتگزار هشت هزار امامزاده‌ای هستیم که محل رجوع مؤمنان و محل پناه افراد بی‌پناه هست. زیارت محور جامعی است که می‌توان حول این موضوع کارهای فکری، عملی و گفتمان‌سازی صورت گیرد.

حجت‌الاسلام عادل افزود: هدف کنگره «زیارت، معنویت و اخلاق براساس بیانیه گام دوم انقلاب» این است که در موضوع زیارت و با تکیه بر بیانیه گام دوم انقلاب که اخلاق و معنویت از قله‌های این بیانیه است و با اتکا به زیارت این مباحث را در معرض نظریه‌پردازی اندیشمندان قرار دهیم و شاهد باشیم پژوهشگران و اندیشمندان با محورهایی که اعلام می‌شود جریان فکری و گفتمان‌سازی حول این محور انجام دهند.

وی در بخش پایانی سخنان خود در خصوص محورهای این کنگره گفت: «زیارت؛ معنویت و اخلاق براساس بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی»، «زیارت؛ بسط معنویت و فضائل اخلاقی»، «زیارت؛ بالندگی ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب اسلامی»، «زیارت؛ زیرساخت معنوی جامعه اسلامی»، «زیارت؛ تمرین سبک زندگی اسلامی»، «زیارت و مقابله با کانون‌های ضد معنویت و معنویت‌های کاذب»، «اربعین؛ ساحت فضائل اخلاقی و تجلی فرهنگ زیارت»، «زیارت و جوانان»، «زیارت و همگرایی تمدنی»، «دیپلماسی زیارت و بُعد جهانی زیارت (حج و اربعین)» محورهای این کنگره هستند و نحوه شرکت و ارسال مقاله به این کنگره از سوی نهادهای مشارکت‌کننده در برگزاری این کنگره از جمله سازمان اوقاف و سازمان حج و زیارت اعلام خواهد شد.

آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور در ادامه این برنامه به تشریح ویژگی‌های دکترین معنویت اسلامی بر مبنای بیانیه گام دوم انقلاب پرداخت و اظهار کرد: در این بیانیه معنویت سکولار نیست، بلکه اجتماعی و سیاسی است.

نمود معنویت در صلح و جنگ علی(ع)

آیت‌الله اعرافی گفت: امیرالمؤمنین(ع) یک شخصیت معنوی در اوج حس معنوی و عرفانی است؛ اما این حس معنوی و عرفانی امیرالمؤمنین(ع) در جنگ و صلح، محراب، خانه، تربیت خانوادگی، امامت و رهبری، زعامت، هدایت، در دستگیری نسبت به خلق و در خلوت نیمه‌شب او سایه افکنده است. این معنویت جامع و البته بسیار عمیق و دقیق و جذاب اسلامی است. 

مدیر حوزه‌های علمیه یکی از جلوه‌های بزرگ معنویت اسلامی را زیارت دانست و توضیح داد: زیارت در حقیقت یک نماد بارز، یک پرچم برافراشته برای معنویت اسلامی است؛ زیارت در اسلام مقوله‌ای است که در آن تکوین همه ابعاد معنویت نهفته است؛ زائر آنگاه که خود را در آبشار زیارت قرار می‌دهد و خود را در سایه‌سار آن نگاه امام و پیامبر قرار می‌دهد، وارد جهانی نو، معنوی، عرفانی و نورانی می‌شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین گنابادی‌نژاد رئیس کنگره و معاون تبلیغات آستان مقدس رضوی، نیز طی سخنانی زیارت را در فرهنگ شیعه به مثابه یک نهاد ارزیابی کرد و گفت: زیارت مجموعه‌ای از دانش‌ها و دستوراتی است که اندیشه و عمل زائر را در راستای هدف متعالی و ارتقاء ظرفیت‌های روحی و معنوی زائر تنظیم و ارائه می‌کند. زیارت یک گنج و ارزش افزوده است و با تأکیدات تمام معصومین در مسیر رشد و تعالی برای انسان‌سازی، جامعه‌سازی و سازندگی‌های مفید و مؤثر در دنیا و آخرت برای بشریت ارائه شده است.

چگونه از ظرفیت زیارت برای تمدن‌سازی استفاده کنیم

وی در خصوص کنگره «زیارت، اخلاق و معنویت بر اساس بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی» نیز، گفت: مهمترین افق بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی موضوع تمدن اسلامی است؛ یکی از ظرفیت‌های مهم موجود در بیانیه گام دوم موضوع اخلاق و معنویت است؛ حال ما باید هم‌اندیشی کنیم و با طرح و برنامه به سند و برنامه عملیاتی و اجرایی برسیم که چگونه از ظرفیت زیارت برای تمدن‌سازی استفاده کنیم؛ تمدن با گستره جغرافیایی و تاریخی، کلان‌ترین واحد اجتماعی است.

سخنران بعدی این مراسم حجت‌الاسلام عبدالفتاح نواب، نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت بود.

حجت‌الاسلام والمسلمین نواب قانون‌مداری را از عوامل رسیدن به تمدن اسلامی برشمرد و گفت: قانون‌مداری بسیار مهم است و در جوامع اسلامی رهبران دینی بیشترین توجه را به قانون دارند. در مسئله کرونا هم وقتی دانشمندان گفتند که باید اینطور مسائل رعایت شود، مقام معظم رهبری تمام موازین و قوانینی که باید انجام شود را در برنامه‌های خود لحاظ کردند؛ قانون‌مداری می‌تواند در جامعه تأثیر شگرفی داشته باشد.

نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت دومین عامل را پایبندی به اخلاق و معنویات دانست و توضیح داد: معنویات همین زیارت‌هاست. همین برنامه‌های عبادی و اخلاق مدار بودن است، هر کس در چارچوب مسائل اخلاقی عمل کند زمینه‌های شکوفایی تمدن را فراهم کرده است.

وی معنویات را یکی از مؤلفه‌های رسیدن به تمدن دانست و گفت: یکی از نمادهای معنویات، زیارت، حج و عمره است که همگی این موارد زیارت اماکن مقدسه و توجه به خداوند است و موجب رشد معنویات می‌شود.

هادی همایون، رئیس دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع)، نیز گفت: یکی از عبادات بسیار مهم تلاوت، تفکر و توجه به آیات قرآن کریم است. ائمه(ع) به آیاتی از قرآن کریم استناد کرده‌اند که در عبادات دعا از قرائت قرآن افضل است چون باب رحمت الهی را به سوی بنده و انسان باز می‌کند.

وی افزود: عبادتی مانند نماز، قرائت قرآن و دعا را همزمان دارد و از جایگاه بالایی برخوردار است؛ نماز نزدیک‌ترین حالت را به موضوع اصلی عالم خلقت یعنی ولایت دارد و در تأویلاتی امیرالمؤمنین نماز را به عنوان اصل ولایت تأویل کرده‌اند که ما را به سمت ولایت و امام معصوم(ع) سوق می‌دهد.

همایون در ادامه گفت: زیارت ترکیبی از قرائت قرآن، دعا، نماز و مناسک زیارت است که اگر نماز به دلیل مناسک خود به ولایت نزدیک می‌شود، زیارت خودِ ولایت است؛ که به شدت با حقیقتی که در عالم وجود دارد و در قیامت تجلی می‌کند نزدیک است که حقیقت عظیمی است و بر همه عالم حاکم است و همه ما انسان‌ها ذیل امام خود چه امام باطن و چه امام حق به سمت معاد خود حرکت می‌کنیم که این پدیده حرکت جمعی ذیل امام است که در زیارت به شدت موج می‌زند و دیده می‌شود.

وی گفت: اصلی‌ترین تجلی حرکت انسان‌ها ذیل امام، به دنبال امام و پشت سر امام در قیامت اتفاق می‌افتد. وقتی مردم وارد صحنه محشر می‌شوند و بعد از آن مواقف را پشت سر می‌گذارند، حرکتشان جمعی کاروانی پشت سر امام و به سمت امامی است که در نهایت ما را در بهشت جای می‌دهد که همین حقیقت در جریانی مانند جریان ظهور نیز تنزل می‌کند.

همایون جریان عاشورا را هم مانند حرکت یکسان مردم در قیامت و جریان ظهور دانست و گفت: انسان‌های به ظاهر متفاوت با پیشینه‌های متفاوت به سمت امام معصوم(ع) حرکت کردند و واقعه عاشورا برای آن 72 نفر اتفاق افتاد. این بزرگترین تجلی امام در تاریخ است و به این دلیل شبیه‌ترین قضیه به جریان ظهور و قیامت است.

وی ادامه داد: همین حقیقت امروزه در اربعین هم تجلی یافته است؛ اربعینی که از سال اول اتفاق خود، با همین جهت‌گیری ایجاد شد که موتور محرکی در تاریخ برای کمال دادن به موضوع عاشورا باشد و اینکه اجازه ندهد که عاشورا به عنوان یک پدیده سال 61 هجری در تاریخ دفن شود؛ هر سال این حقیقت که باید ذیل امام در حرکت کاروانی جلو رفت رشد کرده است و امروز که امیدواریم به نزدیکی ظهور رسیده باشیم، حقیقت خود را نشان می‌دهد.

همایون تمدن‌سازی اسلامی را با اتفاق غرب در قرون 15، 16 و 17 میلادی متفاوت دانست و گفت: مبنای این تمدن متفاوت است؛ تمدنی که ما در انتظار آن هستیم، ما را به سمت جریان ظهور و بعد به سمت جریان رجعت و بعد در لایه بالاتر به سمت قیامت، دارالقرار و آرامش و سکونت در بهشت می‌برد؛ بهشت عالی‌ترین صورت تمدنی است که ما امروز در دامنه‌های آن حرکت می‌کنیم و امیدوار هستیم که با همین جهت‌گیری به آنجا برسیم.

آخرین سخنران این پیش همایش نیز حجت‌الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم دولابی، عضو مجلس خبرگان رهبری بود. وی با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی پیشرفت معنویت را در چهل سال نخست انقلاب اسلامی موفق ارزیابی کردند؛ در موضوع معنویت اشاره کردند که امام خمینی(ره) کشوری را که به واسطه حضور رژیم پهلوی غرق در مفاسد بود به کشوری تبدیل کرد که جوانان پرشوری با دغدغه معنویت، عاشق شهادت، مناسک معنوی و زیارت در دل خود پرورش داده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم دولابی با مدنظر قرار دادن اهمیت معنویت و توجه خاص رهبر معظم انقلاب به جوانان در بیانیه گام دوم انقلاب اظهار کرد: خوب است فرصت زیارت را برای تمام جوانان فراهم کنیم تا با اعزام اردوهای متعدد دانشجویان، طلاب، نخبگان و دیگر جوانان به مراکز زیارتی کشور، این مراکز قطب‌های گردشگری معنوی شوند. آشنایی با امامزادگان و سبک زندگی و ایثار آن‌ها برای حفظ دیانت و اعتقاد جوانان باید مورد توجه باشد.

وی تصریح کرد: وقتی کسی به زیارت مشرف می‌شود، در برابر خود یک الگوی تمام عیار معنویت را مشاهده می‌کند؛ دلداده امامی می‌شود که برای زیارت او راه طولانی را طی کرده است و اگر در کنار این سفر زیارتی سفره معرفتی پهن باشد و دوره‌های آموزشی در کنار حرم‌های مطهر و عتبات مقدسه تعریف شود تا جوانی که به زیارت نائل می‌شود یک دوره معرفتی برای آشنایی با آن شخصیت ببیند، معنویت بیش از پیش در کشور ما گسترش پیدا خواهد کرد.

در پایان این مراسم نیز کارشناسان اظهار امیدواری کردند این پیش نشست مسیر عملیاتی کردن منویات مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب را فراهم کند.