تعابیری در باب فضیلت «درختکاری» از نگاه قرآن و روایات

در جمهوری اسلامی ايران، از 15 تا 22 اسفندماه، به‌عنوان هفته منابع طبيعی تجديدشونده نامگذاری شده كه نخستين روز اين هفته، روز درختكاری است. در اين هفته، نهال انواع درختان، متناسب با شرايط جوی ايران، بين مردم توزيع می‌شود و شيوه‏‌های كاشت درخت آموزش داده می‌‏شود. اگر به‌صورت علمی از درختان استفاده و در ضمن، گونه‌‏های آنها تكثير شود، نه تنها ميزان منابع چوب جنگلی كاهش نمی‌‏يابد، بلكه بر شمار درختان افزوده می‌‏شود.

حجت‌الاسلام سیدمحمد موسوی، مسئول نمایندگی ولی‌ فقیه در سازمان جهادکشاورزی استان یزد در گفت‌وگو با ایکنا از یزد با اشاره به اهمیت درختکاری در اسلام، اظهار کرد: امام صادق(ع) می‌فرمایند: «اِزرَعُوا و اغرِسُوا وَاللّهِ ما عَمِلَ النّاسُ عَمَلاً اَجَلَّ و لاأطيَبَ مِنهُ؛ کشت کنید و درخت بنشانید، به خدا قسم آدمیان کاری برتر و پاک‌تر از این نکرده‌اند.» روز درختکاری یکی از روزهای سال است که در آن مردم تشویق به کاشتن نهال می‌شوند، این روز معمولاً در روزهای پایانی زمستان یا روزهای نخست بهار است و در ایران اسلامی 15 تا 22 اسفند به عنوان هفته منابع طبیعی نامگذاری شده که نخستین روز این هفته به نام روز درختکاری نامگذاری شده است.

وی ادامه داد: درختکاری در ایران پشتوانه‌ای هم به لحاظ علایق ملی و هم سنت تاریخی دارد و تاریخ هم نشان می‌دهد که ایرانیان باستان جشن‌های خاصی داشتند و به درختکاری پرداخته و به خاک و زراعت احترام قائل بودند.

موسوی درخت را یکی از زیباترین مذاهب خلقت و جلوه‌ای از تجلیات آفریدگار عالم دانست و بیان کرد: درخت نماد آبادانی و شاخص سبزی و خرمی و مذهب زندگی و باعث تلطیف هوا و موجب آسایش و رفاه مردم و صفا و پاکی طبیعت است. 

تعابیر قرآن درباره درختکاری

مسئول نمایندگی ولی‌ فقیه در سازمان جهاد کشاورزی استان یزد با اشاره به اهمیت درختکاری در اسلام، گفت: بر اساس آیات قرآنی یکی از مواهب و نعمت‌های خداوند در آخرت و یکی از ویژگی‌های بهشت که در آیات قرآنی و روایات به آن اشاره شده، درخت است. در بهشت باغ‌هایی است که زیر درختانش نهرها جاری است و این تعابیر را خداوند در قرآن مجید به کار برده یا مثلاً در میان این درختان بهشتی درختان میوه نیز وجود دارد، میوه‌هایی که به تعبیر قرآن «وَ فاكِهَةٍ مِمَّا يَتَخَيَّرُونَ» هستند.

وی ادامه داد: بسیاری از پیامبران و امامان معصوم نیز کشاورز و باغدار بودند و با دست خود به کاشت و برداشت درخت و میوه‌جات و محصول اقدام می‌کردند و به این وسیله در عمران و آبادانی زمینی که خداوند عنایت کرده و امر فرموده، اهتمام می‌ورزیدند. مثلاً حضرت علی(ع) نخلستان‌هایی را با دست مبارک احداث کردند یا حضرت باقرالعلوم(ع) در کاشت درختان و کشت و زراعت حتی در گرمای تابستان مدینةالرسول کوتاهی نمی‌کردند.

موسوی افزود: در ادیان و فرهنگ‌های مختلف جهان درخت و درختکاری جایگاه خاصی دارد، دین اسلام هم انسان را به کاشت درخت تشویق و ترغیب کرده و همچنین بعضی از بزرگان دین به این امر اجتهاد داشتند، همان‌طور که اشاره شد حضرت علی(ع) در مدینة‌الرسول باغ‌های خرمای فراوانی را به دست خود ایجاد کرده و بیشتر آن‌ها را در راه خدا وقف کردند یا پیامبر اکرم(ص) در این زمینه می‌فرمایند «اگر شخصی درختی بکارد یا مزرعه‌ای را زیر کشت ببرد و انسان‌ها یا پرندگان یا حیوانات از آن استفاده کنند، این کار صدقه‌ای از آن شخص و برای او شمرده می‌شود.» 

درختکاری؛ وظیفه دینی و ملی 

وی با اشاره به روایتی از پیامبر اکرم(ص) که فرمودند «اگر قيامت فرا رسد و در دست يكى از شما نهالى باشد، چنانچه بتواند برنخيزد تا آن نهال را بكارد اين كار را بكند» گفت: این روایت نشان‌گر تأکید و توصیه اولیای اسلام و حفظ و همچنین حراست از درختان و اهمیت درختکاری است و آنچه تاکنون بیان شد، به روشنی وظیفه تک تک همگان در حفظ و حراست از منابع طبیعی موجود به‌ویژه جنگل‌ها و مراتع همچنین توسعه پایدار و گسترش این نعمت الهی به‌عنوان یک وظیفه دینی و ملی مشخص می‌شود.

موسوی بیان کرد: در روایتی امام علی(ع) می‌فرمایند «هر کسی آب و خاک به‌دست آورد و در دست داشته باشد، آنگاه فقیر و تهیدست بماند، خدای او از خیر و رحمتش وی را به دور خواهد کرد» و لذا امام صادق(ع) در جمله‌ای می‌فرمایند «خداوند برای پیامبرانش کشاورزی و درختکاری را برگزید» یا در جمله دیگری از امام صادق(ع) داریم «درخت بکارید و کشاورزی کنید که هیچ عملی از آن حلال‌تر و پاکیزه‌تر نیست، سوگند به خدا که هنگام ظهور حضرت ولی‌عصر(عج) و بعد از خروج دجال، کشاورزی و نخل‌کاری رونق بسزایی خواهد داشت»؛ بنابراین فرهنگ شدن درختکاری و حفاظت از آن در سلامت محیط زیست، پاکی هوا و تندرستی شهروندان تأثیر بسزایی دارد و باید سرزمین‌های مسلمانان سرسبز و پر درخت و مسلمان‌ها از آثارش بهره‌مند شوند، فضا و محیط سرسبز از درختان فراوان ضامن ارتقای بهداشت روانی و افزایش نشاط و شادابی انسان‌ها در جامعه اسلامی است.

مسئول نمایندگی ولی‌فقیه در سازمان جهادکشاورزی استان یزد با اشاره به فرموده رهبر فرزانه انقلاب که فرمودند «ما از مردم خواهش می‌کنیم که درخت را پاس بدارند و فضای سبز را اهمیت بدهند. «هر ایرانی یک درخت» که گفته می‌شود و در زبان‌ها هست، شعار خوبی است؛ سعی کنند در این ایام، که ایام درختکاری و فصل درختکاری است، هرچه می‌توانند کاشت درخت را افزایش بدهند.»، گفت: به امید اینکه همه مردم حداقل یک درخت را در خاک غرس کنند، یک درخت برای یک ملت در کشور ما یعنی 85 میلیون درخت غرس کردن و این یک نعمت بی‌نظیر الهی است و ان‌شاءالله بتوانیم این حرکت ارزشی را بیشتر و بهتر داشته باشیم.

درختکاری؛ صدقه جاریه

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدکاظم مدرسی، امام‌جمعه بخش مرکزی یزد نیز با اشاره به سخن پیامبر(ص) که فرمودند «ما مِن مُسلِمٍ يَزرَعُ زَرعا أو يَغرِسُ غَرسا فَيَأكُلُ مِنهُ طَيرٌ أو إنسانٌ أو بَهِيمَةٌ إلاّ كانَت لَهُ بِهِ صَدَقَةٌ؛ هر مسلمانى بذرى بيفشاند يا نهالى بنشاند و از حاصل آن بذر و نهال پرنده‌اى يا انسانى يا چرنده‌اى استفاده کند، آن براى او صدقه محسوب شود»، گفت: یکی از نکات برجسته دین مبین اسلام این است که برای انسان‌ها تکامل برزخی در نظر گرفته شده است.

وی ادامه داد: علاوه بر اینکه ما می‌توانیم در این دنیا از ابزار مختلفی برای تکامل استفاده کنیم تکامل برزخی را نیز می‌توانیم چاره‌سازی کنیم و یکی از راه‌های استفاده از تکامل برزخی و برای رسیدن به کمال برزخی همان صدقات جاریه است که در برخی روایات شش‌گانه و در برخی سه‌گانه و در این روایت برای ما زرع و درختکاری را معرفی کرده است یعنی کشاورزی و کاشتن نهال و درخت.

مدرسی گفت: طبیعی است انسان بعد از مرگ به باز بودن پرونده عملش نیاز دارد و یکی از مواردی که می‌تواند پرونده انسان را بعد از مرگ به‌صورت کوتاه مدت نگه دارد، کاشتن درختان میوه‌دار، پرثمر و حاصل‌دار است که برای انسان بعد از مرگ دوام داشته باشد و طبق برخی روایات تا زمانی که از این درخت استفاده می‌شود حتی پرنده و چرنده‌ای از آن استفاده می‌کند، برای انسان صدقه است. امیدواریم خداوند متعال به همه ما توفیق بهره‌مندی از صدقات جاریه را عنایت کند.