مروری بر دشواری‌های نگارش «منتخبات فلسفه در ایران» / جلد ششم اثر سامان می‌یابد
مهدی امین‌رضوی طی سخنانی به نحوه شکل‌گیری ایده کتاب «منتخبات فلسفه در ایران» پرداخت و اظهار امیدواری کرد که جلد ششم کتاب نیز سامان یابد و به فلاسفه مکتب تهران بپردازد.
به گزارش ایکنا، نشست «رونمایی از کتاب منتخبات فلسفه در ایران»، شامگاه یکشنبه 17 اسفند به صورت مجازی و به همت خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. در ادامه متن سخنان مهدی امین‌رضوی، استاد فلسفه دین و مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه ماری واشینگتن را می‌خوانید؛
در اینجا باید نکاتی را در مورد تاریخ ایجاد این طرح مطرح کنم. آذرماه سال ۱۳۵۴ برای ادامه تحصیل به آمریکا آمدم و از بدو امر نیز به فلسفه علاقه داشتم، هرچند در رشته‌های مهندسی شهرسازی و فلسفه درس خواندم، اما علاقه‌ام فلسفه بود و پس از چند سالی که در کنفرانس‌های فلسفی شرکت کردم دریافتم که مشکل بزرگی داریم و آن هم اینکه سنت تفکر فلسفی در اسلام در مجموع در غرب شناخته شده نیست و آنچه این‌ها می‌شناسند این است که از تمدن اسلامی سه فیلسوف را در نظر دارند که عبارت از فارابی، بوعلی و ابن رشد است و بعد هم این مقوله بسته شده و فلسفه اسلامی با ابن رشد تمام شده است. در این مقوله بنده با اهل فکر خیلی بحث‌های مفصلی داشتیم و بنده فکر کردم در مجموع یکسری کتبی که متون فلسفه اسلامی را شناسایی می‌کند را ترجمه کنیم. دیدم سهم ایرانیان در این قضیه بسیار مهم است و جای یک کار فلسفی خالی است، مانند دو جلدی که مرحوم مطهری در باب خدمات متقابل ایران و اسلام انجام دادند.
من حدود سال ۱۹۸۶ بود که به دکتر نصر این پیشنهاد را دادم و ایشان گفتند اتفاقا سازمان یونسکو چنین پیشنهادی را قبل از انقلاب به ایشان کرده‌اند و خواسته‌اند که سهم ایرانیان در سنت فلسفی روشن شود و ایشان نیز کار‌های مقدماتی را انجام دادند و مرحوم آقای دکتر حسین ضیائی نیز اظهار علاقه کردند و این‌ها در حول کار‌های مقدماتی بود که مصادف با انقلاب و مهاجرت دکتر نصر شد و آنچه انجام شده بود از بین رفت و مجبور شدیم از ابتدا مجدد کار را انجام دهیم.
در سال ۱۹۸۸ این کار را شروع کردم و ابتدا مقدار زیادی تحقیق لازم داشت و بعد، انتخاب افراد را داشتیم و مشکل بعدی، تهیه نسخِ منقح و قابل ترجمه بود که یک تعداد اندکی از آن‌ها در اینجا پیدا می‌شد و آن‌ها را از کتابخانه کنگره و هاروارد و ... تهیه کردم و باقی آن نیز از اروپا تهیه شد و یک مقدار را نیز از کتابخانه دانشگاه فردوسی مشهد و آستان قدس تهیه کردم و این نسخ با زحمات زیادی به دست آمد.
سپس مرحله تحقیق بود. ما چندین هزار صفحه متن را باید می‌خواندیم که بنده این کار را کردم که چند صد صفحه را برای هر جلدی انتخاب می‌کردیم که بسیار کار سختی بود که انجام شد. پس از به دست آوردن نسخ و تعیین قسمت‌هایی که قرار بود ترجمه شود به مشکل بزرگ‌تری برخورد کردیم که پیدا کردن مترجم بود.
همچنین کسانی که به زبان انگلیسی و عربی و فارسی تسلط داشته باشند خیلی کم هستند و فلسفه یک رشته خاص مانند فیزیک و شیمی است و بنده پس از دنبال کردن این قضیه برای چندین سال یک تیم حاذقی از مترجمین را پیدا کردم که و چند نفر نیز از ایران انتخاب شدند تا این تیم درست شد. بیشتر افراد قریب به ۳۰ سال با ما همکاری کردند و این‌ها سهم مهمی را در این طرح داشتند. پس از آن به مرحله خود ترجمه رسیدیم که بسیار دشوار و وقت‌گیر بود. زبان فلسفه دشوار است و ترجمه آن نیز از هر زبانی به هر زبانی دشوار خواهد بود، به ویژه از دو زبانی که قرابتی هم به هم ندارند.
ما برای شروع این کار به بودجه وسیعی نیاز داشتیم و این بود که ما کشکول گدایی آکادمیک خود را به دوش گرفتیم و بهر هر جمعیتی نالان شدیم و از انجمن‌های فرهنگی و ... این هزینه عظیم تامین شد و بعد دانشگاه آکسفورد اظهار علاقه کرد که این طرح را چاپ کنند. آن زمان طرحی دو جلدی در ذهن داشتیم؛ یکی برای دوران کلاسیک و اولیه فلسفه اسلامی و دوم برای دوران مدرن و پسابوعلی بود. انتشارات آکسفورد این دو جلد را چاپ کرد و دیدیم زمینه کار دامنه‌دارتر است و تصمیم گرفتیم جلد سوم تا پنجم را نیز به آن اضافه کنیم و انتشارات دانشگاه آکسفورد این را قبول نکرد و این طرح را از این‌ها گرفتیم و به انستیتو اسماعیلی دادیم و دوباره از جلد اول شروع به ویراستاری کردیم.
به هر تقدیر از کمک‌های عدیده انستیتوی اسماعیلی بسیار ممنون هستم و بدون کمک آن‌ها این طرح به انجام نمی‌رسید و ما این پنج جلد را پس از قریب به ۳۰ سال به سرانجام رساندیم، چون تامین بخش مالی و ... بسیار کار سختی بود و بعد هم، چون تعداد مترجمین زیاد بودند، طبعا سیستم‌ها و استایل‌های ترجمه نیز متفاوت بودند.
در پایان باید بگویم، این کتاب برای علاقه‌مندان فلسفه تهیه شده و برای آن‌ها در دسترس است. خیلی خوشحال هستم که ترجمه جلد اول کتاب به پایان رسید و امیدوارم با همکاری اساتید در ایران جلد‌های دیگر نیز به ثمر برسد. ما مترصد هستیم که جلد ششمی نیز به آن اضافه کنیم، هرچند که آقای دکتر نصر در این جلد به دلیل مشغله‌های بسیار، نمی‌خواهند همکاری کنند، اما از من خواستند این کار را بکنم و امیدوارم در دو یا سه سال آینده شاهد اتمام این شش جلد باشیم. جلد پنجم تا آخر دوران قاجار است و جلد ششم نیز امیدوارم به فلاسفه مکتب تهران اختصاص یابد.
من حدود سال ۱۹۸۶ بود که به دکتر نصر این پیشنهاد را دادم و ایشان گفتند اتفاقا سازمان یونسکو چنین پیشنهادی را قبل از انقلاب به ایشان کرده‌اند و خواسته‌اند که سهم ایرانیان در سنت فلسفی روشن شود و ایشان نیز کار‌های مقدماتی را انجام دادند و مرحوم آقای دکتر حسین ضیائی نیز اظهار علاقه کردند و این‌ها در حول کار‌های مقدماتی بود که مصادف با انقلاب و مهاجرت دکتر نصر شد و آنچه انجام شده بود از بین رفت و مجبور شدیم از ابتدا مجدد کار را انجام دهیم.
در سال ۱۹۸۸ این کار را شروع کردم و ابتدا مقدار زیادی تحقیق لازم داشت و بعد، انتخاب افراد را داشتیم و مشکل بعدی، تهیه نسخِ منقح و قابل ترجمه بود که یک تعداد اندکی از آن‌ها در اینجا پیدا می‌شد و آن‌ها را از کتابخانه کنگره و هاروارد و ... تهیه کردم و باقی آن نیز از اروپا تهیه شد و یک مقدار را نیز از کتابخانه دانشگاه فردوسی مشهد و آستان قدس تهیه کردم و این نسخ با زحمات زیادی به دست آمد.
سپس مرحله تحقیق بود. ما چندین هزار صفحه متن را باید می‌خواندیم که بنده این کار را کردم که چند صد صفحه را برای هر جلدی انتخاب می‌کردیم که بسیار کار سختی بود که انجام شد. پس از به دست آوردن نسخ و تعیین قسمت‌هایی که قرار بود ترجمه شود به مشکل بزرگ‌تری برخورد کردیم که پیدا کردن مترجم بود.
همچنین کسانی که به زبان انگلیسی و عربی و فارسی تسلط داشته باشند خیلی کم هستند و فلسفه یک رشته خاص مانند فیزیک و شیمی است و بنده پس از دنبال کردن این قضیه برای چندین سال یک تیم حاذقی از مترجمین را پیدا کردم که و چند نفر نیز از ایران انتخاب شدند تا این تیم درست شد. بیشتر افراد قریب به ۳۰ سال با ما همکاری کردند و این‌ها سهم مهمی را در این طرح داشتند. پس از آن به مرحله خود ترجمه رسیدیم که بسیار دشوار و وقت‌گیر بود. زبان فلسفه دشوار است و ترجمه آن نیز از هر زبانی به هر زبانی دشوار خواهد بود، به ویژه از دو زبانی که قرابتی هم به هم ندارند.
ما برای شروع این کار به بودجه وسیعی نیاز داشتیم و این بود که ما کشکول گدایی آکادمیک خود را به دوش گرفتیم و بهر هر جمعیتی نالان شدیم و از انجمن‌های فرهنگی و ... این هزینه عظیم تامین شد و بعد دانشگاه آکسفورد اظهار علاقه کرد که این طرح را چاپ کنند. آن زمان طرحی دو جلدی در ذهن داشتیم؛ یکی برای دوران کلاسیک و اولیه فلسفه اسلامی و دوم برای دوران مدرن و پسابوعلی بود. انتشارات آکسفورد این دو جلد را چاپ کرد و دیدیم زمینه کار دامنه‌دارتر است و تصمیم گرفتیم جلد سوم تا پنجم را نیز به آن اضافه کنیم و انتشارات دانشگاه آکسفورد این را قبول نکرد و این طرح را از این‌ها گرفتیم و به انستیتو اسماعیلی دادیم و دوباره از جلد اول شروع به ویراستاری کردیم.
به هر تقدیر از کمک‌های عدیده انستیتوی اسماعیلی بسیار ممنون هستم و بدون کمک آن‌ها این طرح به انجام نمی‌رسید و ما این پنج جلد را پس از قریب به ۳۰ سال به سرانجام رساندیم، چون تامین بخش مالی و ... بسیار کار سختی بود و بعد هم، چون تعداد مترجمین زیاد بودند، طبعا سیستم‌ها و استایل‌های ترجمه نیز متفاوت بودند.
در پایان باید بگویم، این کتاب برای علاقه‌مندان فلسفه تهیه شده و برای آن‌ها در دسترس است. خیلی خوشحال هستم که ترجمه جلد اول کتاب به پایان رسید و امیدوارم با همکاری اساتید در ایران جلد‌های دیگر نیز به ثمر برسد. ما مترصد هستیم که جلد ششمی نیز به آن اضافه کنیم، هرچند که آقای دکتر نصر در این جلد به دلیل مشغله‌های بسیار، نمی‌خواهند همکاری کنند، اما از من خواستند این کار را بکنم و امیدوارم در دو یا سه سال آینده شاهد اتمام این شش جلد باشیم. جلد پنجم تا آخر دوران قاجار است و جلد ششم نیز امیدوارم به فلاسفه مکتب تهران اختصاص یابد.
انتهای پیام
مطالب مرتبط
