تمدن‌ها مدیون حکمرانی خوب هستند / شش خصلت هر تمدن

 

حجت‌الاسلام والمسلمین سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در این همایش به ایراد سخنرانی پرداخت و اظهار کرد: تعاملات علمی با جهان داشته و داریم، اما ضعفی که دارا هستیم، این است که میراث تاریخی ما روی زمین مانده است و جندی‌شاپور به دلیل افراط در تاریخ و خراب کردن میراث گذشته از بین رفته است، اما به همت عزیزان ما، نام و یاد آن کار می‌کند. جندی‌شاپور مزیت‌های زیادی دارد و از جمله محصول همکاری ملل است و تجربه‌های دانشی یونان و هند به عنوان دو پایه مهم در آن بروز پیدا کرده است و برای اولین بار بیمارستان در این دانشگاه تأسیس شده و برای اولین بار تفکیک میان دانش پزشکی و داروسازی صورت گرفته و اولین‌های دیگری نیز بوده است که نیاز به برجسته‌سازی دارد.

 

وی ادامه داد: نکته دیگر اینکه با ورود اسلام به ایران و فتح جندی‌شاپور، این دانشگاه باقی ماند و امان نامه‌ای وارد شهر شد که یک برده هم آن را فرستاده بود اما بعدا که از خلیفه وقت سوال کردند وی گفت باید به امان نامه عمل کنید و شهر در سلامت و امان باشد. بعداً با شکوفایی بغداد، جندی‌شاپور شروع به افت کرد که به نظرم این مسئله از منظر تمدنی نیاز به بررسی دارد.

 

حجت‌الاسلام عاملی تصریح کرد: سؤال این است که چه ارتباطی بین امر تمدنی و دین و دانش وجود دارد. معتقدم تمدن محصول یک امر ذهنی است. فکرهای بزرگ تمدن‌های بزرگ را خلق می‌کنند؛ لذا باید به امر ذهنی و اندیشه توجه کرد. عمل‌گرایی امروز باعث شده برخی فکر کنند علم به راحتی اتفاق می افتد، اما تا اندیشه نباشد امر تمدنی رخ نمی‌دهد.

 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی یادآور شد: نکته دیگر این است که بنیان امر تمدنی نیازمند توجه به انسان و احترام به اوست. انسان شاهکار خلقت است و کسانی خلق تمدنی کردند که انسان را محترم شمردند و کسانی باعث فروپاشی تمدن شدند که به انسان بی‌احترامی کردند. همچنین نگرش الهی پایه تمدن‌سازی بوده است، لذا تمدن را در شهرهای بزرگ و بناها خلاصه نکنیم. مشارکت تمدنی، نقشی اساسی در ساخت تمدن دارد و تجمیع تخصص‌‌های چندرشته‌ای در این زمینه اهمیت فراوانی دارد.

 

وی با اشاره به جایگاه حکمرانی در تمدن‌ها تأکید کرد: تمدن‌ها مدیون حکمرانی خوب هستند. تمدن محصول اسکندر نیست بلکه وی تمدن را خراب و میراث گذشتگان را نابود کرد. اگر حکمرانی قدرتمند و جایگاه نظام حکمرانی، تعین‌بخش باشد، شاهد پیشرفت‌های زیادی خواهیم بود. یکی از دلایلی که این پهلوان بیدار شده، حکمرانی نظام جمهوری اسلامی بوده است. نظام شاهنشاهی نظام احترام به یک گروه و نادیده گرفتن جمعیت بزرگتر بود؛ لذا نتوانست گامی در راستای تمدن‌سازی بردارد.

 

حجت‌الاسلام عاملی گفت: معتقدم بنیان امر تمدنی، ارزش‌های دینی و الهی و عمل پیشرفت‌گرایانه و کمال‌گرایانه است. در ماهیت امر تمدنی شش خصلت وجود دارد که یکی از آنها ظرافت و پُرکاری است. تمدن‌ها محصول نگاه هنری و تلاش بسیار هستند. حضرت امام(ره) می‌فرمود: «کار جلوه خداست و عطر خدا را دارد». نکته دوم سادگی و قابل درک بودن عناصر تمدنی است. ضمن اینکه کار پیچیده روی تمدن‌ها صورت گرفته، اما انسان را جذب می‌کنند. خصلت سوم برجستگی و نمادین بودن تمدن است.

 

وی ادامه داد: ویژگی دیگر تمدن که جنبه معنوی دارد، مقبولیت جمعی و تعلق آرمانی است که انسان را پیوند زنده و نوستالژی ایجاد کند تا اگر از آن دور شوید باعث حسرت شما شود. تمدن‌ها حس عضویت ایجاد می‌کنند. ویژگی دیگر تمدن عدالت اجتماعی و مؤلفه‌های مرتبط با اخلاق فردی و اجتماعی است. نکته دیگر حکمرانی، سازمان پیشرفته اجتماعی است. در دوره جدید نیز نیازمند سازمان پیشرفته اجتماعی و بازمهندسی روش‌های حکمرانی هستیم. تا نظام دیوانسالاری ما درست نشود نباید توقع رشد و پیشرفت‌های بزرگ داشته باشیم.

 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: تمدن محصول این است که هرکسی در موقعیت خود باشد و به حساب بیاید و مثلاً به نام احترام به روشنفکری روحانیت را فراموش کنیم یا به قیمت احترام به روحانیت، روشنفکر را نادیده بگیریم. برخی از تمدن‌ها بالنده شده و رشد می‌کنند و برخی نیز دچار فراموشی می‌شوند. حتی در برخی از مقاطع احساس تعلق به گذشته را تضعیف می‌کنند.

 

وی تأکید کرد: همه دانشگاه‌های بزرگ دنیا با دین پیوند داشته‌اند و مثلاً زمین دانشگاه هاروارد را یک کشیش داده است. دانشگاه آکسفورد محصول فعالیت کشیش‌های کلیسا بوده است و پایه دانشگاه کمبریج را نیز نظام کلیسایی گذاشته است؛ لذا کسانی که به دنبال جدایی علم و دین هستند به بیراهه می‌روند.

 

حجت‌الاسلام عاملی در پایان سخنان خود گفت: در شرایطی  قرار داریم که رهبر معظم انقلاب، نگاه دانشی به تمدن نوین اسلامی دارند لذا باید از امروز برای ساخت تمدن اسلامی تلاش و همه سرمایه تاریخی و علمی ایران را تبدیل به ابزاری برای تمدن نوین اسلامی کنیم تا ان‌شاء‌الله در کنار تمدن‌سازهای قدیم، سهمی در ساخت این تمدن جدید انقلاب اسلامی داشته باشیم و ما هم در شورای عالی انقلاب فرهنگی همه همکاری و تلاش خود را انجام خواهیم داد که این اتفاق بیفتد. 

 

سیداحمد آوایی، نماینده دزفول در مجلس شورای اسلامی در ادامه این همایش اظهار کرد: لازم است از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکر کنم که به دنبال احیای جندی‌شاپور هستند که به معنای احیای علم و فرهنگ و تمدن ایران زمین است. البته پایه‌گذاران اصلی تمدن‌ها انبیا بوده‌اند و توصیه بنده این است که هر روز صبح در رادیو معارف، جلسات تفسیر آیت الله جوادی آملی را که از ساعت شش صبح پخش می‌شود پیگیری کنید.

 

وی ادامه داد: ایشان معتقد است بسیاری از پیام‌های قرآن کریم همانند وفای به عهد، خوب سخن گفتن با مردم، خساست به خرج ندادن در توجه به دیگران و ... پیام‌هایی بین‌المللی هستند لذا پایه گذار اصلی تمدن انبیا بوده‌اند. ما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مقداری از دانشگاه جندی‌شاپور غافل شدیم چراکه عده‌ای فکر می‌کردند اگر این تمدن و گنج را از زیر زمین بیرون بیاوریم همانند رقابت با مراکز دینی است در حالی که اساسا اینها منافاتی با هم ندارد و متعلق به همه عالم است.

 

نماینده دزفول در خانه ملت در پایان سخنان خود تأکید کرد: امیدواریم لایحه‌ای از سوی دولت برای احیای این مرکز مهم علمی ارائه شود. همه باید افتخار کنیم که میراث‌دار انبیا و اهل بیت(ع) هستیم که تأکید زیادی بر علم و دانش داشته‌اند.