علامه مصباح یزدی دغدغه جهانی‌شدن علوم انسانی داشت / تحول فعالانه در عملکرد علامه مصباح
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به تحول فعالانه و نه منفعلانه در عملکرد علامه مصباح یزدی، گفت: ایشان معتقد بود علم، ضمن بومی و اسلامی بودن، باید جهانی هم باشد و در عمل هم این دغدغه را با تربیت شاگردانی که به زبان‌های دیگر مسلط بودند، دنبال کرد.
به گزارش ایکنا، رمضان علی‌تبار، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، امروز، 27 اسفندماه در نشست علمی «تحول علوم انسانی از نظر تا عمل در کارنامه آیت‌الله مصباح یزدی»، گفت: علامه مصباح هم از محضر امام خمینی و هم آیت‌الله بهجت بهره بردند و قبل از انقلاب هم سابقه انقلابی طولانی در کنار شهیدان باهنر و بهشتی و مقام معظم رهبری داشتند.
وی افزود: ایشان نشریات انقلابی مانند بعثت و انتقام ایجاد و حتی مدارس و مراکز علمی تأسیس کردند و بعد از انقلاب هم مؤسساتی مانند «در راه حق» تشکیل دادند و در شکل‌گیری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه هم نقش داشتند. بعد از انقلاب کسانی بودند که این دغدغه مقدس یعنی تحول در علوم انسانی را داشتند، ولی در مقام عمل موفق نبودند، بلکه برخی نتیجه عکس از کار خود گرفتند، ولی آیت‌الله مصباح نظریه را در فرایند تحول به پیش بردند.
علی‌تبار با بیان اینکه تحول علوم انسانی به معنای آن است که ما از وضع موجود باید به وضع مطلوب برسیم، اظهار کرد: در تحول علوم انسانی علامه مصباح، هم نظریه داشتند و هم نقشه راه و راهبردهای مختلف را پیاده کردند و مدیریت تحول ایشان به لحاظ کار میدانی هم قابل مطالعه و ارائه است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: در کارنامه ایشان هم تحول کمی، هم تحول کیفی، هم تحول معرفتی و هم فرامعرفتی قابل مشاهده است، او معتقد بود که هم خود علم و مهمتر از آن مبادی علم باید متحول شود؛ زیرا هرقدر هم تلاش کنیم، ولی نتوانیم مبادی را تغییر بدهیم، کارمان فایده چندانی نخواهد داشت.
علی‌تبار اضافه کرد: در کارنامه علامه مصباح شاهد عکس قضایایی هستیم که در دانشگاه ایجاد شده است؛ ایشان دغدغه جدی در تحول در زیربنا مانند فلسفه و علوم را داشتند و در مقام عمل و نظر هم موفق شدند، ولی مراکز دیگر چون صرفاً تحول روبنایی را دنبال کردند، چندان موفق نبودند.
دغدغه جهانی‌شدن علوم انسانی
وی اضافه کرد: مبادی غربی سکولار، غیر بومی و ناهماهنگ با زندگی و آخرت ما هستند، لذا ایشان از زیربنا دنبال تولید علوم انسانی اسلامی رفتند. ایشان همچنین معتقد بود علم ضمن بومی و اسلامی بودن باید جهانی هم باشد و در عمل هم این دغدغه را با تربیت شاگردان که به زبان‌های دیگر مسلط بودند، دنبال کردند.
این پژوهشگر با اشاره به عوامل معرفتی و نظری تحول در علوم مانند مبانی، مسائل و اهداف علم و عوامل غیرمعرفتی مانند عالمان این علوم، اظهار کرد: تحول، امری فرایندی و غیردستوری است، بنابراین ایشان این معیار را مد نظر داشتند و این دغدغه هم در جذب طلاب در مؤسسه امام خمینی و هم در ایجاد زیرساخت‌ها مانند منطق علم و روش‌شناسی و محتوا و ... دیده می‌شود؛ تحول آموزشی، مدیریت آموزش، ساختار علم، تحول پارادایمی که پایان فرایند بومی‌سازی علوم انسانی است در نظر و رفتار وی دیده می‌شد.
تحول در ادبیات علوم انسانی
علی‌تبار بیان کرد: یکی از عملکردهای درخشان استاد مصباح، تحول گفتمانی و تحول در ادبیات علوم انسانی غیر از محتوا و زیربنا است؛ این گفتمان هم در نظر و هم در عمل و در مدیریت تحول قابل مشاهده است و اینکه این تحول را به عرصه اجتماع و سیاست امتداد دادند. البته افراد زیادی تلاش کردند در برابر گفتمان ایشان بایستند، ولی موفق نشدند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اضافه کرد: خود ایشان و شاگردانشان با گفت‌و‌گو، سخنرانی و تألیف اثر و ترجمه و حضور در کشورهای دیگر توانستند گفتمان انقلاب و علوم انسانی اسلامی را رواج دهند و این به وضوح در عملکرد ایشان دیده می‌شود؛ کسانی در مقابل ایشان ایستادند و چون دغدغه تأثیرگذاری افکار ایشان را داشتند، در برابر وی موضع گرفتند.
وی تأکید کرد: اگر ایشان دغدغه فردی و شرعی خاص مانند خیلی از علمای دیگر داشتند، مخالفتی هم با ایشان نمی‌شد، ولی دغدغه بین‌المللی کردن گفتمان انقلاب و امتداد سیاسی اجتماعی فلسفه و علوم انسانی سبب این همه مخالفت و اعتراض بود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: ایشان در حوزه ساختار دانش، سرفصل‌ها و محورهای خوبی در علوم انسانی شکل دادند و رشته‌های خوبی تولید کردند؛ دانشنامه، فصلنامه، کتب کمک‌درسی و کتابخانه دیجیتالی هم در عملکرد استاد مصباح دیده می‌شود و در حوزه تولید رشته هم رشته‌هایی مانند حقوق و روان‌شناسی و فقه و سیاست و مدیریت تأسیس و آن را تکمیل کردند و توسعه دادند. تحول نظام آموزشی و پژوهشی هم در کارنامه ایشان روشن است.
نشر 700 کتاب
وی اضافه کرد: نزدیک به 700 کتاب در مؤسسه ایشان نشر یافته است که چندین جایزه ملی و بین‌المللی گرفتند؛ تولید متون آموزشی و گمک آموزشی و تربیت دانش‌پژوهانی که استاد شده‌اند، همچنین تولید مجلات علمی پژوهشی در حیطه علوم انسانی و تحول در آنها هم از دیگر موارد کارنامه درخشان ایشان است و در تحول گفتمانی، نوعی انقلاب علمی از سوی ایشان رخ داد.
علی‌تبار اظهار کرد: این فرایند اگر این‌گونه تداوم یابد، می‌توانیم شیفت پارادایمی در علوم انسانی را در فضای جامعه خودمان ببینیم و به گفتمان علوم انسانی اسلامی واحد در جامعه برسیم، زیرا تحول در تربیت دانش‌پژوهان و دانشجویان و جذب استادان مناسب و تحویل آنها به جامعه علمی در سطح جامعه اثرگذار بوده و شخصیت‌هایی تربیت شدند که در مسئولیت‌های مختلف سیاسی و علمی و دانشگاهی مشغول فعالیت هستند.
علی‌تبار گفت: ایشان تحول دستوری در علوم انسانی را نمی‌پذیرفت و با آینده‌نگری و آینده‌نگاری و فرایندی دیدن راه، در این مسیر حرکت کردند؛ ایشان از مسائل معرفتی و نظری عمیق به مسائل کف جامعه پل زدند که نشانه آینده‌نگری او بود و تحولات کارآمدی ایجاد کردند.
تحول فعالانه در عملکرد علامه مصباح
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: برخی مؤسسات خیلی فعال هستند، اما عمدتاً در صدد ترجمه و پاسخ به شبهات و تحول منفعلانه بوده‌اند، ولی استاد مصباح تحول فعالانه داشتند و مسائلی را پاسخ دادند که شاید یک دهه بعد مسئله جامعه می‌شد. مطالبی را که دو دهه قبل در نماز جمعه و مناظرات و در دانشگاه‌ها ارائه می‌کردند، جزء کارهای برجسته است و هر کدام از این محورها به لحاظ آکاری نیازمند سخنرانی مستقل است.
این پژوهشگر در خاتمه تأکید کرد: غیر از امام و رهبری که قبل و بعد از انقلاب در تحول علوم انسانی نقش داشتند، معدود کسانی مانند علامه مصباح را می‌توانیم بیابیم که به لحاظ نظری و عملی کارنامه‌ای به این اندازه درخشان در خدمت انقلاب داشته باشند.
انتهای پیام
