دلایل طرفداران رؤیت هلال با چشم مسلح و غیرمسلح چیست؟

حجت‌الاسلام والمسلمین ربانی، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث با اشاره به ادله طرفین قائل به رؤیت با چشم مسلح و غیرمسلح گفت: بسیاری از فقها معتقدند که رؤیت باید با چشم عادی باشد که فتوای مشهور همین است، ولی برخی مانند آیات فاضل، بهجت و خامنه‌ای معتقدند با چشم مسلح هم امکان‌پذیر و برای ما حجت است.

وی افزود: دلیل کسانی مانند آیت‌الله خامنه‌ای این است که می‌گویند احکام، دائرمدار واقع است، یعنی وقتی ماه با تلسکوپ رؤیت می‌شود، یعنی ماه متولد شده است، زیرا تلسکوپ از خودش ماه تولید نمی‌کند، بلکه ماه نو وجود دارد و تلسکوپ فقط امکان دیدن را تسهیل کرده است.

استاد دانشگاه قرآن و حدیث بیان کرد: در مقابل کسانی که رؤیت با چشم مسلح را نمی‌پذیرند، معتقدند که اول ماه با رؤیت آغاز می‌شود؛ طبق روایت «صم للرؤیة و افطر للرؤیة»؛ یعنی حکم دائرمدار رؤیت است، نه واقع.

وی اضافه کرد: اگر انسان از وطن خارج و به حد ترخص برسد، اگر قصد مسافرت دارد نماز شکسته می‌شود؛ حد ترخص یعنی به جایی برسد که صدای اذان شهر را نشوند و دیوارهای شهر را نبیند، یعنی دیوارها را به صورت متعارف نبینیم وگرنه با دوربین تا صد کیلومتری هم دیده می‌شود، پس هم دیوار و هم رؤیت حمل بر متعارف می‌شود یا مثلاً می‌گوییم اگر حوض سه وجب و نیم باشد، حمل بر کُر می‌شود و مناط وجب متعارف است، نه کوچک و بزرگ.

استاد حوزه علمیه گفت: آقایان می‌گویند رؤیت در روایات حمل بر متعارف است، لذا رؤیت با چشم عادی است؛ در دوره حضور ائمه که قطعاً رؤیت با چشم عادی بوده و امروزه هم این است. در اینجا این سؤال پیش می‌آید که وقتی ما با تلسکوب ماه را دیدیم ماه، ماه نو هست یا خیر؟ پس چرا حکم به ماه جدید نمی‌دهید؟ می‌گویند روایت مناط را رؤیت قرار داده است، نه واقع را.

این پژوهشگر بیان کرد: مثلاً اگر لکه خون روی لباسی بریزد، با شستن تا جایی که رنگ و جرم خون دیده نشود، پاک است، گرچه زیر میکروسکوب این رنگ و جرم دیده می‌شود؛ در رؤیت هم درست است ماه نو متولد شده، ولی باید دیدن با چشم غیرمسلح باشد تا اول ماه ثابت شود.در اینجا ممکن است سؤال شود که ما مگر دنبال کشف واقع نیستیم، یعنی وقتی با تلسکوپ دیدیم، یعنی ماه نو تولید شده است.

ربانی گفت: امام خمینی برای شب‌های مهتابی فتوایی دارند که تا 20 دقیقه بعد از اذان صبح صبر کنید و بعد نماز بخوانید؛ ایشان با اشاره به آیه 187 بقره «...وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ...»؛ معتقدند که در اینجا تبیُن فجر و مرز خیط اسود از ابیض، ملاک است. یعنی دیروز که شب مهتابی نبود 5 و 15 طلوع بود و در شب مهتابی هم ساعت فجر همان 5 و 15 است، ولی به تعبیر امام، واقع مناط نیست، بلکه «تبین» مناط است، پس باید حدود 20 دقیقه دیرتر نماز خوانده شود.

ملاک رؤیت یا واقع؟

ربانی با اشاره به شواهدی برای استدلال به این فتوا اظهار کرد: شاهد اول اینکه می‌گویند اگر قرار است واقع، ملاک باشد، غالباً تولد ماه یک شب قبل از امکان رؤیت رخ داده است، پس از زمان پیامبر تا دوره تلسکوب، مسلمین هر سال روز اول ماه رمضان را یک روز دیرتر گرفته و هر سال روز عید را هم روزه گرفته‌اند و چنین چیزی قابل پذیرش نیست، پس ملاک واقع نیست، بلکه همان رؤیت با چشم عادی است.

استاد دانشگاه قرآن و حدیث تصریح کرد: کسانی که قائل‌اند رؤیت با چشم مسلح هم کفایت دارد، می‌‌گویند تلسکوپ، طریق است و ما با طریق کاری نداریم؛ در جواب می‌گویند رؤیت، طریق نیست، بلکه تمام ملاک برای اول ماه است، علاوه بر این ما در علم اصول داریم که طریق اگر پرخطر باشد، از حجیت خارج است.

وی افزود: مثلاً کسی را در دفتر مرجعی گذاشته‌اند که جواب استفتاء بدهد، ولی اگر این فرد اشتباهات زیاد داشته باشد، طریق پرخطاست و حرفش حجت نیست؛ رؤیت با تلسکوپ هم چون یک شب بعد از تولد ماه است، پرخطاست.