بالندگی علمی حوزه؛ طلایه تمدن بزرگ اسلامی

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن زمانی، استاد حوزه علمیه و رئیس دفتر سیاسی اجتماعی حوزه در یادداشتی به ایکنا درباره برخی مطالب بیان شده در مناظرات انتخابات ریاست جمهوری در مورد مدارک حوزوی و جایگاه علمی روحانیت توضیحاتی ارائه کرد که متن آن به شرح زیر است:

بسم‌الله الرحمن الرحیم

وَلا تَقفُ ما لَيسَ لَكَ بِهِ عِلمٌ  إِنَّ السَّمعَ وَالبَصَرَ وَالفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنهُ مَسئولًا ﴿سوره مبارکه اسراء آیه۳۶﴾

در مناظرات تلویزیونی ریاست جمهوری اخیر ایران یکی از نامزدهای محترم سخنان ناصوابی بر زبان راند که ارزش علمی غنی علوم معارف اسلام و حوزه‌های علمیه کشور را زیر سؤال برد و به نحوی برچسب غیرعلمی به دانش دینی زد. اگرچه برگزاری مناظرات و ارائه راه‌کارهای کارشناسانه کاندیداها جهت حل مشکلات جامعه را بر اساس آیه شریفه فَبَشِّرْ عِبَادِ، الَّذِينَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ (سوره مباركه زمر آیه 17) یک گام لازم برای شناخت جامعه از توانمندی نامزدها و نیز یک کلاس دانش‌افزایی برای عموم ملت عزیز ایران می‌شماریم، اما اهانت و تحقیر و تخریب شخصیت رقبا را در پیشگاه ملت رشید ایران یک روش غیر اسلامی و ناسازگاری بااخلاق قرآنی می‌دانیم و مهمتر از ان توهین و تحقیر سرمایه‌های فرهنگی و دینی و نادیده گرفتن ارزش نهادهای ارزشی و علمی دینی را خطایی راهبردی و نابخشودنی تصور می‌کنیم که زیبنده مسئولان و نخبگان جامعه اسلامی نیست.

سخن در اینجا از بی‌مهری آشکاری است که با بی‌توجهی به میراث گرانسنگ تاریخ و تمدن و فرهنگ اسلامی و با اغراض سیاسی، علم و دانش  را در انحصار دانشگاه‌ها قرار داده و پژوهش‌های علمی وزین حوزه‌های علمیه با قدمت بیش از هزار سال مورد غفلت و جفا قرار می‌دهد؟ ما ضمن ارج نهادن به‌تمامی تلاش‌های گرانقدر آموزشی و پژوهشی حوزویان و دانشگاهیان عزیز و اعتقاد به گرامیداشت و تکریم این دو بال علمی ملت و کشور عزیز  و تاکید بر همراهی، هم فکری  و همکاری گسترده و عمیق حوزه و دانشگاه که به فضل الهی پس از انقلاب اسلامی تجلیات گوناگونی داشته است، لازم می‌دانیم نکاتی چند را به استحضار ملت شریف ایران و فرهیختگان و اساتید برسانیم:

1. کتاب‌خانه‌های بزرگ ایران و جهان نمایشگاه میلیون‌ها اثر علمی از کتاب‌ها و پایان نامه و مقالات و تحقیقات درده‌ها رشته دانشی است که در تاریخ بیش از هزار سال تلاش حوزه‌های علمیه و عالمان دینی به عنوان میراث عظیم علمی  به جهان اسلام و بشریت تقدیم شده است.

2. تا قبل از دو سده اخیر که تقسیمات عرصه‌های دانشی تحولات جدیدی یافته‌اند، عالمان و حکیمان مسلمان پرچم‌داران تمامی رشته‌های تخصصی شامل: فقه، اصول، تفسیر، کلام، فلسفه، عرفان، حدیث، رجال اقتصاد، تاریخ، جغرافی، طب، نجوم، ریاضیات، شیمی، فیزیک و غیره بوده‌اند و تألیفات و آثار  گرانقدر تخصصی آنان تا به امروز به عنوان میراث علمی مورد استفاده متخصصان رشته‌های گوناگون دانشگاه‌های جهان قرار گرفته است. تاریخ علم و فرهنگ و تمدن بشری مشحون از مستندات و شواهد و ادله‌ای است که حکایت از نقش بی بدیل و ماندگار حوزه‌های علمیه در پیشرفت علمی و فرهنگی بشر است.

3. نظام آموزشی در حوزه‌های علمیه به موازات نظام دانشگاهی، نظام مستقل علمی و اموزشی  است که جوانان مؤمن و مستعد پس از فراغت از بعضی سطوح آموزش و پرورش یا آموزش عالی در علوم اسلامی و علوم انسانی اسلامی تحصیل می‌کنند . نظام آموزشی که از سطوح 4 گانه تحصیلی با سنوات تحصیلی  18 ساله آغاز می‌شود، در مراتب بعدی برای وصول به مرتبه علمی اجتهاد و سپس مرجعیت محدودیت زمانی نداشته و عمدتا بازه‌ای چهل پنجاه ساله دارد. فرهنگ نهادینه شده حوزه‌های علمیه به نحوی است که مبتنی بر اصل دانش‌افزایی مستمر بر اساس حدیث نبوی «اطلُبوا العِلمَ مِنَ المَهدِ إلَى اللَّحْدِ» همه ارکان حوزوی از طلاب و اساتید و فقها و مجتهدین حتی مراجع معظم تقلید همواره باید فعالیت‌های علمی و اموزشی و پژوهشی خود را به شکل مستمر ادامه دهند. این سیره و فرهنگ علمی دینی، نشاط و جدیت و بالندگی کم نظیری را به این نهاد عریق علمی بخشیده است که توانسته است در طول تاریخ ایران و اسلام، از جمله موثرترین نهادهای فکری، معرفتی، علمی، اجتماعی و سیاسی باشد. پیروزی انقلاب اسلامی و امتدادهای بین‌المللی امروز آن و تحولات امروز مناسبات سیاسی تمدنی جهان امروز یکی از برکات و دستاوردهای حوزه‌های علمیه است.

4. نظام علمی و اموزشی حوزه‌های علمیه با تعامل با همه تجارب و دستاوردهای مفید بشری مبتنی بر منظومه‌ای معرفتی و شاکله‌های قویم است که محصول آن شخصیت‌های علمی مصلح و طلایه داران عقلانیت، معنویت، ارزش‌های انسانی و اخلاق و ستارگان درخشان آسمان معرفت و فرهنگ و عدالت و انسانیت و وحدت و سعادت و حیات طیبه بوده‌اند. جفای بزرگی است چوب حراج به نهادی زده شود که شیخ طوسی، شیخ مفید، کلینی، علامه حلی، امام خمینی و علامه طباطبایی، علامه امینی، شهید مطهری و شهید بهشتی از تربیت یافتگان آن به شمار می‌روند و دوست و دشمن بر عظمت و اعتبار ان شهادت می‌دهند.

5. این تجلیات درخشان فوق‌الذکر محصول دوره‌های پیشین نظام آموزشی حوزه است اما آنچه در دهه‌های اخیر رخ‌داده گشودن افق‌های نوین رشته‌های جدید تخصصی به روی دانش‌پژوهان حوزه‌های علمیه است، حوزه علمیه قم اکنون با تصویب حدود چهارصد رشته و گرایش علمی در انواع علوم اسلامی و انسانی افتخار دارد که پرچم‌دار تولید دانش در علوم اسلامی و اسلامی سازی علوم انسانی در کل جهان شده و پیشران و الگوی پیشرفت علمی دیگر دانشگاه‌های علوم اسلامی و انسانی عالم اسلام گشته است. 

6. پدیده شگرف دیگری که به برکت انقلاب شکوهمند اسلامی ایران در حوزه‌های علمیه رخ ‌داده است، تعامل گسترده و عمیق حوزه و دانشگاه و تلاش برای هم‌افزایی آن‌هاست. سوق عاشقانه هزاران جوان تیزهوش مؤمن فارغ‌التحصیل مقاطع مختلف دانشگاه‌های کشور به ‌سوی تحصیل علوم اسلامی در حوزه‌های علمیه در کنار اقدام ستودنی هزاران طلبه فاضل دانش‌آموخته حوزوی  در تحصیل هم زمان علوم دانشگاهی در ده‌ها رشته تخصصی یکی از جلوه های این وحدت و همسویی است. حوزه علمیه قم اکنون شاهد برخی حوزه‌های علمیه است که شرط پذیرش در آن فارغ‌التحصیلی   در مقطع کارشناسی دانشگاهی کشور است . حوزه علمیه قم اکنون شاهد هزاران طلبه فاضل و متخصص حوزوی است که دارای مدارج دکتری در رشته‌های اقتصاد، مدیریت، علوم سیاسی، روانشناسی، جامعه‌شناسی، حقوق، پزشکی، علوم تربیتی، ادیان، فلسفه، هوا و فضا، زیست‌شناسی، خلبانی، نظامی و غیره از دانشگاه‌های رسمی کشور هستند.

7. آنچه ارائه شد برخی از جلوه‌های توانمندی‌های علمی حوزه‌های علمیه است که انتظار است علاقه‌مندان ایران و اسلام و به ویژه فرهیختگان و سیاستمداران به آن افتخار کنند و این بالندگی علمی شکوهمند حوزه‌های علمیه را طلایه‌های بازآفرینی تمدن بزرگ اسلامی بدانند که دشمنان جهانی اسلام به‌شدت از آن می‌رنجند و سعی در پیشگیری استمرار آن و یا حداقل پنهان کردن آن دارند.