درس شکر بر زمینه و زمانه در دعای عرفه/ عرفه بدون امام، جهالت است نه هدایت

حجت‌الاسلام یحیی جهانگیری، مدرس حوزه و دانشگاه و مبلغ بین‌المللی در گفت‌وگو با ایکنا به توضیح درباره مضامین دعای عرفه پرداخت و اظهار کرد: دعای عرفه به تعبیر بزرگان یک دوره عرفان است و فرآیندی که دعای عرفه دارد، چه آغازش چه وسطش و چه پایانش هر کدام مفاهیم بلندی دارد که می‌تواند مسیر را برای سالک الی الله تعیین کند. امام حسین(ع) در اوایل دعا مثل همه دعاها، سخن خود را با حمد خدا شروع می‌کند ولی تفاوت این دعا با سایر ادعیه در این است که دعای عرفه حمدهایی دارد که در دعاهای دیگر نمی‌بینیم. مثلا امام برای رگ‌ها، جمجمه و تمام اعضای جزئی بدنش خدا را حمد می‌کند. امام می‌خواهد بگوید اگر اینها نبود نمی‌توانستم تو را حمد کنم. امام به چیزهایی خدا را حمد می‌کند که ما برخی موقع آنها را عادی و معمولی می‌بینیم ولی امام می‌گوید اینها چیزهای مهمی هستند؛ مثلا می‌فرماید من برای مویرگ‌هایم تو را شکر می‌کنم. گویا امام می‌فرماید اگر هر کدام از اینها را به من نداده بودی، انسان معلولی بودم که امکان حمد برایم فراهم نبود. پس در این دعا امام برای چیزهای جزئی خدا را حمد می‌کند و این از ویژگی‌های دعای عرفه است.

وی ادامه داد: یکی دیگر از چیزهای مهمی که برای ما عادی شده ولی امام می‌گوید به خاطر آن خدا را حمد کنید موقعیت آفرینش است؛ یعنی اینکه خداوند انسان‌ را در چه دوره‌ای آفریده است. خب عده‌ای زمان نوح بودند، عده‌ای زمان موسی بودند، عده‌ای زمان عیسی بودند، عده‌ای در آینده خواهند آمد و ما هم در این زمان هستیم. امام حسین(ع) می‌فرماید که یکی از شکرهای ویژه برای تو که نباید عادی بی‌انگارم این است؛ مرا در دوره‌ای آفریدی، در زمین و زمانه‌ای آفریدی که امکان هدایت برایم فراهم بود. من اسم این را شکر بر زمینه و زمان می‌گذارم. امام می‌فرماید خدایا تو را سپاس می‌گویم که مرا در زمین و زمانی آفریدی که امکان هدایت بود. اگر مرا در سرزمینی می‌آفریدی که هدایت نبود شاید من هم جزء هدایت‌شدگان نبودم یا اگر تو مرا قبل از دوره هدایت می‌آفریدی شاید جزء هدایت‌شدگان نبودم. پس اگر من قبل از دوران هدایت بودم شاید همان‌طور که برخی انسان‌ها از نعمت هدایت محروم هستند، محروم بودم ولی این تو بودی که مرا در دوران هدایت آفریدی و من هم جزء هدایت‌شدگان قرار گرفتم.

این مدرس حوزه و دانشگاه تاکید کرد: اساسا این امر نشان می‌دهد بخشی از هدایت انسان تابع زمین و زمان است. امام تاکید دارد بخشی از انسان‌ها از هدایت محروم هستند چون در زمین و زمان مناسب نیستند. امام تاکید می‌کند زمین و زمان در هدایت انسان نقش دارد. این یک درس راهبردی دارد. امام خیلی صریح می‌گوید اگر من پیش از پیامبر(ص) بودم شاید از این هدایت محروم می‌شدم. پس زمین و زمان بر هدایت تاثیر دارد؛ همچنانکه خود روز عرفه یکی از زمان‌های مناسب برای هدایت است. ما امروزه در جاهای مختلف افرادی را داریم که دستشان به هدایت نمی‌رسد یا افرادی را در طول تاریخ بشر داشتیم که به هدایت نرسیدند. اگر امروز این فرصت برای ما پیش آمده و این هدایت به ما رسیده است باید خدا را خیلی شاکر باشیم. درس بزرگ شکر بر زمینه و زمانه به ما یاد می‌دهد که خداوند چقدر نعمت‌های بزرگی به ما داده که ما نمی‌بینیم.

وی در ادامه اظهار کرد: در یوم الترویه همه حاجی‌ها باید به سوی عرفات بروند ولی حسین بن علی(ع) به جای اینکه به سوی عرفات حرکت کند به سوی نینوا رفت. در واقع حسین(ع) مسیر کاروان خود را به سوی عرفات کج نکرد، چون دید این کاروان‌هایی که به سمت عرفات می‌روند کج می‌روند. حسین(ع) مسیر راست را پیمود تا به نینوا برسد. حسین(ع) می‌دید عرفات در روز عرفه سرزمین معرفت است و کسی که در روز عرفه در عرفات است باید دلش پر از معرفت باشد؛ ولی او می‌دید این قومی که به سوی عرفات می‌روند، معرفت نخواهند یافت چراکه این سرزمین بدون حسین(ع) به جای معرفت، جهالت می‌زاید. امام می‌دید کسانی چنان به ظاهر دین وابسته شده‌اند که حقیقت را گم کرده‌اند. اینها عاشق سرزمین عرفات شدند بدون اینکه بدانند عرفات برای یافتن معرفت است. امام فرمود شما باید به سوی معرفت واقعی برگردید و معرفت واقعی در امام است. انسان کامل است که جان‌دهنده مناسک است. اینکه امام علی(ع) متولد کعبه است، نشان این است که خداوند می‌خواست بگوید جان کعبه علی(ع) است و بدون علی، کعبه یک سنگ نشان است که ره گم نشود.

جهانگیری در پایان گفت: اساسا به خاطر همین گفته‌اند که خداوند در روز عرفه، زائر امام حسین(ع) را زودتر از زائر خانه خودش می‌بینید، چون درست است که زائر خانه خودش در سرزمین عرفات است ولی کسی که پیش حسین(ع) آمده است اگر معرفت واقعی جوید زودتر از زائر خانه خدا دیده خواهد شد. خلاصه اینکه دعای عرفه امام حسین(ع) به ما یاد می‌دهد که دو عرفه داریم؛ عرفه بدون امام که فقط یک مناسک است و عرفه با امام که روز عرفه را معنا می‌بخشد. با امام حسین(ع) است که عرفه، معرفه تولید می‌کند و انسان سیراب از معرفت برمی‌گردد وگر نه حضور در عرفات فقط مناسک خالی است که چیزی در آن نیست.