معرفی اهل بیت(ع) و اثبات ولایت آنها مهمترین پیام‌های حدیث کساء است

به گزارش ایکنا، اکرم السادات میرممتاز، استاد دانشگاه آزاد اسلامی فلاورجان، ششم شهریورماه در نشست علمی «تدبری روان‌شناسانه بر حدیث کساء» که به صورت مجازی برگزار شد، گفت: براساس حدیث کسای معروف که در مفاتیح هم بیان شده است، حضرت زهرا(س) فرمودند که روزی پیامبر(ص) بر من سلام کردند و فرمودند من در خودم احساس ضعف دارم و از من خواستند او را با کساء یمانی بپوشانم و بلافاصله پوشاندم و مدتی بعد حسن(ع) وارد شد و گفت بویی استشمام می‌کنم که گویا بوی جدم رسول الله(_ص)است و بقیه ماجرا... . وقتی همه زیر کساء جمع شدیم پدرم دست به دعا بردشتند و فرمودند اینها نزدیکان من هستند و هر کسی آنها را اذیت کند گویی مرا اذیت کرده و ... من در صلح هستم با هر که با ایشان صلح و با هر کسی که با ایشان دوست است دوست هستم و ایشان از من و من از ایشان هستم و .... .

وی افزود: اصیل‌ترین رکن در هر روایت، راوی است که در اینجا راوی، حضرت زهرا(س) است؛ ایشان در ابتدای روایت، مقدمه‌ای را به خوبی بیان کرده‌اند، ورود پدر به محضر ایشان و طرح احساس ضعف و درخواست کسای یمانی و بعد ورود فرزندان به خوبی ترسیم و تصویر شده است. همچنین ورود امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) به زیرکساء همراه با گرفتن اجازه از پیامبر(ص) ترسیم و تصویر شده است.

استاد دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: کنش صعودی روایت طوری است که مخاطب را به سمت شنیدن همه ماجرا و لب مطلب دعوت می‌کند، از جمله کنش‌های صعودی حدیث، معرفی اهل بیت(ع) در خلال دعای پیامبر(ص) است در جایی که فرمودند: اللهم ان هؤلاء اهل بیتی... مسئله دیگر درخواست و دعای پیامبر(ص) برای تطهیر کامل اهل بیت(ع) است؛ کنش بعدی سخن خدا با ملائکه و سکان السموات است، یعنی خدا، خلق آسمان و زمین و فلک و کشتی و دریا را به واسطه خلق اهل بیت(ع) دانسته است.

میرممتاز اظهار کرد: مسئله دیگر معرفی کامل 5 تن است. کنش صعودی دیگر این روایت، کسب اجازه جبرئیل از خدا و ورود به زیر کساء است؛ جبرئیل ماموریت داشت تا سلام خدا را به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) ابلاغ کند که هستی به خاطر ایشان خلق شده است؛ البته ماموریت اصلی جبرئیل براساس این حدیث، نزول آیه شریفه تطهیر است.

وی افزود: بعد از کنش صعودی راوی وظیفه دارد در بخش کنش نزولی، پایان ماجرا را به خوبی تصویر کند که حضرت زهرا(س) در اینجا به خوبی از عهده کار برآمده‌اند؛ اول اینکه سؤال پرسیده می‌شود که فلسفه جلوس در زیر کساء چیست و پیامبر(ص) تاسی به اهل بیت را عامل درخواست رحمت و رستگاری اهل بیت(ع) و شیعیان برمی‌شمارند. لذا در ساختار ادبی این حدیث کنش نزولی و صعودی به خوبی قابل ملاحظه است.

تعامل گفتاری الگو

وی اضافه کرد: مورد دیگری که هر راوی باید به آن اهتمام داشته باشد شیوه معرفی شخصیت‌ها و اشیاء داستان از جمله ویژگی ظاهری و نقل مطالب و .. است؛ ایشان به ضعف پدر، توصیف چهره دل‌ربای پیامبر(ص) و تشبیه آن به ماه شب 14، یمانی بودن کساء، رایحه دل‌انگیز و بوی خوش آن مکان اشاره دارند همچنین دست بلندکردن پیامبر(ص) و دعا برای تطهیر اهل بیت(ع). همچنین نحوه تعامل گفتاری میان اهل بیت(ع) در این حدیث به خوبی مشاهده می‌شود.

استاد دانشگاه آزاد گفت: پیامبر(ص) وقتی به محضر دخترشان می‌رسند در سلام پیشی می‌گیرند و او را با نام فاطمه صدا زدند؛ حضرت زهرا هم با ذکر «ابتا» پیامبر(ص) را صدا زدند که نشانه دلجویی و میزان علاقه به پدر است و وقتی فرزندانشان به محضر مادر می‌رسند ذکر «یا امّاه» به کار می‌رود که نشانه علاقه شدید است.

وی افزود: موضوع دیگر اینکه وقتی اهل بیت(ع) به محضر زهرا(س) می‌رسند می‌گویند گویا این رایحه خوش از وجود مقدس پیامبر(ص) است یعنی به صورت قطع نگفتند که رایحه جدمان را استشمام می‌کنیم؛ در این روایت حضرت زهرا(س) کاملا متناسب با سن امام حسن(ع) و امام حسین(ع) به آنها جواب می‌دهند، همچنین نحوه سلام دادن حسنین(ع) هم خطاب به جد بزرگورشان برای ورود به زیر کساء، با ذکر «یا جداه یا رسول الله ... یا من اختارلله» است که هم گویای موقعیت نسبی و هم موقعیت اجتماعی پیامبر(ص) است، پاسخ پیامبر(ص) هم به سبطین این طور است که برای امام حسن(ع) «یا صاحب حوضی» و برای امام حسین(ع) تعبیر«یا شافع امتی» به کار می‌برند.

میرممتاز بیان کرد: وقتی امام علی(ع) به محضر زهرا(س) وارد شدند از کنیه ایشان استفاده کردند یعنی ابوالحسن و امیرالمؤمنین که نشانه جایگاه اجتماعی و احترام کامل است؛ امام علی(ع) هم از فاطمه و بنت رسول الله استفاده می‌کنند. جایی که پیامبر(ص)و امام علی(ع) وارد محاوره می‌شوند امام، پیامبر را با اخی و ابن عمی خطاب می‌کنند و پیامبر(ص) هم امام(ع) را به عنوان اخی، وصی و خلیفه و صاحب لوای خودشان معرفی کردند.

وی افزود: همچنین وقتی پیامبر(ص) زهرا را با «بنتی و بضعتی» مورد خطاب قرار دادند نشانه بار عاطفی است. موضوع دیگر اینکه همه با سنین مختلف برای ورود به زیر کساء اجازه خواستند که نشانه شایسته‌سالاری است همچنین اینکه بزرگترها در حق کوچکترها دعا کنند. مسئله دیگر ترتیب زمانی داستان است که از سوی راوی باید رعایت شود که در اینجا شاهد امانتداری کامل زهرا(س) و ترتیب زمانی درست روایت هستیم.

استاد دانشگاه آزاد اسلامی فلاورجان با اشاره به پیام‌های حدیث کساء، تصریح کرد: اولین پیام این حدیث شریف معرفی اهل بیت(ع) با دو روش نقلی و عملی است؛ پیامبر(ص) اطراف کساء را گرفتند و تک تک اهل بیت(ع) را معرفی کردند همچنین به صورت کلی این کار انجام شد؛ اثبات ولایت و امامت هم از دیگر مباحث مهم این حدیث است که با تعابیر یا صاحب لوایی، خلیفتی و وصیی بیان شده است.

وی افزود: نکته دیگر اثبات عصمت اهل بیت(ع) با نزول آیه شریفه تطهیر است؛ موضوع بعد معرفی الگوهای شایسته و روابط فیمابین آنها است و بالاترین الگو در اینجا خود حضرت زهرا(س) هستند؛ امام زمان(عج) هم حضرت زهرا را اسوه حسنه برای همه معرفی کرده‌اند.

میرممتاز تصریح کرد: نکته دیگر این حدیث شریف آموزه‌های روان‌شناسی است که در جلسه فردا تشریح  خواهد شد.