اشاعه‌گر تدبر در فهم قرآن باشیم/ وظیفه جامعه قرآنی در شبهه‌زدایی

مریم قاسمی کُرانی، حافظ کل قرآن کریم، مربی و داور باسابقه استان در گفت‌وگو با ایکنا در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان معارف قرآنی را در استان ترویج و گسترش داد، اظهار کرد: انتقاد بزرگی که به حوزه فعالیت‌های قرآنی به‌ویژه در ساحت آموزشی دارم این است که در مؤسسات و مراکز قرآنی استان و کلاس‌های قرآنی بر روخوانی و روانخوانی، تجوید، صوت و لحن و حفظ در یک کلام، مباحث فنی تلاوت قرآن متمرکز هستند حال آنکه در حوزه مفاهیم و تفسیر که با فهم و درک آیات مرتبط است، ضعف مشهود و محسوسی را شاهد هستیم؛ سال‌ها است که در استان دوره متمرکز آموزش مفاهیم برگزار نشده است و دوره‌های تفسیر نیز ضعیف است.

وی ادامه داد: در معدود کلاس‌ها و دوره‌های مرتبط با مفاهیم نیز در محتوا و شیوه‌های آموزشی ضعف‌هایی وجود دارد که در غالب موارد به معنای تحت‌اللفظی واژگان، فرازها و ساحت زبانی اکتفا می‌شود؛ در حوزه تفسیر نیز اکثر مربیان از بیم تحریف در معنا و تفسیر، به‌صورت خط‌کشی شده و محتاطانه به بیان تفسیر می‌پردازند و به تلاوت آیات‌، بیان ترجمه و ذکر احادیث مربوط به آیات بسنده می‌کنند. در واقع، مخاطب درگیر عمق آیات نشده و برایش روشن نمی‌شود که آیه مورد نظر چه سخنی با انسان دارد و در کدام صحنه یا صحنه‌های زندگی او کاربرد می‌یابد.

اهمیت آموزش قرآن با سیاق تدبری

این مربی تدبر در قرآن استان با ذکر اینکه در زمینه آموزش تدبر کارهای بسیار خوبی در استان انجام می‌شود، افزود: در مبحث تدبر، پرداختن به مفاهیم آیات به‌صورت واژه به واژه و ترجمه تحت‌اللفظی نیست بلکه به کل سوره پرداخته می‌شود و همیشه سوره مطرح است زیرا خداوند در قالب کل سوره سخن خود را به‌خوبی بیان فرموده است. به‌عنوان نمونه در سیاق تدبری سوره مبارکه ناس، قائل به این نکته هستیم که ابتدا خداوند درد انسان را یادآور می‌شود، سپس ریشه درد را بیان می‌فرماید و در ادامه گام‌هایی را برای رفع درد بر می‌شمارد که انسان در صورت عمل به این گام‌ها هدایت می‌شود. بنابراین با نگاه تدبری به قرآن کریم مشاهده می‌شود که درد و درمان انسان برای او کاملاً تبیین شده است.

قاسمی تصریح کرد: خوشبختانه اقدامات کلان خوبی در مبحث تدبر انجام شده است و چندین گروه از مفسران و دانشمندان قرآنی گرد هم می‌آیند و در خصوص مباحث تدبری سُور مبارکه به بحث و تبادل نظر می‌پردازند و خروجی این هم‌اندیشی در اختیار مربیان و اساتید قرار می‌گیرد که دلچسب و دلنشین است تا جایی که بنده بزرگ‌ترین توفیق را پس از حفظ قرآن کریم، آشنایی با مباحث تدبری این کتاب آسمانی می‌دانم.

این حافظ کل قرآن کریم با ذکر اینکه قرآن کریم با منِ انسان حرف دارد، افزود: قرآن کریم درد و درمان انسان را برایش آشکار می‌سازد و آیات و مبانی قرآنی چیزی جدای از زندگی انسان‌ها نیست، اشراف فرد بر سخنان قرآن و کاربرد آن در زندگی قطعاً بر ارتقای کیفیت زندگی تأثیرگذار است و به کمک او می‌آید. چنین فردی قرآن کریم را همانند موجود زنده‌ای می‌داند که او را در زندگی یاری می‌دهد و برای دردها و رنج‌های امروزش چاره‌اندیشی می‌کند. انسان با داشتن قرآن در برابر بزرگ‌ترین گره‌های زندگی نیز حکیمی دانا در کنار خود دارد که می‌تواند کمکش کند به‌شرطی که زبان قرآن را درک کند و از قبل برای درک و فهم و تدبر در آن تلاش کرده باشد.

قاسمی گفت: در عصر جاهلیت انسان در جهل عمیقی قرار داشت، با ظهور پیامبر(ص) اگرچه مخالفان فراوانی هم وجود داشت اما عده‌ای سخنان ایشان را شنیدند و چون حقیقت را دریافتند، ایمان آوردند و تا پای جان در کنار حضرت ماندند و از آن زمان، اگرچه تلاش بسیاری برای خاموشی این نهضت شده و با تمام فراز و فرودها، این نهضت ایمانی همچنان زنده است و ادامه دارد. علت این ماندگاری همخوانی اسلام و قرآن با فطرت، ضمیر آگاه و بیدار است.

باطن انسان‌ها تشنه قرآن است

این بانوی قرآنی استان با تصریح اینکه باطن انسان‌ها تشنه و خواهان مبانی قرآن است، ادامه داد: این موضوع بارها برای بنده در طی جلسات قرآن اثبات شده است و چه بسیار افرادی که دیدگاه خوبی نسبت به قرآن و اسلام نداشتند اما به هر دلیل در کلاس تدبر حاضر شدند و بعد از شنیدن حقیقت قرآن مات و مبهوت ماندند.

قاسمی بیان کرد: عموماً دین و خداوند را با تنبیه و عذاب جهنم معرفی کرده‌اند حال آنکه آغاز هر سوره مبارکه قرآن با عبارت بسم الله الرحمن الرحیم تکرار و تأکید بر بخشندگی و رحمت و مهربانی پروردگار است. زمانی که با افرادی که دین را خرافه می‌دانند و اعتقادی به آن ندارند و با مذهبیون مخالفند، صحبت می‌کنم و از مبانی قرآن برایشان می‌گویم مبهوت می‌مانند و حرف قرآن برایشان دلچسب و جذاب است.

این مربی باسابقه قرآن در استان با ذکر اینکه اگر حقیقت قرآن برای مردم بازگو شود دلیلی برای دوری آنان از قرآن وجود نخواهد داشت، افزود: مشکل اینجاست که افرادی که بتوانند حقیقت قرآن را برای مردم تبیین و آنان را از سخن قرآن آگاه کنند قلیل است و برای نهادینه ساختن قرآن در زندگی مردم و گسترش معارف قرآنی در بطن جامعه و خانواده‌ها این مقوله باید تقویت شود.

وظیفه سنگین قرآنیان در مقابله با شبهات

قاسمی مشکل دیگر را گسترش مکاتب و گرایش‌های انحرافی و فعالیت شبانه‌روزی آن‌ها برای جذب مردم به‌ویژه نوجوانان و جوانان بیان کرد و توضیح داد: در طی چند سال اخیر متأسفانه گرایش‌های فراوانی در میان مردم باب شده است که هیچ توجهی را برای مقابله با این پدیده شاهد نیستیم؛ این گرایش‌ها تحت عناوین گوناگون از جمله روانشناسی ظهور می‌کنند و مانند مرد مجسمه‌ساز سامری که در غیاب حضرت موسی موفق شد با سخنان زیبا قوم بنی‌اسرائیل را جذب خود کند، سخنان زیبایی را با عناوین گوناگون اعم از دین و معنویت به مردم عرضه و آنان را هر چه بیشتر به این گرایش‌ها جذب و از دین دور می‌کنند.

وی با ذکر اینکه وظیفه روحانیت و قرآنیان برای مقابله با این شبهات، خرافه‌ها و انحرافات سنگین است، بیان کرد: حداقل تکلیف ما این است که فحوای کلام قرآن را استخراج کنیم و تا می‌توانیم در اختیار مردم قرار دهیم. شبکه‌های مجازی که امروزه مخاطبان پرشماری دارد می‌تواند بستر این کار قرار گیرد. مردم در برابر سیل شک و شبهه‌هایی که از سوی مخالفان دین و معاندان طراحی می‌شوند باید پاسخی اقناع‌گرانه دریافت کنند و این شبهات باید با زبان قرآن برایشان حل و فصل شود، مردم باید بدانند که قرآن کریم در ساحت‌های گوناگون چه حرفی برای گفتن دارد.

راهکارهای ورود و کاربرد مبانی قرآنی در زندگی مردم

حافظ کل قرآن کریم یکی از راهکارهای ترویج معارف قرآنی در استان را تربیت شمار بالای مربیان تدبر دانست و گفت: فهم تدبری قرآن کریم باید در جامعه و در میان مردم اشاعه و ارتقا یابد، همه شهرها و روستاها باید عرصه پرداختن به مباحث تدبر در قرآن باشد و برای این مهم تربیت شمار بسیاری از مربیان تدبر ضروری است.

قاسمی ادامه داد: حوزه‌ علمیه بستر خوبی برای تربیت طلاب و مبلغانی است که با اشراف بر علوم مختلف از فلسفه تا کلام و سخنوری نه‌تنها در برابر شبهات بایستند و پاسخ مردم را بدهند بلکه مروج و مبلغ قرآن باشند و مردم را جذب مبانی این کتاب آسمانی کنند. در زمان امام صادق(ع) نیز خیل عظیمی از شاگردان ایشان بر مباحث شبهه‌شناسی اشراف داشتند و می‌توانستند افکار عمومی را قانع کنند. باید پرسید حوزه علمیه که خوشبختانه در نقاط مختلف کشور دایر و مشغول تربیت طلبه است آیا توانسته در تربیت این دست طلاب و مبلغان کار کند؟ آیا روحانیون و حوزویان در بزنگاه‌های ایجاد و طرح شبهه به‌ویژه در بستر فضای مجازی حاضر می‌شوند و پاسخی برای مردم دارند تا از سردرگمی دربیایند؟

این حافظ کل قرآن کریم با بیان اینکه اصلاح جامعه در گرو اصلاح فرد است، تصریح کرد: تک‌تک افراد جامعه در قبال کارشان مسئول هستند و امروز حتی در میان قشر مذهبی شاهد آسیب‌های اجتماعی فراوان هستیم؛ برای نمونه خانواده‌های مذهبی نیز گرفتار تجمل‌گرایی و چشم و همچشمی‌های بیهوده هستند و وقتی به آنان توصیه می‌شود که شما به‌عنوان قشر مذهبی از این کار پرهیز کنید این توجیه را دارند که اگر اینگونه عمل نکنم مورد هجمه و ملامت و مسخره اطرافیان قرار می‌گیرم که البته همینطور هم هست، بنابراین برای دوری از حرف‌ مردم تن به این تجملات و اسراف می‌دهند که وجهه مذهبیون در میان قشر دیگری از مردم مخدوش می‌شود.

قاسمی گفت: اشکال کار اینجاست که به‌نظر می‌رسد برخی قرآنیان به‌عنوان یکی از اقشار اصلاح‌گر جامعه در کنج عزلت می‌نشینند و جامعه مخاطب آنان محدود به قرآن‌آموزانشان می‌شود که همین عده در مسجد و مجالس روضه هم با هم حضور دارند، گویی جامعه به دو دسته اکثریت دور از قرآنیان و یک دسته قلیل با قرآنیان تقسیم شده است و قرآنیان مخاطبان ثابت و محدود خودشان را دارند که در زمینه این نقیصه نیز باید کار جدی صورت بگیرد.