نقش تشکل‌های اسلامی در مبارزه با استکبار

واژه «استکبارستیزی» کلمه‌ای مرکب از دو کلمه «استکبار» و «ستیزی» که هر دو از ریشه عربی و فارسی گرفته شده‌اند. واژه «استکبار» در زبان عربی اسم مصدر از باب استفعال و از ماده «کبر» به معنای بزرگی آمده است. ابن منظور این واژه را به معنای برتری‌خواهی، امتناع از پذیرش حق از روی عناد، بزرگ‌بینی و خودبزرگ‌بینی دروغیت می‌دانند. (ابن منظور، 1388ش،ص190). پسوند «ستیزی» که خود کلمه‌ای فارسی از مصدر «ستیز» و به معنای جنگ، خصومت، سرکشی، لجاجت، تعصب و ناسازگاری است. (دهخدا، 1372ش،ج3،ص3456). در ادبیات علوم سیاسی واژه امپریالیسم imperlalism را می‌توان معادل استکبارستیزی که به روابط میان دولت‌ها و ملت‌ها مربوط است دانست.(هورنبی، 1989م:ص345). از این رو یکی از مهم‌ترین اقداماتی که امروزه تا حدی توانسته است در مقابله با استکبارستیزی دشمنان به مبارزه برخیزد، تشکیل تشکل‌های دانشجویی و دانش‌آموزی است. وظیفه تشکل‌های دانشجویی این است که با نفوذ بیگانگان، زورگویان و هر آن کس که قصد دارد با اقدامات نادرست خود در مسائل کشور هرج و مرج و اختلاف ایحاد کند، به مبارزه برخیزند. از مهم‌ترین این تشکل‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

انجمن‌های اسلامی

یکی از مهم‌ترین تشکل‌ها، توجه به انجمن‌های اسلامی دانشجویی و دانش‌آموزی است. انجمن‌های اسلامی تنها منحصر به محیط دانشگاه نیست، بلکه در مدارس نیز دیده می‌شود که از آن به عنوان اتحادیه انجمن‌های اسلامی یاد می‌شود. شکل‌گیری هر دو انجمن چه دانشجویی و چه دانش‌آموزی بعد از انقلاب اسلامی شکل گرفتند و عمدتاً با هدف آزادی، مقابله با دشمنان، رفع محرومیت‌زدایی و... پای به میدان گذاشتند و هم اکنون نیز شاهد رشد انجمن‌های اسلامی دراین دو فضای آموزشی هستیم. خوشبختانه فعالیت انجمن‌های اسلامی تاحدودی توانسته‌اند مانع از نفوذ دشمن شوند. امام خمینی(ره) همواره از انجمن‌های اسلامی خواسته‌اند که مراقب اقدامات و نفوذ دشمنان به داخل خودشان باشند. رهبر فرزانه انقلاب نیز دیدگاهی شبیه به امام خمینی(ره) دارند و معتقد هستند، «اشخاصی که می‌خواهید در انجمن خودتان وارد کنید، حتماً خود فرد و سوابقش را بشناسید تا ببینید چه جور اشخاصی هستند، چه روشی را دارند، چه هدفی را دنبال می‌کنند آن وقت می‌توانید یک انجمن اسلامی که حقیقتاً اسلامی باشد که هم به درد  جامعه و هم دانشگاه  بخورد برسید». هرچند که تحقق چنین کاری مشکل است، اما مشکلات را باید تحمل کرد. آنچه از فحوای سخن امام (ره) و رهبری به دست می‌آید گویای این مطلب است که ایشان همواره خطر ورود دشمنان را به این انجمن اسلامی دانشجویی متذکر شدند و از افراد این انجمن‌ها خواسته‌اند تا با  تدابیری آگاهانه در مقابل نفوذ آن مقابله کنند، زیرا برخی از آنان با ورود و استفاده از اسم انجمن‌های اسلامی به فعالیت‌های خود پرداخته و برای ضربه زدن به اسلام از هیچ تلاشی فروگذار نیستند.

نشریات دانشجویی

از دیگر تشکل‌ها توجه به نشریات دانشجویی است. متأسفانه در سیاست‌گذاری‌های صورت گرفته از سوی برخی از مسئولان دانشگاهی، شاهد هستیم که هرچند از عمر برخی دانشگاه‌ها دهه‌های متمادی می‌گذرد، اما فاقد هرنوع نشریه دانشجویی هستند این درحالی است که داشتن نشریات در هر دانشگاهی نمونه‌ای از آزادی بیان در محیط دانشگاه را نشان می‌دهد. اهمیت این موضوع به‎گونه‌ای است که رهبر فرزانه انقلاب از نشریات دانشجویی و غیر دانشجویی حمایت کرده و معتقد بودند که آزادی قلم و بیان حق ِمسلم مطبوعات است. زیرا اگر مطبوعات آزادی قلم و بیان خود را از دست بدهند خیلی چیزهای دیگر  را هم از دست خواهند داد. ایشان درادامه سخن خود وجود نشریات آزاد در محیط دانشگاه را یکی از نشانه‌های رشد و آزادگی یک ملت دانسته‌اند.(خامنه‌ای، 1387،ج4،ص234). ایشان در نکته‌ای اخلاقی و خطاب به نویسندگان این نشریات دانشجویی و دیگر نشریات می‌فرمایند: «کسانی  که قلم به دست می‌گیرند باید با تقوا و صداقت نسبت به نوشته‌هایشان داشته باشند. و از هرگونه انحراف باید خالی باشند یک روزشما باید نسبت به آن پاسخگو باشید». امام خمینی(ره) نیز در فرمایشات خود نشریات را خطاب قرار داده و فرمودند: «خصوصاً شما که نشریه‌ای برای جوان‌ها منتشر می‌کنید باید بدانید که اگر دوهزار مجله  چاپ کنید اقل  پنج هزار نفر این مجله را می‌خوانند و یک عده کثیری آن را مطالعه می‌کنند و این مسئولیت کوچکی نیست. نویسنده‌ها باید  بدانند که جمعیت، محیط رابه وجود آورده و ما را در پناه جمعیت‌های میلیونی، منشور درست کرده ایم. (موسوی خمینی،1369: ج14،ص385). در مجموع باید گفت که نویسندگان نشریات چه دانشجویی و چه غیر دانشجویی حتماً باید سخنانی را بگویند که حاوی مطالب درست باشد و مطالب آنان طوری نباشد که  افراد را به انحراف بکشاند. بهتر است مسئولان دانشگاهی در سیاست‌گذاری‌های صورت گرفته به این مبحث توجه داشته باشند.

توجه به انجمن‌های علمی دانشجویی

از تشکل‌های دیگر می‌توان به انجمن‌های علمی اشاره کرد. شرکت در این انجمن‌های اسلامی سبب می‌شود که افراد علاوه برآن که با نحوه کار گروهی آشنا شوند می‌توانند در زمینه فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی بر یکدیگر تأثیر بگذارند و با هم‌فکری یکدیگر در جهت تحقق دانشگاه اسلامی گام بردارند. اهمیت این موضوع به گونه‌ای است که رهبر فرزانه انقلاب بارها در بر این مطلب متذکر شدند. ایشان همواره دانشجویان را به شرکت در انجمن‌های علمی دعوت می‌کردند و در خطاب  به مسئولان دانشگاهی و به‌ویژه اساتید بر این نکته متذکر می‌شدند که اساتید به انجمن‌های علمی بیشتر توجه کنند و در جهت ارتقای آن بکوشند. (خامنه‌ای،1387:ج3،ص398). به نظر می‌رسد از فحوای سخن رهبر انقلاب این مطلب به دست می‌آید که انجمن‌های علمی در رشد و توسعه هم جوانان و هم دانشگاه نقش بسزایی دارند و خوب است مسئولان و اساتید دانشگاهی به تشکل دانشجویی بیش از پیش توجه کنند و مشغله کاری را دلیلی بر بی‌توجهی بر این انجمن‌ها ندانند.

توجه به کانون‌های قرآن و عترت

کانون‌های قرآن و عترت یکی دیگر از تشکل‌هاست که باید بدان توجه کرد. در این کانون دانشجویی اغلب فعالیت‌هایی چون  جلسات هفتگی محافل انس با قرآن، حفظ موضوعی آیات، دعوت از اساتید با هدف پاسخ‌گویی به شبهاتی مطوحه از سوی دانشجویان، بر پایی مسابقات قرآنی در سطوح مختلف و... اشاره کرد. اهمیت این موضوع تا بدان جا است که رهبرمعظم انقلاب نیز همواره به حمایت از فعالیت‌های قرآنی می‌پردازند. آن حضرت بارها در سخنان خود قرآن را «هُدی للناس» هدایت‌کننده برای مردم معرفی کرده و در  دیدارهای خود با  دانشجویان و قاریان قرآن ازآنان توجه به حفظ، قرائت و انس هرچه بیشتر با آیات را مطالبه کردند. ایشان قرآن را باعث تعمق ایمان و عشق و محبت به قرآن، مسابقات و جلسات قرآنی را بهانه‌ای برای مطرح شدن قرآن و نزدیک شدن  به حقیقت و روح قرآن می‌دانند. معظم‌له همچنین در کلامی دیگر و در دیداری که با برخی از بانوان قرآن پژوه داشتند معتقد بودند که حفظ، قرائت و تفسیر آیات بسیار خوب است، اما بهتر است قاریان و پژوهشگران در مورد موضوعات قرآنی نیز به تحقیق و جستجو بپردازند.

ایشان همچنین بارها در سخنان خود خطاب به مسئولان دانشگاهی از آنان خواستند دانشجویان را به حرکت در مسیر قرآن و اهل‌ بیت(ع) تشویق کنند. مسابقات قرآن اوقاف مهم‌ترین رویداد قرآنی کشور است و با تربیت نیروهای متخصص و جوان می‌توان در این عرصه خوش درخشید. دانشجویان به‌واسطه ارتباط با اساتید قرآن می‌توانند از این فرصت نهایت استفاده را برده و رتبه‌های خوبی را از آن خود کنند. فعالیت‌های قرآنی در دانشگاه و مدارس نباید فقط به مسابقات محدود شود، بلکه آموزش عمومی از اهمیت بیشتری نسبت به آموزش تخصصی برخوردار است. چراکه افراد علاقه‌مند خود به دنبال حرفه‌ای شدن هستند و برای عموم شهروندان باید فکری کرد. می توان در این مسابقات بخشی طراحی شود تا دانشجویان و غیره به ارائه مقالات قرآنی خود بپردازند.

کرسی‌های آزاداندیشی

یکی دیگر از موارد کرسی‌های آزاداندیشی است. تولید علم در جنبش نرم‌افزاری را می‌توان یکی از موارد اسلامی شدن  دانشگاه در رشد و توسعه بعد فرهنگی انقلاب اسلامی دانست.« نرم‌افزارها، نظام مفاهیمی هستند که تولید سخت‌افزارها را حمایت می‌کنند. مفاهیمی بنیادی مثل: فلسفه متدها، منطق‌ها، نظام منطق‌ها. متدهای تحقیق و مفاهیم تخصصی که تولید می‌شوند بر مبنای این مفاهیم تخصصی و مفاهیم اجتماعی تولید می‌شوند. بنابراین نرم افزارها مفهومی اعم دارد. هرچند جنبش نرم‌افزاری با موانعی روبه رو هستند که به بر خی از آنان همچون موانع دین‌شناسی، موانع معرفت‌شناسی و موانع علم‌شناسی اشاره کرد. این موارد موانع بنیادی است که باید موضوع بحث قرار گیرد. مراکز آموزشی و تحقیقاتی از آفات بسیاری رنج می‌برند، بایستی تلاش کرد که در این مسیر همه این موارد را با یکدیگر هماهنگ کرد». (مجیدی، 1374،ص35).

همچنین رهبر معظم انقلاب فرمودند: «آن چه مهم است تولید علم است. بنده تأکید می‌کنم که استعداد شرط لازم است نه شرط کافی. در کنار استعداد تلاش و مجاهدت عالمان اندیشمندان و استادان هم لازم است و این خود یک حقیقت است که باید اهل علم در محیط دانشگاه و تولید علم نگاه مبتکرانه و سازنده در زمینه علم به همان چیزی که بنده از آن به نهضت نرم افزاری در محیط علمی تعبیر کرده‌ام بپردازند ما نیاز به این موضوع داریم». ( خامنه ای، 1387ص62).

برای آگاه نگه داشتن نوجوانان امروز باید کرسی‌های آزاداندیشی در مدارس با هدف محتواسازی ایجاد و فقط به روزهای مناسبتی همچون 13 آبان محدود نشود. نظام اسلامی ایران برای رشد و شکوفایی هرچه بیشتر در آینده نیاز به جوانانی متعهد و متخصص در رشته‌های مختلف علمی دارد، مسئولان، معلمان مدارس و اساتید دانشگاهی در کنار تدریس باید بصیرت‌افزایی را با هدف استکبارستیزی متناسب با سن و سال نوجوان و جوان به آنان آموزش دهند. قطعاً کودک دبستانی و نوجوان دانش‌آموز مفهوم درستی از استکبارستیزی و دلایل آن برای مبارزه نمی‌دانند و این وظیفه همه به ویژه دبیران و رسانه است تا در این مسیر قدم بردارند.

یادداشت از زهرا حاج‌کاظمی، پژوهشگر علوم قرآن و حدیث