توصیه امیرالمومنین(ع) درباره فراگیری حکمت از منافقین

به گزارش ایکنا، جلسه شرح نهج‌البلاغه حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمد واعظ‌موسوی، مدرس حوزه علمیه، روز گذشته در فضای مجازی برگزار شد.

متن جلسه را در ادامه می‌خوانید؛

به هفتاد و ششمین کلمه از کلمات قصار امیرالمومنین(ع) رسیدیم که کلام حضرت درباره حکمت است. لفظ حکمت در لغت به آهنی گفته می‌شود که در لگام و دهنه حیوان قرار دارد. لگام حیوان بخش آهنی دارد که روی بینی حیوان قرار می‌گیرد و باعث می‌شود حیوان مطیع و فرمانبردار راکبش باشد. وقتی افسار کشیده شود آهن روی بینی حیوان فشار می‌آورد و حیوان را از حرکت بازمی‌دارد. پس حکمت عبارت از بخش آهنی لگام است که نقش کنترل‌کنندگی بر حیوان را ایفا می‌کند و باعث می‌شود حیوان در کنترل راکب خودش باشد.

در لغت برای حکمت معانی مختلفی ذکر شده است. به علمی که انسان را از کار انجام زشت بازمی‌دارد حکمت گفته می‌شود. گاهی حکمت به معنای فهم معانی است و چون فهم معانی مانع از جهل است، به آن حکمت گفته می‌شود. گاهی در ترجمه حکمت در آیه «يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا» حکمت را به معنای معرفت الهی و پیروی از امام ترجمه کردند. گاهی حکمت را به معنای نبوت گرفتند. گاهی حکمت را به معنای معرفت ترجمه می‌کنند. گاهی حکمت به چیز محکم و مستحکم و دور از اشتباه گفته شده است.

امیرالمومنین(ع) در این حکمت می‌فرمایند: «خُذِ الْحِكْمَةَ أَنَّى كَانَتْ؛ فَإِنَّ الْحِكْمَةَ تَكُونُ فِي صَدْرِ الْمُنَافِقِ، فَتَلَجْلَجُ فِي صَدْرِهِ حَتَّى تَخْرُجَ فَتَسْكُنَ إِلَى صَوَاحِبِهَا فِي صَدْرِ الْمُؤْمِنِ». نظیر این روایت از خود پیامبر و بعض دیگر از معصومین(ع) وارد شده است که به برخی از آنها اشاره خواهم کرد. «خذ» فعل امر است. «انا» اسم مکان است، مثل «این». معنای جمله کاملا روشن است. حضرت می‌فرمایند حکمت را فراگیر، هرجا باشد. فکر نکنید مطالب حق را فقط باید از اهل حق فرابگیرید. به همین دلیل امام می‌فرماید فکر نکنید حکمت فقط در میان افراد خوب و مومن و متقی است. هر جا حکمت را یافتید آن را به دست بیاورید و فرابگیرید. گاهی حکمت در سینه فرد منافق قرار دارد، پس اینطور نیست که فقط در سینه مومن جا بگیرد. در سینه منافق هم حکمت وجود دارد منتهی چون سینه منافق شایسته نگهداری حکمت نیست، در آنجا در حال اضطراب است تا بر زبان منافق جاری شود و منافق آن کلام حکیمانه را بر زبان براند.

وقتی حکمتی که در سینه منافق بود بر زبان او جاری شد، در سینه شخص با ایمان سکونت پیدا می‌کند. پس آنچه به عنوان وظیفه مطرح است این است که به دنبال فراگیری حکمت باشیم، به هر معنایی از معانی که در آیات و روایات تفسیر شود. هشداری که امیرالمومنین(ع) دارد این است که فکر نکنید فقط نزد شما مومنان حکمت یافت می‌شود، گاهی حکمت پیش دیگران هم هست. حکمت نظری و حکمت عملی منحصر به افراد خوب و مومن نیست و گاهی در میان غیر مومنین هم وجود دارد.

حضرت در جمله بعد می‌فرمایند: «الْحِكْمَةُ ضَالَّةُ الْمُؤْمِنِ، فَخُذِ الْحِكْمَةَ وَ لَوْ مِنْ أَهْلِ النِّفَاقِ». حکمت یعنی پیروی از حق گمشده مومن است. انسان مومن در طول زندگی خودش همواره جست‌وجوگر است و گمشده‌ای دارد که در پی یافتن او است. چطور اگر انسان مالی داشته باشد و آن را گم کرده باشد تا آخر عمر دست از جست‌وجو برنمی‌دارد. از پیامبر مکرم اسلام نظیر این جمله وارد شده است که حضرت فرمودند حکمت گمشده مومن است و هرجا گمشده‌اش را یافت آن را بگیرد. در جایی دیگر از امیرالمومنین(ع) وارد شده است که فرمودند حکمت گمشده مومن است، باید آن را بجوید و دنبال آن باشد، گرچه در دست اشرار باشد. در بعضی موارد دارد ولو در دست مشرکین باشد یا در دست منافقین باشد.

امام صادق(ع) هم در همین زمینه فرمودند: حکمت گمشده مومن است، هر یک از شما گمشده خودش را بیابد باید آن را بگیرد. پس حتما حواسمان باشد گمشده‌ای به نام حکمت داریم و وظیفه داریم آن را جست‌وجو کنیم و به دست بیاوریم ولی نباید خیال کنیم حکمت فقط در محافل بزرگان اهل ایمان و تقوا به دست می‌آید چه بسا حکمتی از زبان اهل نفاق یا شرک بیان شود.