نظر علامه طباطبایی درباره معانی کلمه ولایت

به گزارش ایکنا، آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی، استاد حوزه علمیه، 21 دی ماه در ادامه مباحث تفسیری سوره مبارکه کهف، گفت: در جلسات قبل اشاره شد که قرآن کریم در این سوره و از آیات 32 تا 42 به داستان دو باغ و دو رفیق اشاره کرد که یکی به داشته‌هایش فخرفروشی می‌کرد و معتقد بود که قیامتی در کار نیست و اگر هم باشد در آنجا بهتر از دنیا به من خواهند داد، ولی دیگری او را نصیحت کرد که ما هر چه داریم از خداوند است و ما قائل به توحید و عبودیت خدا هستیم.

وی افزود: این فرد نیکوکار همچنین متذکر شد که خداوند اگر بخواهد به من بهتر از تو خواهد داد و این باغ تو تبدیل به یک زمین سوخته می‌شود و آب آن فرو می‌رود، در ادامه آیات، صحنه عوض می‌شود، فرد منکر خدا وقتی وارد باغ خود شد دید همه چیز به هم ریخته و درختان و میوه‌ها نابود شده است، پشیمان شد و دستش را می‌گزید و می‌گفت من شرک به خدا نورزیدم که البته این سخن را هم به خاطر اینکه خسارت دیده بر زبان آورد نه اینکه واقعا اعتقاد قلبی و باطنی او باشد.

استاد حوزه علمیه اظهار کرد: آیه 43 «وَلَمْ تَكُنْ لَهُ فِئَةٌ يَنْصُرُونَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَمَا كَانَ مُنْتَصِرًا ﴿۴۳﴾» اشاره دارد که این باغ را چه کسی می‌خواهد به وضع آبادانی برگرداند و چنین فردی مورد نصرت خدا قرار نمی‌گیرد زیرا باوری به قیامت و خدا نداشت؛ در آیه 44 هم فرموده است: «هُنَالِكَ الْوَلَايَةُ لِلَّهِ الْحَقِّ هُوَ خَيْرٌ ثَوَابًا وَخَيْرٌ عُقْبًا». شیخ طوسی در اینجا فرموده است که اگر «الولایة» با کسر واو بود به معنای امارت و فرمان‌روایی بود ولی اگر آن را «الْوَلَايَةُ» بخوانیم به معنای دوستی و محبت است.

مفهوم واژه ولایت در تعابیر علمای لغت

وی افزود: این بحث از مسائل قدیمی و مطرح بین شیعه و سنی است، زیرا اهل سنت در مورد حدیث غدیر و آیه ولایت می‌گویند که ولایت مطرح شده در این فرازهای قرآنی و روایی، به مفهوم دوستی و محبت است و نه حاکمیت و حکومت ولی ما شیعیان این را قبول نداریم. شیخ طوسی هم در این جا بر این موضوع تاکید دارد که دوستی حقیقی از آن خداوند است و کسی که بهتر از همه جزا داده و عاقبت را رقم می‌زند، خداوند است.

آیت‌الله هادوی تهرانی تصریح کرد: علامه طباطبایی بر این باور است که ولایت یعنی با کسر و فتح واو به یک معناست و این سخن که برخی می‌گویند یکی به معنای محبت و دیگری حکومت است درست نیست؛ فرمایش علامه با آنچه برخی لغویون مانند ابن فارس گفته‌اند همخوانی دارد، مقائیس اللغه ابن فارس به ریشه لغات پرداخته و گفته است ولی که وِلایت و وَلایت از آن منشا گرفته به معنای قرب است بنابراین ولی به معنای دوست از این باب است که به انسان نزدیک است و به معنای دیگر هم گرفته شود باز به همین قرب بازگشت دارد.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: خلیل در العین به همان دو مفهوم یعنی حاکم و دوست آورده است و صاحب بن عباد هم ولایت را به همین روش بیان کرده است، سیبویه هم گفته است که وَلایت مصدر و وِلایت اسم مصدر است. ابن اثیر هم ولایت به کسر به معنای امارت و ولایت با فتح واو هم به معنای دوستی است. وی گفته است که در حدیث «من کنت مولاه ...» هم اگر با کسره باشد و یا فتحه به همان معانی است که گفتیم. او تاکید دارد که شافعی گفته مقصود از مولی، متولی بودن اسلام است.

اعتراف به ولایت امام علی(ع)

وی افزود: ابن اثیر می‌گوید در جریان غدیر، عمر به علی(ع) گفت که تو از امروز مولای همه مسلمین شدی. البته پیامبر(ص) قبل از این هم بارها خطاب به علی(ع) تعبیر امیرالمؤمنین را دارد و منحصر به غدیر نیست. وی همچنین برای اینکه قدرت استدلالات پیش گفته را کم کند، نقل کرده که اسامه به علی(ع) عرض کرد که تو مولای من نیستی، پیامبر(ص) مولای من است و امام(ع) فرمودند که پیامبر(ص) فرمود: من کنت مولاه فعلی مولاه...». 

آیت‌الله هادوی تهرانی اضافه کرد: اینها حتی در مورد غدیر بیان کرده‌اند که علی بن ابیطالب(ع) به یمن رفته بود و درگیری ایجاد شد و وقتی برگشتند پیامبر(ص) حدیث غدیر را ذکر کرد که آیت‌الله طبسی مفصل به این مسئله پرداخته و این بهانه‌گیری‌ها را زیر سؤال برده است. 

وی اظهار کرد: علامه طباطبایی تاکید دارد که در این آیه ولایت به معنای دوستی، تناسبی با مضمون و محتوای آیه ندارد.