موانع پیش روی تشکیل واحد پول «جهان‌روای» اسلامی + صوت

ساسان شاه‌ویسی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، درباره موانع تشکیل واحد پول مشترک اسلامی گفت: متأسفانه سیاست‌گذاری پولی جمهوری اسلامی ایران عموماً از رویکرد مقلد و جریان‌پذیر تأثیر می‌پذیرد؛ جمهوری اسلامی ایران تا زمانی‌که از اقتدار کافی در حوزه اقتصاد برخوردار نباشد و از قدرت تولید ثروت بهره نبرد، نباید وارد یک مسئله مناقشه‌آمیزی مانند ایجاد واحد پولی جهان‌روای اسلامی شود.

وی افزود: طبق صحبت‌های اخیر آقای میرکاظمی، براساس بودجه‌ریزی سال 1401 حدود 16 میلیارد دلار درآمد ارزی داریم، درصورتی‌که کل نیازهای کشور 30 میلیارد دلار ارزی است. ما برای تأمین این 30 میلیارد دلار قیصریه‌ای را به آتش می‌کشانیم اما مسیر اصلی را درست تعریف نمی‌کنیم؛ متأُسفانه از ظرفیت‌های ملی غافل شده‌ایم. اگر این ظرفیت‌ها به درستی شناسایی می‌شد به راحتی امکان تأمین 30 میلیارد دلار وجود داشت و دیگر با کسری بودجه مواجه نبودیم و حتی نیاز نبود پیمان‌های چندجانبه یا دوجانبه پولی که از ریسک بالایی برخوردار هستند، منعقد شوند.

ارتباط اندک ایران با قدرت‌های اقتصادی جهان اسلام

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تأکید کرد: کشورهای قدرتمند اقتصادی در جهان اسلام مانند عربستان، امارات، اندونزی یا مالزی جزو کشورهایی هستند که تراز تجاری ایران با آن‌ها اندک است و حتی پیوندی هم با آن‌ها نداریم چه برسد به اینکه بخواهیم یک پول جهان‌روای اسلامی شکل گیرد.

شاه‌ویسی معتقد است، برای اینکه 30 هزار میلیارد دلار بودجه کشور تأمین شود اصلاً منطقی نیست با 57 کشور اسلامی وارد مذاکره و هماهنگی شویم تا مثلاً یک پول مشترک اسلامی در این بین متولد شود، بلکه ما باید توان اقتصادی خود را آن‌قدر افزایش دهیم که کشوری مانند عراق احساس کند حتماً باید از ایران برق خریداری کند. اگر بتوان در حوزه تولید قدرت اقتصادی موفق ظاهر شد، با هر پولی که تمایل داشته باشیم، می‌توان معامله کرد.

وی گفت: کشورهای اسلامی بیش از 80 درصد از ذخایر و نیز بیش از 90 درصد از بدهی‌هایشان را با دلار تنظیم کرده‌اند، لذا به راحتی نمی‌پذیرند ترازهای پولی کشورشان را جابه‌جا کنند و یک واحد پول جدیدی را تعریف کنند.

تولید ناخالص ملی و قدرت خرید؛ دو عامل مهم در جذاب شدن بازار ایران

استاد اقتصاد دانشگاه تهران یادآور شد: حجم تجارت ایران با کشورهای اسلامی اندک است و جایگاهی در تجارت با کشورهای اسلامی ندارد. به نظر من باید نرخ تولید ناخالص ملی و قدرت خرید ملی را آن‌قدر افزایش دهیم که در تراز کشورهای دو تا سه هزار میلیارد دلار قرار بگیریم و بعد دولت اعلام کند که این قدرت خرید ماست و سپس خواهیم دید چگونه برای ورود به بازار پرقدرت و جذاب بیش از 80 میلیونی ایران، 57 کشور اسلامی با هم رقابت خواهند کرد.

سلایق مختلف؛ مانع تشکیل پول مشترک اسلامی

شاه‌ویسی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به فرآیند پیچیده و نافرجام تصویب واحد مشترک پول اسلامی در مجالس کشورهای مسلمان اشاره کرد و در این رابطه گفت: 57 کشور اسلامی با سلایق مختلف در دنیا وجود دارد. فکر کنید قرار است تمام این مجالس برای پذیرش واحد پول مشترک اسلامی تصمیم‌گیری کنند. با توجه به فرازونشیب روابط کشورهای اسلامی با یکدیگر همه این کشورها به این ایده رأی نخواهند داد.

وی با اشاره به تحکیم روابط دوجانبه پولی میان ایران و مالزی بیان کرد: واحد پولی کشور مالزی، رینگیت است و به نظر من پیش از هرگونه توافق پولی مشترک با 57 کشور اسلامی، ابتدا باید با مالزی به یک توافق دوجانبه در حوزه پولی دست پیدا کنیم. مالزی کشور پیشنهاددهنده واحد پولی مشترک میان کشورهای اسلامی محسوب می‌شود که از این حیث دستیابی به توافق دوجانبه پولی با مالزی حائز اهمیت است.

این کارشناس مسائل اقتصادی تأکید کرد: تا به امروز نتوانستیم بخش قابل توجه مطالباتمان را از مالزی وصول کنیم؛ درصورتی‌که هر دو کشور می‌توانند با رینگیت یا ریال چنین اقدامی را انجام دهند اما نه خود ایران رینگیت را می‌پذیرد و نه مالزی ریال را مورد پذیرش قرار داده، بنابراین در چنین شرایطی چطور ممکن است یک واحد پولی جهان‌روای اسلامی خلق شود. مالزی که خود پیشنهاددهنده واحد پولی جهان‌روای اسلامی است، حاضر نیست پیمان دوجانبه پولی با ایران منعقد کند.

درهم‌تنیده شدن منافع؛ اصل مهم در پیمان‌های پولی

شاه‌ویسی با بیان اینکه وابستگی اقتصادی کشورهای اسلامی به یکدیگر اندک است، افزود: وابستگی اقتصادی و منافع مشترک یا درهم‌تنیده شدن منافع ملی کشورها با هم، یک اصل در پیمان‌های پولی و بانکی محسوب می‌شود. زمانی جمهوری اسلامی ایران به مالزی نفت می‌‎فروخت اما اکنون به‌جای فروش نفت به این کشور، نفتمان را به چین، کره جنوبی و هند می‌فروشیم.

وی مانع دیگر در مسیر تشکیل پول جهان‌روای اسلامی را مرتبط با مقوله وابستگی کشورها دانسته است و گفت: 57 کشور اسلامی هرکدام به یک سو تمایل دارند. یکی به آمریکا وابسته است، یکی به اروپا و برخی کشورها هم به روسیه و چین. در این شرایط نمی‌توان سیاست پولی 57 کشور را متمرکز کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: دولت استراتژی اقتصادی با اولویت همسایگان را در دستورکار خود قرار داده است. به نظر من به‌جای اینکه 57 کشور اسلامی را متقاعد کنیم که یک واحد پولی مشترک داشته باشند، متقاعد کردن پنج کشور منطقه‌ای برای شکل‌گیری واحد پولی مشترک عقلانی‌تر و کم‌هزینه‌تر است.

شاه‌ویسی ادامه داد: کشورهای اسلامی در حوزه تعداد قربانیان حج، موضع مشترکی ندارند و در دقیقه 90 عربستان با توسل به زور حرف خود را اثبات می‌کند، یا اینکه کشورهای اسلامی در رابطه با میزان سهمیه حج با یکدیگر به توافق نمی‌رسند و یا در بانک توسعه اسلامی، کشورها به‌دلیل فشارهای عربستان و امارات حاضر نیستند به جمهوری اسلامی ایران که تحت فشار تحریم‌ها قرار دارد کمک مالی کنند.

پیمان دوجانبه پولی با روسیه و چین، کم‌هزینه‌تر از پول مشترک اسلامی

وی با بیان اینکه در حال حاضر با روسیه و چین توافقات راهبری بسیاری داریم که اگر برروی این توافقات متمرکز شویم، خروجی مطلوبی به دست خواهیم آورد، گفت: تعریف پول واحد مشترک میان روسیه و چین که از شرکای راهبردی ایران محسوب می‌شوند، منطقی‌تر از تشکیل پول واحد میان 57 کشور اسلامی است، چون باعث می‌شود توافق دوجانبه با چین و روسیه بعدها به زنجیره تأمین تجارت جهانی چین و یا زنجیره تجارت منطقه‌ای روسیه که اتحادیه اوراسیا هست، تعمیم داده شود. چین با 108 کشور جهان توافق راهبردی امضا کرده و با 50 کشور هم توافق جامع راهبردی دارد که این 50 کشور مصرف‌کننده پول ملی چین «یوآن» هستند و چون دارایی جمهوری اسلامی ایران هم به واسطه فروش نفت به چین «یوآن» است، لذا توافق با این 50 کشور مسالمت‌آمیزتر، سریع‌تر و منطقی‌تر به حساب می‌آید. درباره روسیه هم این موضوع صدق می‌کند.

به گفته شاه‌ویسی، پیشنهاد مالزی، زیبا و آرمانی است. اما ضمن احترام به این پیشنهاد در حال حاضر تحقق آن امکان‌پذیر نیست؛ چون اشتراکات زیادی با کشورهای اسلامی نداریم.

گفت‌وگو از سعید امینی