سه روز دور از مشغله‌های دنیایی/ اعتکاف برای نوجوان زیر 20 سال مناسب نیست
حمیدرضا مظاهری سیف، رئیس مؤسسه بهداشت معنوی و مدرس دانشگاه، گفت: گاهی گفته می‌شود نوجوانان و بچه‌های کم سن و سال هم به اعتکاف بروند و با این فضا آشنا بشوند، اگر خودشان علاقه دارند بد نیست ولی معتقدم اعتکاف برای نوجوانان چندان لازم نیست، از نظر بنده زیر سن 20 سال، سن خوبی برای حضور در اعتکاف نیست.
موج ششم کرونا اعتکاف را در کشور تعطیل یا بسیار محدود کرده است و شاید در این شرایط که خطر جانی و ابتلا به بیماری وجود دارد برپایی این امر مستحب دور از تدابیر شرعی باشد. اما به هر حال پرداختن به تاثیر این مراسم در وضعیت دینداری جامعه لازم به نظر می‌‌رسد.
اعتکاف از ماده «عکف» در لغت به معنای اقبال و روآوردن به چیزی و بزرگداشت آن است که در قرآن نیز در مواردی با این مفهوم به کار رفته است. همچنین از همین ماده در قرآن، «عاکف» به معنای ساکن و مقیم (حج، ۲۵) و نیز «معکوف» در مفهوم ممنوع و بازداشته شده (فتح، ۲۵) کاربرد یافته است.
اعتکاف در شرع، التزام به توقف و درنگ در مسجد به قصد قربت است و تعریف جامع آن اقامت کردن برای حداقل ۳ روز در مسجد به قصد عبادت با مراعات شرایط لازم است. فلسفه اعتکاف، اینکه آیا اعتکاف برای همه افراد در همه سنین مناسب است و آیا رواج مناسک مستحبی مانند اعتکاف توانسته کمکی به اخلاقی‌تر شدن جامعه بکند یا خیر، سؤالاتی است که خبرنگار ایکنا به بررسی آنها در گفت‌وگو با حمیدرضا مظاهری سیف، رئیس مؤسسه بهداشت معنوی پرداخته است.
این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:
ایکناـ اصل و فلسفه اعتکاف چیست؟
فلسفه اعتکاف این است که ما عشق و معرفت الهی را در قلب خودمان بیابیم، برای اینکه بتوانیم در عمق وجود و قلب خودمان ژرف‌کاوی کنیم لازم است مقداری مشغله‌ها و سرگرمی‌های روزانه را کاهش دهیم و تا این سرگرمی‌ها و مشغله‌ها را کاهش ندهیم افزایش توجه به درون هم صورت نخواهد گرفت. توجه به درون و توجه به کارها و مشاغل روزانه دو کفه یک ترازو هستند که اگر یکی سنگین شود دیگری سبک‌تر شده و برعکس.
ما اگر می‌خواهیم وزن توجهات درونی خود را بیشتر کنیم باید از مشغله‌های بیرونی بکاهیم و اعتکاف این فرصت را به ما می‌دهد که چند روز از نفس و روزمرگی خود فاصله بگیریم و به قلب و روح خود فرصت بدهیم تا حقایق نهفته خود را شکوفا کند. خدا با قلب و روح ما در ارتباط است و این ارتباط قطع نشده و نمی‌شود ولی ما گاهی آنقدر غرق در روزمرگی و مشکلات زندگی و معیشت می‌شویم که هیچ توجهی به ارتباط قلبی و روحی خود با خدا نداریم؛ روح ما پرتوی از روح الهی است و قطعی ارتباط معنا ندارد ولی مهم این است که ما چقدر به این ارتباط توجه داریم و شهودات و ارتباطات ملکوتی را می‌توانیم درک کنیم؟
ایکناـ آیا برنامه‌هایی که دراین سالها در مراسم اعتکاف می‌بینیم مانند سخنرانی و مباحثه گپ‌وگفت جمعی، با فلسفه اعتکاف و آن خلوت و تفکر و تاملی که نیاز است، مغایرت ندارد؟
برنامه‌های همگانی و گفت‌وگوی جمعی با فلسفه اعتکاف مغایرت ندارد ولی مهم این است که چه گفت‌وگوهایی صورت می‌گیرد؛ اگر مسائل معنوی مطرح شود خیلی خوب است ولی اگر مسائل سیاسی و اجتماعی و ... طرح شود جای آن در اعتکاف نیست، اعتکاف فرصتی برای کشف عالم درون است و اگر سخنی هم رد و بدل می‌شود باید معطوف به مسائل درونی و رابطه قلبی انسان با خدا باشد و این از واجبات اعتکاف است. غیر از سخنرانی‌هایی که در این مراسم صورت می‌گیرد لازم است که مربی‌های معنوی و روحی هم در جمع معتکفین حضور داشته باشند و آموزش‌های مشخصی بدهند. حضور مربی و آموزش و سخنرانی لازم است ولی همانطور که عرض شد موضوع بسیار مهم است.
ایکناـ اعتکاف برای همه مردم مناسب و توصیه شده یا برای قشر خاص یا سنین خاصی؟ مثلا برای نوجوانان هم مناسب است؟
گاهی گفته می‌شود نوجوانان و بچه‌های کم سن و سال هم به اعتکاف بروند و با این فضا آشنا بشوند، اگر خودشان علاقه دارند بد نیست ولی معتقدم اعتکاف برای نوجوانان چندان لازم نیست، از نظر بنده زیر سن 20 سال، سن خوبی برای حضور در اعتکاف نیست و بهره چندانی از آن نمی‌برند و حتی شاید موجب خستگی و دلزدگی آنها از این مراسم و مناسک هم بشود.
ایکناـ آیا جمعیت شرکت‌کننده در اعتکاف دلیلی بر دیندارتر و متشرع شدن بیشتر جامعه است؟
طبیعتا استقبال از برنامه‌های اعتکاف هم نشانه‌ای از سطح توجه به مسائل دینی و دینداری در بین افراد است و سبب افزایش دینداری آنان می‌شود ولی اینکه آیا اعتکاف توانسته یا می‌تواند معنویت کل افراد جامعه را ارتقاء دهد، باید به عوامل دیگر اجتماعی و سیاسی هم توجه کنیم. وقتی در سطح جامعه مجموعه عواملی وجود دارد که باعث گسترش فساد و بی‌دینی در مردم است و موانعی برای ارتقای دینداری به حساب می‌آید، عده‌ای قطعا رشد معنوی بیشتری بر اثر اعتکاف و عبادات جمعی پیدا می‌کنند و برخی هم عقبگرد کرده و روز به روز فاسدتر خواهند شد. میانگین آنها هم نیازمند سرشماری دقیق است؛ ممکن است گفته شود 10 هزار نفر به معتکفین افزوده شده است که قطعا برای آنها افزایش سطح معنویت وجود دارد ولی از طرف دیگر اگر صدهزار نفر افزایش شرکت کننده در برنامه‌های فاسد داشته باشیم، میانگین آن تاثیر مثبتی در جامعه باقی نمی‌گذارد.
ایکناـ آیا در شرایط بحران مثل کرونا اعتکاف جایز است؟
با رعایت نکات بهداشتی می‌توان برگزار کرد. معمولا حد نصاب را در نظر می‌گیرند و اعتکاف در مساجدی برگزار می‌شود که امکانات مناسبی دارند، تهویه هوای مناسب و گرمایش و سرمایش و فضای بزرگ و خوبی دارند؛ الان خیلی از برنامه‌ها در فضای کوچک و بدتر برگزار می‌شود و قطعا اعتکاف هم قابل برگزاری است، به خصوص اینکه در محیطی آرام و در فضایی معنوی قطعا بهتر می‌توان به اجرای برنامه‌ها پرداخت.
ایکناـ با توجه به اینکه مناسک جمعی رونق زیادی دارد چرا ظاهرا وضعیت اخلاقی جامعه روند معکوس دارد و مثلا جرایم اقتصادی یا ربا و رشوه و دروغ کمتر نشده است؟
ممکن است گروهی در راستای شکوفایی معنوی حرکت کرده و سطح روحی و معنوی خود را ارتقاء دهند و البته ممکن است افراد و گروه‌هایی هم در جهت سقوط معنوی حرکت کنند و هر دو ممکن است رخ دهد. وقتی فساد در جامعه اوج می‌گیرد افرادی که روح پاکتر و اراده قویتری دارند برای حرکت در مسیر معنوی و مراقبت از خود اهتمام بیشتری دارند، این‌ها می‌بینند امواج فساد ممکن است دامنگیر آنها شود و برای دور ماندن از آن، تلاش بیشتری به خرج می‌دهند و هوشیارتر و مراقبت‌تر هم هستند، البته افراد با هم متفاوت هستند.
ایکناـ در هر آئین و دینی اعم از توحیدی و غیر توحیدی مناسکی شبیه اعتکاف وجود دارد که مدعی پرورش روحی است و اتفاقا تاثیرگذار در افراد هم هست، با این فرض آیا فرقی بین کسب معنویت از راه اعتکاف با راه‌های دیگر در ادیان و مکاتب و مسالک دیگر وجود دارد؟
همه آئین‌های مذهبی و معنوی در کلیت خود با یکدیگر مشابه هستند، غالبا یکسری اعمال نمادین مانند ادای احترام به مقدسات و نماز و ... دارند البته زمان و مکان آن هم با فرق دارد ولی در نمادین بودن مشترک هستند همچنین یک مقدار برنامه‌های انقطاع از دنیا مانند انواع روزه و نماز و اعتکاف و خلوت‌گزینی و ... دارند. در اینجا دو مسئله مطرح است؛ اول اینکه باورها و مناسکی که یک مکتب و دین بیان می‌کند چقدر حقیقی و مبتنی بر منابع قابل اعتماد و یا چقدر غیرحقیقی و مبتنی بر منابع مشکوک و غیر معتبر است؛ چقدر مبتنی بر اساطیر و خرافات است، وگرنه همه ادای احترام به مقدسات را دارند.
انتهای پیام
