ره آورد بعثت؛ شکوفا کردن استعداد‌های انسان
انسان موجودی است که در ارتباط با حضرت حق و در ارتباط با خلق یک ظرفیت و توانمندی بالایی دارد که برای کامیابی بیشتر در زندگی و موثر بودن برای خود و دیگران این توانمندی و استعداد باید شکوفا شود.
به گزارش خبرنگار افتخاری ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سید مصطفی امامی‌زاده، استاد حوزه علمیه امام حسین(ع) و پژوهشگر فعال حوزوی، به‌مناسبت فرارسیدن سالروز بعثت پیامبر عزیز اسلام(ص) یادداشتی را در اختیار ایکنا قرار که متن آن بدین شرح است:
قرآن کریم در آیه دوم سوره جمعه به اهداف انگیزش پیامبر اسلام و رسالت او براى آیندگان اشاره می‌کند و می‌فرماید: «هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ» او کسى است که در میان درسناخواندگان فرستادهاى از خودشان برانگیخت؛ که آیاتش را بر آنان مىخواند و رشدشان مىدهد [و پاکشان مىگرداند]و کتاب [خدا]و فرزانگى به آنان مىآموزد.
در آیه فوق هدف بعثت را در سه امر خلاصه کرده که یکى جنبه مقدماتى دارد و آن تلاوت آیات الهى است، دو قسمت دیگر یعنى «تهذیب و تزکیه نفوس» و «تعلیم کتاب و حکمت» دو هدف بزرگ نهائى را تشکیل می‌دهد.
آرى! پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله) آمده است که انسان‌ها را هم در زمینه علم و دانش، و هم اخلاق و عمل پرورش دهد، تا به وسیله این دو بال بر اوج آسمان سعادت پرواز کنند، و مسیر الى اللّه را پیش گیرند، و به مقام قرب او نائل شوند. (برگزیده تفسیر نمونه، ج۵، ص ۱۷۹)
مطلبی را که در این نوشتار بدنبال بیان آن هستیم و از این آیه میتوان به عنوان ره آورد بعثت بدست آورد این است که پیامبر خاتم «شکوفا کننده استعداد‌های انسان» است. توضیح مطلب اینکه انسان موجودی است که در ارتباط با حضرت حق و در ارتباط با خلق یک ظرفیت و توانمندی بالایی دارد که برای کامیابی بیشتر در زندگی و موثر بودن برای خود و دیگران این توانمندی و استعداد باید شکوفا شود. به عنوان مثال؛ یک باغبان، درخت نمی‌رویاند بلکه شرایط را برای رویش این درخت و یا گیاه آماده می‌کند. یعنی اگر زمین نیاز به تقویت داشته باشد اگر نیاز به کاری داشته باشد انجام می‌دهد. بستر و شرایط را فراهم می‌کند که توانمندی این بذر و نهال شکوفا شود و در کنار آن اگرمشکل و خطری این گیاه را تهدید کند وظیفه این باغبان است که از آسیب‌ها را از او دور کند. مثلا اگر این درخت میل به کجی پیدا با زدن یک چوب کنارش آن را صاف کند. حال باغبان وجود و آفرینش، در گلستان آفرینش الهی، پیامبران هستند. همین کار را با انسان‌ها می‌کنند. کار پیامبران الهی این نیست که گریبان کسی را بگیرند و به بهشت ببرند؛ کار رسولان الهی این است که این توانمندی‌هایی که درون و جان انسان، در نظام آفرینش الهی نهادینه شده است زمینه شکوفایی آن را فراهم کند و اگر میل به کجی داشت آن را به راه مستقیم هدایت کنند. برترین باغبان آفرینش، وجود نازنین نبی مکرم اسلام حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) است؛ با بهترین مجموعه دستورالعملی که براساس آن آمده است و کار خودش را با انسان‌ها آغاز کرده است.
در این ره انبیا، چون ساربانند
دلیل و رهنمای کاروانند
وز ایشان سید ما گشته سالار
هم او اول هم او آخر در این کار
ز احمد تا احد یک میم فرق است
جهانی اندر آن یک میم غرق است
یکی از مهمترین برنامه های پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فراهم کردن زمینهها و عوامل برای به فعلیت رساندن و شکوفا نمودن استعداد‌های انسان در جهت مطلوب است. حضرت علی (ع) در اولین خطبه نهج البلاغه به این مطلب اشاره می‌کند و می‌فرماید انبیای الهی کارشان اینگونه است که «وَ یُثِیرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ» یعنی یکی از اهداف انبیا، شکوفا ساختن و استخراج دفینه‌های عقل بشر است. عقل و فطرت مانند معدن و منبعی است که ذخایر فراوان و گنجینه‌های زیاد در آن نهفته است و، چون گفته‌های انبیا همواره مطابق عقل و منطق و فطرت و وجدان است، باعث شکوفایی عقل می‌شود. به همین جهت پیامبر اسلام به عنوان آخرین فرستاده الهی باید زمینهها را برای شکوفا نمودن استعداد‌ها آماده کند، استعداد‌های خلیفة الله شدن که دارای ابعاد مختلف است. او باید انسان‌ها را آماده کند تا از نظر عملی بهترین رابطه را با خدای خود (عبادات)، با هم نوع خود (عقود و ایقاعات)، با قوانین و مقررات اجتماعی (حکومت و سیاسات)، باخانواده خود (حقوق خانوادگی) و با نفس خود (اخلاق و تهذیب نفس) داشته باشند، تا بتوانند مسجود فرشتگان قرار گیرند. چرا که انسان دارای استعداد‌های نهفته است که برای بهره وری صحیح از آن، نیاز به کشف آن می باشد تا به ارزش حقیقی خود دست یابد.
انتهای پیام قرآن کریم در آیه دوم سوره جمعه به اهداف انگیزش پیامبر اسلام و رسالت او براى آیندگان اشاره می‌کند و می‌فرماید: «هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ» او کسى است که در میان درسناخواندگان فرستادهاى از خودشان برانگیخت؛ که آیاتش را بر آنان مىخواند و رشدشان مىدهد [و پاکشان مىگرداند]و کتاب [خدا]و فرزانگى به آنان مىآموزد.
در آیه فوق هدف بعثت را در سه امر خلاصه کرده که یکى جنبه مقدماتى دارد و آن تلاوت آیات الهى است، دو قسمت دیگر یعنى «تهذیب و تزکیه نفوس» و «تعلیم کتاب و حکمت» دو هدف بزرگ نهائى را تشکیل می‌دهد.
آرى! پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله) آمده است که انسان‌ها را هم در زمینه علم و دانش، و هم اخلاق و عمل پرورش دهد، تا به وسیله این دو بال بر اوج آسمان سعادت پرواز کنند، و مسیر الى اللّه را پیش گیرند، و به مقام قرب او نائل شوند. (برگزیده تفسیر نمونه، ج۵، ص ۱۷۹)
مطلبی را که در این نوشتار بدنبال بیان آن هستیم و از این آیه میتوان به عنوان ره آورد بعثت بدست آورد این است که پیامبر خاتم «شکوفا کننده استعداد‌های انسان» است. توضیح مطلب اینکه انسان موجودی است که در ارتباط با حضرت حق و در ارتباط با خلق یک ظرفیت و توانمندی بالایی دارد که برای کامیابی بیشتر در زندگی و موثر بودن برای خود و دیگران این توانمندی و استعداد باید شکوفا شود. به عنوان مثال؛ یک باغبان، درخت نمی‌رویاند بلکه شرایط را برای رویش این درخت و یا گیاه آماده می‌کند. یعنی اگر زمین نیاز به تقویت داشته باشد اگر نیاز به کاری داشته باشد انجام می‌دهد. بستر و شرایط را فراهم می‌کند که توانمندی این بذر و نهال شکوفا شود و در کنار آن اگرمشکل و خطری این گیاه را تهدید کند وظیفه این باغبان است که از آسیب‌ها را از او دور کند. مثلا اگر این درخت میل به کجی پیدا با زدن یک چوب کنارش آن را صاف کند. حال باغبان وجود و آفرینش، در گلستان آفرینش الهی، پیامبران هستند. همین کار را با انسان‌ها می‌کنند. کار پیامبران الهی این نیست که گریبان کسی را بگیرند و به بهشت ببرند؛ کار رسولان الهی این است که این توانمندی‌هایی که درون و جان انسان، در نظام آفرینش الهی نهادینه شده است زمینه شکوفایی آن را فراهم کند و اگر میل به کجی داشت آن را به راه مستقیم هدایت کنند. برترین باغبان آفرینش، وجود نازنین نبی مکرم اسلام حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) است؛ با بهترین مجموعه دستورالعملی که براساس آن آمده است و کار خودش را با انسان‌ها آغاز کرده است.
در این ره انبیا، چون ساربانند
دلیل و رهنمای کاروانند
وز ایشان سید ما گشته سالار
هم او اول هم او آخر در این کار
ز احمد تا احد یک میم فرق است
جهانی اندر آن یک میم غرق است
یکی از مهمترین برنامه های پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فراهم کردن زمینهها و عوامل برای به فعلیت رساندن و شکوفا نمودن استعداد‌های انسان در جهت مطلوب است. حضرت علی (ع) در اولین خطبه نهج البلاغه به این مطلب اشاره می‌کند و می‌فرماید انبیای الهی کارشان اینگونه است که «وَ یُثِیرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ» یعنی یکی از اهداف انبیا، شکوفا ساختن و استخراج دفینه‌های عقل بشر است. عقل و فطرت مانند معدن و منبعی است که ذخایر فراوان و گنجینه‌های زیاد در آن نهفته است و، چون گفته‌های انبیا همواره مطابق عقل و منطق و فطرت و وجدان است، باعث شکوفایی عقل می‌شود. به همین جهت پیامبر اسلام به عنوان آخرین فرستاده الهی باید زمینهها را برای شکوفا نمودن استعداد‌ها آماده کند، استعداد‌های خلیفة الله شدن که دارای ابعاد مختلف است. او باید انسان‌ها را آماده کند تا از نظر عملی بهترین رابطه را با خدای خود (عبادات)، با هم نوع خود (عقود و ایقاعات)، با قوانین و مقررات اجتماعی (حکومت و سیاسات)، باخانواده خود (حقوق خانوادگی) و با نفس خود (اخلاق و تهذیب نفس) داشته باشند، تا بتوانند مسجود فرشتگان قرار گیرند. چرا که انسان دارای استعداد‌های نهفته است که برای بهره وری صحیح از آن، نیاز به کشف آن می باشد تا به ارزش حقیقی خود دست یابد.
