روز طبیعت؛ فرصتی برای کسب مهارت گفت‌و‌گو

روز سیزدهم فروردین یا به اصطلاح عموم مردم، «سیزده به در» است. در این روز رسم است که افراد خانواده به تنهایی یا به همراه دوستان و اقوام این روز را در دل طبیعت سپری کنند. این روز در نگاه مردم از اهمیت بسیاری برخوردار است، اما متأسفانه نحوه ارتباط‌گیری درست مورد غفلت قرار گرفته است که این روز می‌تواند بهانه خوبی برای تعریف شاخصه‌های ارتباط باشد.

برقراری ارتباط درست در نگاه دین، قرآن و حتی ادبی از اهمیت وافری برخوردار است، اما کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد و اغلب شهروندان در این امر با مشکلاتی مواجه هستند. گفت‌و‌گوی صحیح به برقراری ارتباط بسیار کمک می‌کند و این امر نیز از نگاه اکثر شهروندان مغفول مانده و کمتر مورد اهمیت است.

گفت‌و‌گو در گام اول باید سازنده و به دور از هرگونه تنش، ناراحتی و کدورت باشد، اما اغلب شاهدیم گفت‌و‌گوها به کدوت ختم می‌شود. در گفت‌و‌گویی سازنده و اثرگذار باید به شاخصه‌ها و ویژگی‌هایی نظیر لحن صدا، درجه صدا، چگونگی ارتباط چشمی، وضعیت بدن، زاویه سر توجه کرد. نشانه‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که شنونده قادر باشد کلمات ما را تفسیر و معانی را بدون شائبه درک کند.

با وجود نقش بسیار مهم زبان بدن در ارتباطات، تنها تعداد اندکی از مردم در روابط خود با دیگران به حالات و حرکات خود و طرف مقابلشان توجه دارند و در نتیجه درصد بالایی از انسان‌ها از در اختیار داشتن این ابزار ارتباطی نیرومند بهره کمی می‌برند.

اهمیت این مسئله تا آن جاست که حتی در اشعار و تمثیل‌های فارسی نیز به آنان اشاره کرده است، مانند این شعر معروف از سعدی شیرازی: «رنگ رخساره خبر می‌دهد از سرضمیر». این سخن سعدی حاکی از آن است که با استفاده از ابزار گفت‌و‌گو و ارتباط می‌توان به حالات درونی آنان از جمله ناراحتی و خوشحال بودن افراد پی برد.

برای برقراری ارتباط بهتر و کسب مهارت در این زمینه باید به نکات و ابزار توجه کرد. اگر قرار است روزی به جز اعضای خانواده با دیگر افراد جامعه چون بستگان و آشنایان ارتباط برقرار کنیم بهتر است مهارت برقراری ارتباطات کلامی را بیاموزیم تا افراد در حاشیه برقراری این ارتباط احساس دلسردی، ناراحتی، دلخوری یا خجالت نکنند.

ضرورت آشنایی افراد با تکنیک مهارت کلامی

متأسفانه بارها دیده‌ایم  که افراد به این مسئله توجه ندارند و گاه با سخنان رکیک و زننده افراد را ناراحت و از ادامه صحبت منصرف می‌کنند و گاه این ناراحتی به ترک جلسه یا مهمانی منتج شده و این مشکل تا سال‌ها ادامه دارد. در صورتیکه اگر هر دو طرف صحبت به تکنیک‌های گفت‌و‌گوی سالم آشنا باشند از وقوع چنین ناراحتی‌هایی جلوگیری می‌شود.

ارتباط چشمی یکی دیگر از شاخصه‌های رفتاری زبان بدن است و شنونده باید حس شنونده خوب بودن را به گوینده منتقل کند. چراکه این مهم نشان از اهمیت دادن فرد شنونده به گوینده دارد. در برقراری ارتباط نباید خشک و محکم برخورد کرد و انعطاف در کلام، رفتار و چشم باید برقرار باشد. «خشک و محکم  در مقابل فردی نشستن و یا به طور ناگهانی به سوی او خم شدن نوعی مخالفت محسوب می‌شود، اما بدن کمی مایل به جلو، دست‌هایی گشاده و چهره‌ای باز بیانگرعلاقه مندی و تمایل به ادامه گفت‌و‌گو است».( نوری قاسم آبادی، 1377 مهارت های اجتماعی،1377).

مهارت صحبت درست و اصولی از مهم‌ترین مؤلفه‌هایی است که باید به آن توجه کرد. این نوع مهارت در قراری ارتباط نقش بسیار مهمی دارد. چراکه بدون گفت‌و‌گو افراد متوجه علاقه‌های ما نمی‌شوند. «ما از طریق این روش است  که افکار و علایق  خود را به مخاطب بیان می‌کنیم برای آنکه گفت‌و‌گویی خوبی داشته باشیم لازم است با شفاقیت و بدون پرده صحبت کنیم». (آلن، کتاب مطلق زبان بدن، 1377) .

ارسال پیام‌های مبهم و کلی باعث سوء استفاده و برداشت‌های اشتباه می‌شود، به همین دلیل  توصیه می‌شود،  به منظور شفافیت  بیشتر گفتار و درک بهتر مخاطب کلام تا حد امکان ساده، واضح و قابل فهم باشد. شنونده در مقابل سخنان مبهم باید واکنش نشان داده و از مهارت پرسش آگاهانه به منظور گوینده پی ببرد تا شفافیت موضوع مشخص و ابهام‌های احتمالی برطرف شود.

برای برقراری ارتباطی صحیح لازم است به نحوه استفاده از کلمات صحیح توجه شود. بنابراین از به کار بردن کلمات منفی که باعث ناراحتی، خشم و کینه‌توزی مخاطب می‌شود باید خودداری کرد. آشنایی این مهارت به ما کمک می‌کند که بر تأثیر کلام  خود بر دیگران بیفزاییم و ارتباطی هرچه بهتر و کارآمدتر برقرار کنیم. از این رو برای آن که لذت زندگی و ارتباط با دیگران را درک کنیم دانستن اینگونه ارتباطات بسیار مهم و حیاتی است به شرط آنکه آموزش‌هایی برای کسب این مهارت‌ها وجود داشته باشد. مناسب‌های مختلف همچون روز طبیعت، شب‌های یلدا، عید نوروز، میلاد ائمه اطهار (ع) که بهانه‌ای برای دورهمی خانوادگی است فرصت کسب مهارت را فراهم می‌کند.

زهرا حاج‌کاظمی، پژوهشگر علوم قرآن و حدیث