خطر حذف زبان فارسی و کوتاهی دانشگاه‌ها

محمدرضا ترکی، شاعر، نویسنده، پژوهشگر ادبی، دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره اهمیت پرداختن به زبان فارسی در دانشگاه‌ها یادداشتی نگاشته و برای انتشار در اختیار ایکنا قرار داده که به شرح زیر است.

زبان فارسی اگر بخواهد بماند و در چرخه مدرنیته و دنیای امروز حذف نشود، چاره‌ای ندارد جز آنکه ظرفیت‌های علمی خود را تقویت کند و به زبان علم تبدیل شود؛ در غیر این‌ صورت تردیدی نکنید که رفته‌رفته به یک لهجه محلی برای محاورات عادی و روزمره تبدیل خواهد شد و توان خود را به عنوان یک زبان زنده از دست خواهد داد.

 چنین زبانی، استعداد ادبیات‌آفرینی خود را نیز در گذر زمان از دست خواهد داد و اهل ادبیات و شعر و رمان نیز ترجیح خواهند داد، مثلاً، از زبان انگلیسی برای آفریدن و خواندن آثار ادبی استفاده کنند که هم از تنوع آثار بیشتری برخوردار است و هم گویشوران و خوانندگان بیشتری دارد.

 در چنین حال‌وهوایی علاقه‌مندان به آثار کهن فارسی نیز احتمالاً به ترجمه‌های انگلیسی آنها روی خواهند آورد و ترجمه شاهنامه و گلستان و بوستان و مثنوی را که برایشان قابل‌فهم‌تر است، به‌جای اصل این آثار خواهند خواند!

سرنوشت تلخ فارسی در شبه قارۀ هند و پاکستان و عقب‌نشینی و حذف این زبان در برابر زبان مهاجم انگلیسی در این سرزمین، به‌خوبی واقعی‌بودن این نگرانی و مستندبودن آن را ثابت می‌کند.

متأسفانه دانشگاه‌های کشور ما که بیشترین وظیفه و سهم را در تقویت بنیه علمی زبان فارسی به عهده دارند در این زمینه سخت کوتاهی می‌کنند و هیچ تلاش ملموسی در این عرصه از خود نشان نمی‌دهند.

دیگر نخبگان فرهنگی کشور نیز، اگر تلاش‌های فرهنگستان زبان و ادب فارسی را برای ساخت اصطلاحات علمی، در حوزه‌های مختلف علمی به سخره نگیرند، عملاً کار قابل‌ذکری برای گسترش ظرفیت‌های علمی این زبان یا تشویق جامعه در این عرصه انجام نمی‌دهند.

البته عده‌ای هم هستند که با دامن‌زدن به تعصبات قومی و زبانی و سره‌گرایی افراطی و عربی‌ستیزی عوامانه کار را خرابتر می‌کنند و ذهن جامعه را از زبان مهاجمی که سیلاب اصطلاحات و کلماتش را روزانه به زبان مردم جاری کرده، به سمت زبانی منحرف می‌کنند که سال‌های سال است  چندان اصطلاح تازه‌ای به زبان فارسی صادر نکرده است.

محمدرضا ترکی