ایجاد وحدت پایدار از طریق «اصلاح ذات البین» امکان‌پذیر است

به گزارش ایکنا، جلسه شرح صحیفه سجادیه، با محوریت دعای بیستم صحیفه سجادیه با سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد حاج علی‌اکبری، رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه، طبق روال هر هفته، شامگاه دوشنبه در مجموعه فرهنگی سرچشمه برگزار شد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَلِّنِی بِحِلْیةِ الصَّالِحِینَ، وَ أَلْبِسْنِی زِینَةَ الْمُتَّقِینَ، فِی بَسْطِ الْعَدْلِ، وَ کظْمِ الغَیظِ، وَ إِطْفَاءِ النَّائِرَةِ، وَ ضَمِّ أَهْلِ الْفُرْقَةِ، وَ إِصْلَاحِ ذَاتِ الْبَینِ، وَ إِفْشَاءِ الْعَارِفَةِ، وَ سَتْرِ الْعَائِبَةِ، وَ لِینِ الْعَرِیکةِ، وَ خَفْضِ الْجَنَاحِ، وَ حُسْنِ السِّیرَةِ، وَ سُکونِ الرِّیحِ، وَ طِیبِ الْمُخَالَقَةِ، وَ السَّبْقِ إِلَی الْفَضِیلَةِ، وَ إِیثَارِ التَّفَضُّلِ، وَ تَرْک التَّعْییرِ، وَ الْإِفْضَالِ عَلَی غَیرِ الْمُسْتَحِقِّ، وَ الْقَوْلِ بِالْحَقِّ وَ إِنْ عَزَّ، وَ اسْتِقْلَالِ الْخَیرِ وَ إِنْ کثُرَ مِنْ قَوْلِی وَ فِعْلِی، وَ اسْتِکثَارِ الشَّرِّ وَ إِنْ قَلَّ مِنْ قَوْلِی وَ فِعْلِی، وَ أَکمِلْ ذَلِک لِی بِدَوَامِ الطَّاعَةِ، وَ لُزُومِ الْجَمَاعَةِ، وَ رَفْضِ أَهْلِ الْبِدَعِ، وَ مُسْتَعْمِلِ الرَّأْی الْمُخْتَرَع»

بحث ما به این بخش رسید که امام در یک فهرست روشن و دلنواز، آنچه زیبایی‌های صالحین و زیور متقین است در کنار هم بیان می‌کند و از ساحت قدس پروردگار آنها را درخواست می‌کند. این بخش با بسط العدل و گستردن عدالت شروع شده، بعد موضوع بسیار اساسی کظم الغیظ و پوشاندن خشم خویشتن مطرح شد که به تفصیل در این رابطه گفت‌وگو کردیم. مسئله بسیار مهم بعدی فرونشاندن آتش فتنه‌ها و درگیری‌ها در بین مردم بود. بلافاصله مطلب بالاتری بیان می‌شود و آن ضمیمه کردن و مرتبط کردن کسانی است که گرفتار تفرقه شدند: «وَ ضَمِّ أَهْلِ الْفُرْقَةِ».

وقتی آتش فتنه بالا می‌گیرد، جامعه را گروه گروه می‌کند و افراد در برابر هم جبهه‌گیری می‌کنند و میان مردم جدایی و کینه به وجود می‌آید. گاهی این تفرقه میان دو نفر است، گاهی میان دو خانواده است، گاهی میان دو حزب است، گاهی میان دو منطقه است. مخصوصا اگر در این میانه آسیب‌هایی هم به همدیگر وارد کرده باشند اعم از آسیب مالی، جانی و آبرویی، تفرقه شدیدتر می‌شود. این عوامل باعث جدایی می‌شود. قاعده عمومی این است که ایجاد جدایی و تفرقه و شکاف، کار ویژه شیطان است. درست نقطه مقابلش، کار خدای متعال و جنود حق و اولیای خدا، ایجاد ارتباط و اتصال و وحدت است. کلمه تفرقه و وحدت دو عنوان است که یکی شیطانی و دیگری رحمانی است.

اگر در محیط پیرامونی انسان مومن یک جدایی بین افراد یا گروه‌هایی اتفاق افتاد، وظیفه انسان مومن چیست؟ اقتضای تقوا و صلاح عبارت است از برطرف کردن این جدایی‌ها و ایجاد وحدت. طبع تقوا و صلاح این است. به همین دلیل امام این ویژگی را از خداوند متعال می‌خواهد که موفق شود افرادی که از هم جدا شدند را به هم وصل کند. وقتی این ارتباط انسانی روی موازین انسانی باشد، روی موازین عقلانی باشد، روی موازین الهی باشد منبع خیر و صلاح و مبنای موفقیت‌ها و پیشرفت است. خداوند تبارک و تعالی به صراحت از جامعه مومن توقع دارد مسئله وحدت را بین خودشان جدی بگیرند: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا». هم وحدت امر دارد و هم تفرقه نهی دارد؛ یعنی این واجب است و آن حرام.

ایجاد وحدت نیازمند سرمایه باطنی است

نکته دیگر اینکه اگر آدم بخواهد دو نفر که دچار جدایی و فصل هستند به هم وصل کند نیازمند سرمایه‌گذاری است، باید وقت بگذارد، گفت‌وگو کند، از جیبش خرج کند، از آبرویش هزینه کند. لذا وحدت‌آفرینی سرمایه باطنی می‌خواهد.

نکته دیگر اینکه ضم اهل الفرقه، نیاز به عقلانیت، حکمت، سعه صدر و مهارت دارد. خدای متعال به آیت‌الله تسخیری یک سعه وجودی داده بود و توفیقی داشت که نه تنها در جهان اسلام بلکه در سطح بین‌الملل هنر ایجاد ارتباط داشت. چقدر مقام معظم رهبری از ایشان تجلیل کرد. احترامی که بزرگان اهل سنت به ایشان داشتند را من خودم دیده بودم. حتی بعضی از بزرگان مسیحیت هم برای ایشان احترام قائل بودند و ظرفیت ایجاد گفت‌وگوی بین‌الادیانی داشت.

این ضم اهل الفرقه، یک عملیات ظاهری دارد که انسان تلاش می‌کند طرفین تفرقه را در نقطه اشتراکشان با همدیگر نزدیک کند. عقل‌مند بودن و سعه صدر و برخورداری از تقوا و وحدت باطنی زمینه‌ساز ایجاد این وحدت است. این مسئله یک عملیات باطنی دارد که اصلاح ذات البین است. اصلاح ذات البین یک کلیدواژه قرآنی است: «فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَيْنِكُمْ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ».

اصلاح ذات البین ایجاد اتحاد عمیق‌ است

اصلاح ذات البین با ضم اهل الفرقه می‌کند، با اینکه هر دو از یک جنس هستند و در هر دو سخن از ایجاد ارتباط است. تفاوت این دو در چیست؟ به نظر می‌رسد اصلاح ذات البین ایجاد اتحاد پایدار و عمیق‌تر است. ممکن است شما یک کار سطحی و دیپلماتیک انجام دهید و دو نفر را به ظاهر با هم آشتی دهید ولی آیا مسئله حل شده یا حل نشده است؟ در قدم اول یک ارتباط اولیه بین کسانی که تفرقه داشتند شکل گرفته است ولی مسئله بعدی اصلاح ذات البین است یعنی شما ریشه تفرقه را خشک کنید. وحدتی که با اقدام اول ایجاد می‌شود شکننده است و با کمترین بهانه‌ای به هم می‌خورد چون ریشه اختلاف حل نشده است ولی اصلاح ذات البین ایجاد وحدت پایدار با حل ریشه تفرقه است.