بررسی شیوه درست انتقال مفاهیم و حفظ کل قرآن در کودکی + صوت

به گزارش ایکنا، برنامه رادیویی افق امروز، 16 مهرماه همزمان با روز جهانی کودک با موضوع «بررسی رویکردهای قرآنی نسبت به تربیت کودکان» با میهمان حضوری فهیمه شاداب‌مهر، روانشناس حوزه کودک و نیز میهمان تلفنی مصطفی رحماندوست، نویسنده و شاعر میهمان تلفنی به روی آنتن شبکه رادیو قرآن رفت. 

فهیمه شاداب‌مهر، روانشناس حوزه کودک و حافظ کل قرآن است که از سه سالگی حفظ قرآن را در فضای خانواده آغاز و تا 5 سالگی نیمی از قرآن را حفظ کرد و تا 12سالگی توانست به درجه حفظ کل برسد.

وی درباره فعالیت‌هایش در حوزه کودکان و قرآن، گفت: بیش از 12 سالیست که تلاش‌هایی در حوزه روانشناسی در کلینیک‌ها با خانواده‌ها و از سوی دیگر همکاری‌هایی با مؤسسات قرآنی در زمینه آموزش‌های روانشناختی جهت تعمیق آموزش‌های قرآن ویژه مربیان سراسر کشور عمدتا از سمت سازمان اوقاف و امور خیریه برگزار کردیم تا بتوانیم در این زمینه ابعاد روانشناسی لازم را برای خانواده‌ها و مربیان در عرصه قرآن و کودک ارائه دهیم.

شاداب‌مهر درباره شرایط فعلی رویکرد قرآنی در حوزه کودکان، افزود: تلاش‌های زیادی از سوی دغدغه‌مندان این عرصه صورت گرفته است که مفید است و هر یک بُعد خاصی چون حفظ، قرائت، تفسیر و شیوه‌های متعدد آموزشی را در گروه‌های سنی کودکان، نوجوانان و بزرگسالان مدنظر قرار داده‌ است.

این روانشناس حوزه کودک اضافه کرد: اگر بخواهیم در زمینه روانشناختی به این زمینه نگاه کنیم، برخی از ملاحظات در حوزه کودک به دلیل تأثیر آن در شکل‌گیری در بزرگسالی و ایفای نقشش در بزرگسالی است بنابراین مقطع کودکی دوره تعیین کننده و زیربنایی در بزرگسالی است.

شاداب‌مهر با تأکید بر اینکه خانواده‌ و والدین در این زمینه بیشتر نقش‌آفرین هستند، اظهار کرد: البته مربیان، مراقبان و نگه‌داران فرزندان نیز در این زمینه نقش آفرین هستند، اما پدر و مادر بیشتر اثرگذار هستند. قرآن نقشه‌ای (پلنی) برای انسان‌سازی و ساخت زندگی مطلوب است و والد عملا نیاز دارد که این فضای قرآنی را درک کرده باشد و آموزه‌ها را در خود شکل داده باشد تا در گام بعد بتواند فرزندش را در این وادی وارد کند.

وی ادامه داد: کودک عمدتا تا پیش از سن 9سالگی، به دلیل اینکه توانایی استدلال انتزاعی برای او شکل نگرفته است، عینیات را متوجه می‌شود و نمی‌تواند با مفاهیم انتزاعی ارتباط برقرار کند. مفاهیم قرآن، عمدتا دارای این سطح انتزاعی است. بنابر این یک کودک به دلیل اینکه این توانایی برای او ایجاد نشده است، درک مفاهیم انتزاعی قرآن برایش سخت است در نتیجه یک کودک عملا هنگامی که می‌خواهد آیه قرآنی را حفظ کند نه می‌تواند رابطه زبان‌شناختی با آن برقرار می‌کند و نه رابطه معنایی.

شاداب‌مهر با تأکید بر اینکه عملا والدین یا مربیان باید کاملا هوشیار باشند تا کودک را در چنین فضای انتزاعی قرار ندهند که مبادا به او استرس وارد شود، اضافه کرد: کودک نه با زبان قرآن ارتباط می‌گیرد و نه ارتباط معنایی با واژه‌های قرآن پیدا می‌کند. علت حفظ قرآن و رغبت فرزندان به این عرصه کسب توجه و محبت والدین است.

وی ادامه داد: خردسالان هنگامی که می‌بینند با حفظ قرآن امتیازات ویژه و تمجیدهایی را از سوی والدین کسب می‌کنند بنابراین به این سمت حرکت می‌کنند و این مهمترین دلیل زیربنایی حفظ آیات قرآن در میان کودکان است. پس والدین نسبت به این موارد کاملا آگاه باشند و زمان‌های زیادی را به فرزندان، فشار وارد نکنند.

این روانشناس حوزه کودک با تأکید بر اینکه والدین با رفتار خود می‌توانند آموزه‌های قرآنی و اخلاقی چون صبوری، عدم پرخاشگری، راستگویی و حیا بودن و... را به فرزندان یاد ‌دهند، تصریح کرد: مهمترین پیشنهاد من اینست که والد خودش قرآن را بخواند و با کلام وحی و مفاهیم آن رابطه بگیرد و آن معنا را به صورت عملکردی در شخصیت خود پرورش دهد و آن هنگام است که فرزندان و کودکان در ارتباط با والدین آن را فرا می‌گیرند.

وی با اشاره به ضرورت پژوهش میدانی در این زمینه که فرزندان که در دوره خردسالی به حفظ قرآن وارد شده‌اند، چند درصد در بزرگسالی با قرآن هنوز مأنوس هستند یا از قرآن زده شدند، اظهار کرد: نتایج این پژوهش قطعاً تعیین کننده تداوم راه ما خواهد بود. پیشنهاد دیگر اینست که والدینی که می‌خواهند فرزندانشان را با پارادایم توحیدی پرورش دهند و فرزاندشان از همان دوران کودکی با فضای قرآنی آشنا شود، انتخاب شیوه مهم است تا موجب زدگی نشود.

شاداب‌مهر اضافه کرد: پیشنهاد من به والدین و مربیان اینست که آیات را به صورت گزینشی یا پیام‌های محتوایی بخشی از آیات یا مجموعه‌ای از آیات را استخراج کنند و آن را در موقعیت و جایگاه خود به کار بگیرند تا فرزندان با دیدن عملی و عینی، آنها را به کار گیرند.

میهمان تلفنی این برنامه مصطفی رحماندوست، نویسنده و شاعر بود. وی با اشاره به اینکه زمان و مکانی که بچه‌های امروزه در آن زندگی می‌کنند، شرایط ناگواری است، افزود: فردی در نظر دارد که فرزندش را علمی تربیت کند و فرد دیگر دینی، فردی نیز نسبت به تربیت فرزندش بی‌تفاوت است و تنها موجود سردرگم این میان، فرزندان هستند.

وی ادامه داد: در هر صورت بچه، بچه است و باید بچگی کند. چنانکه در احادیث بارها و بارها به اهمیت تربیت در سنین کودکی و توجه به این مرحله از رشد، تأکید شده است. اما متأسفانه ما می‌خواهیم از فرزندانمان یک آدابدان و قرآن‌شناس درست کنیم.

رحماندوست اظهار کرد: می‌خواهیم فرزندمان قرآنی شود اما اینکه چگونه قرآنی شود، بر روی آن کار نکرده‌ایم. تنها راه آن نیز مسلماً حافظ قرآن شدن، نیست بلکه فراگیری و نهادینه کردن آموزه‌های قرآنی است بنابراین بگذاریم بچه‌ها، بچگی کنند.

این شاعر و نویسنده اضافه کرد: اینکه از فرزندمان بخواهیم قرآن را حفظ کند و نزد ما یا در جمع آشنایان و اقوام تحویل دهد تا با آن پوز دهیم، با این رویه نمی‌توان اخلاق و مفاهیم قرآنی را به فرزندان منتقل کرد بنابراین نخواهیم فرزندانمان تنها با ظاهر قرآن آشنا کنیم بلکه سعی کنیم در عمل و رفتار آموزه‌های قرآنی را به فرزندان یاد دهیم.

رحماندوست با تأکید بر اینکه سعی کنیم در حوزه قرآن، کودکان نیز نشاط و شادی داشته باشند و مفاهیم قرآن را با نشاط و بازی به آنها آموزش دهیم، تصریح کرد: اگر بخواهیم فرزندانمان در این عرصه خیلی اتوکشی شده باشد، راه به جایی نخواهیم برد باید سعی کنیم که مفاهیم، پیام‌ها و نکات آموزه‌های قرآن را در قالب(لباس) شعر، قصه و موسیقی و بازی به بچه‌ها یاد دهیم تا فرزندان از آن نشاط به قرآن برسند.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا نهادهای آموزشی و متولیان امور قرآنی در حال حاضر قرآن را با نشاط و بازی به فرزندان منتقل می‌کنند؟، گفت: خیر، نه آموزش و پرورش و نه مؤسسات و مهدکودک‌ها، هیچ کدام به دنبال این نشاط و انتقال مفاهیم با نشاط و بازی به فرزندان نیستند. هیچ نهادی این کار را انجام نمی‌دهد و ما این را در هیچ کدام نمی‌بینیم تا فرزندان را با نشاط به قرآن ترغیب کنند و اگر هم باشد، من از آن خبر ندارم.

یادآور می‌شود، برنامه افق با محوریت پیگیری مطالبات رهبری از جامعه قرآنی، كاری از گروه اطلاع‌رسانی رادیو قرآن است که با كارشناس مجری جواد نصیری، روزهای شنبه از ساعت 14:15 از این شبكه رادیویی( موج FM، ردیف ۱۰۰ mhz) پخش می‌شود.