بررسی تفسیری آیه تبلیغ در فصلنامه مطالعات تفسیری

به گزارش ایکنا، این شماره حاوی دوازده مقاله با عناوین «بررسی دیدگاه مفسران معاصر در تفسیر آیه­ 18 زخرف»، «بررسی مقارنه‌ای دیدگاه تفسیری طباطبایی و آلوسی در شهادت پیامبر و مؤمنان در قیامت»، «بررسی تفسیری آیه تبلیغ با تکیه بر ارزیابی دیدگاه ناسازگاری سیاقی»، «بررسی تفسیری احتمال تعارض آیه «لا إکراهَ فی الدین» با آیه مباهله»، «بررسی نمونه‌های تفسیری مفسران دیوبندیه در آیات اولی الامر، اکمال، تطهیر و مباهله»، «تفسیر ساختاری سورة «صفّ» و جایگاه‌شناسی انقلاب اسلامی ایران بر پایه آن»، «تفسیر مقارنه‌ای آیه 105 توبه از دیدگاه مفسران فریقین با تأکید بر دیدگاه فخر رازی و علامه جوادی آملی»، «بررسی تفسیر کلامی و فلسفی آیات مسخ از دیدگاه طوسی، مراغی، ملاصدرا، رشیدرضا و طباطبایی»، «بررسی تفسیری شبهات عارض بر آیه 101 انعام»، «واکاوی تفسیری آیه 259 بقره و تعيين ارتباط آن با آيات قبل و بعد»، «تفسیر آیه 103 أنعام در تفاسیر فریقین با بهره­گیری از بلاغت ساختار» و «ملاحظات گیتی شناختی بر تفسیر علامه طباطبایی پیرامون آیه کرامت» است.

در بخشی از مقاله «بررسی دیدگاه مفسران معاصر در تفسیر آیه 18 زخرف» آمده است: علی‌رغم اذعان قرآن کریم به بهره‌مندی زن و مرد از کرامت ذاتی، ابزارهای کسب ایمان و عمل صالح و قوای ادراکی حسی، عقلی و قلبی یکسان؛ اما برداشت اکثر مفسران معاصر از آیه 18 سوره زخرف، کاستی عقل زن نسبت به مرد است. از منظر این گروه از مفسران دو صفت ذکرشده در این آیه برای زن، یعنی علاقه‌مندی به زيور‏آلات و ضعف از بیان مقصود در نزاع و مخاصمه، ناشی از موقعیت اجتماعی و روانی زن و خصوصیات خدادادی بوده و دلیلی بر نقصان عقل زن دانسته‌اند.

در مقابل گروه اندکی از مفسران معاصر دلالت آیه مذکور بر نقص عقلی زنان را برداشتی نادرست می‌دانند. این نوشته با روش توصیفی ـ تحلیلی پس از بررسی سیاق آیه مورد بحث و تأمل در اطراف موضوع، به این نتیجه انجامید که برخلاف دیدگاه اکثر مفسران معاصر، پرورش زن در لابه‌لای زینت‌ها و ضعف وی در جدال و مخاصمه، وصفی ذاتی و تغییرناپذیر نیست و میان علاقه زن به زینت و زیور و عطوفت‌ورزی ملازمه‌ای نیست، بلکه این اوصاف اولاً از طریق آموزش و اکتساب قابل‌تغییر بوده و امکان تقویت و رشد خردورزی زن مقدور است، ثانیاً این نگرش حاکی از نوع نگاه عصر جاهلیت به زن و نظام‌های تربیتی غیر اسلامی است.

در چکیده مقاله «بررسی تفسیری آیه تبلیغ با تکیه بر ارزیابی دیدگاه ناسازگاری سیاقی» می‌خوانیم: آیه تبلیغ که از آیات شاخص در موضوع ولایت است، در طول تاریخ معرکه آراء مفسران فریقین بوده است. برخلاف دیدگاه اکثر مفسران اهل سنت، دیدگاه اکثر مفسران شیعه حاکی از دلالت آیه بر ولایت امیرمؤمنان علی(ع) است. البته روایات دال بر این معنا محدود در مصادر روایی شیعیان نیست و در برخی مصادر روایی اهل سنت نیز انعکاس یافته است. بر این پایه بعید نیست که اختلاف‌ها در مورد دلالت آیه، ریشه در امری غیر از روایات داشته باشد و آن چگونگی فهم ارتباط موجود میان آیه تبلیغ و آیات اهل کتاب است. فهم نادرست این ارتباط، زمینه طرح دیدگاه ناسازگاری سیاقی در استدلال به آیه تبلیغ بر ولایت امیرمؤمنان(ع) را فراهم نموده است.

در این راستا نگاهی توصیفی ـ تحلیلی به دیدگاه و خاستگاه آن نشان می‌دهد: آیه تبلیغ خواه پیوستگی نزولی با آیات اهل کتاب داشته باشد و خواه نداشته باشد، با توجه به متوقف نبودن دلالت آیات اهل کتاب بر آیه تبلیغ و تغییر لحن در آیه تبلیغ، آیه‌ای معترضه است؛ همچنین آیه تبلیغ با دلالت بر ولایت امیرمؤمنان(ع) به حسب معنا با آیات اهل کتاب مرتبط است؛ روایات صادره از معصومان(ع) در خصوص آیه تبلیغ، کوششی هوشمندانه به منظور اثبات دیدگاه نادرستی سیاقی بوده است.  

یادآور می‌شود این فصلنامه  به صاحب‌امتیازی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، مدیر مسئولی حجت‌الاسلام ‌و ‌المسلمین روح‌الله شاکری و سردبیر حجت‌الاسلام ‌و ‌المسلمین سیدرضا مودب منتشر می شود. 

جهت مشاهده متن کامل مقالات این شماره اینجا کلیک کنید.