بیان علت تغییر نعمت‌ها در دو سوره قرآن کریم + صوت

به گزارش ایکنا، جلسه تفسیر موضوعی قرآن کریم آیت‌الله سیدجعفر سیدان صبح امروز 23 مهرماه در مدرسه علمیه آیت‌الله خویی در مشهد برگزار شد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛

بحثی که اخیرا داشتیم مسئله آزمایش و سنت مهلت به عنوان یکی از سنن الهی که در قرآن کریم مطرح است، بود. سنت‌های الهی یعنی روش‌هایی که خداوند متعال در ارتباط با مردم اجرا می‌کنند و قرار بر این است آن روش‌ها در خلق تداوم داشته باشد. یکی از این سنت‌ها، سنتی است که در برخی آیات به این صورت بیان شده است: «ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّرًا نِعْمَةً أَنْعَمَهَا عَلَى قَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَأَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ» نام این سنت، سنت تغییر بر اثر علل خاص است. وقتی خداوند نعمت‌هایی را به خلقی عنایت کرده است آن نعمت‌ها را از آنها سلب نمی‌کند مگر اینکه آنها خودشان را عوض کنند، یعنی از حالات و رفتار خوبی که داشتند، خود را به روش‌های ناپسند متحول کنند. خداوند هم نعمت‌هایی که عنایت فرموده است از آنها سلب می‌کند.

این مطلب در دو سوره از قرآن مطرح شده است؛ یکی سوره انفال و یکی هم سوره رعد. در این دو سوره، دو آیه در خصوص این مسئله وارد شده است که سلب نعمت‌ها از افراد و گروه‌های مختلف یا اعطای نعمت‌ها و دور شدن نقمت‌ها در ارتباط با افراد و گروه‌های مختلف بر اساس تغییری است که در نفوس افراد رخ می‌دهد. آیه سوره انفال را خواندم. در این آیه می‌فرماید خداوند متعال نعمتی که به جمعی اعطا کرده است از آنها سلب نمی‌کند تا زمانی که آنها خودشان را عوض می‌کنند و به کارهای زشت دست می‌زنند.

در سوره رعد هم همین مطلب بیان شده است: «لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَالٍ» یعنی خداوند متعال فرشته‌هایی موکل کرده است که افراد را از خطرهای مختلف حفظ می‌کنند، این مطلب اول است. بعد می‌فرماید اگر خدا نعمتی به کسی داده آن نعمت را سلب نمی‌کند تا زمانی که خود افراد از کار خوب به کار زشت تحول پیدا می‌کنند. پس یکی از سنت‌های الهی، سنت تغییر در افراد و گروه‌های مختلف است.

در ذیل این آیاتی که خواندم روایاتی بیان شده است. در ارتباط با آیه سوره انفال، روایاتی بیان شده است که کاملا همین معنا را بیان کرده است. به عنوان مثال امام صادق(ع) فرمودند: خداوند به یکی از انبیا فرمود به مردم بگو هیچ جمع آبادی نیستند که بر اساس طاعت من زندگی می‌کردند و به آنها بدی می‌رسد مگر به خاطر اینکه آنها خودشان را عوض کردند. باز از امام باقر(ع) نقل شده است که فرمودند: خداوند به طور حتم بر خودش حکم کرده است نعمتی که به بنده‌اش داده از او نگیرد مگر اینکه او نسبت به انجام کار خلافی تصمیم بگیرد. البته این سنت الهی استثنائاتی دارد. گاهی مسئله آزمایش است، گاهی به دلیل درجات متفاوت انسان‌هاست و افراد در سطحی هستند که باید با این گرفتاری‌ها مقامشان اوج پیدا کند. اینها استثنائاتی است که جلسه بعد بیان می‌کنم.

از امیرالمومنین(ع) هم نقل شده است که فرمودند: «إِيَّاکَ وَالدِّمَاءَ وَسَفْکَهَا بِغَيْرِ حِلِّهَا، فَإِنَّهُ لَيْسَ شَيْءٌ أَدْنَى لِنِقْمَة، وَلاَ أَعْظَمَ لِتَبِعَة، وَلاَ أَحْرَى بِزَوَالِ نِعْمَة، وَانْقِطَاعِ مُدَّة، مِنْ سَفْکِ الدِّمَاءِ بِغَيْرِ حَقِّهَا؛ از ريختن خون به ناحق بر حذر باش، زيرا چيزى در نزديك ساختن انتقام حق، و عظمت مجازات، و از بين رفتن نعمت و پايان گرفتن زمان حكومت به مانند خون به ناحق ريختن نيست». پس یکی از سنت‌های الهی سنت تغییر است به این معنا که خداوند اوضاع و احوال فرد یا گروه را تغییر می‌دهد به این جهت که آنها اوضاع و احوال نفس خودشان را تغییر دادند.