فدک؛ نماد حقانیت و مظلومیت اهل‌ بیت(ع)

به گزارش ایکنا از البرز، دهکده فدک منطقه‌ای حاصلخیز در نزدیکی خیبر در منطقه حجاز و 160 کیلومتری مدینه بود. پس از آنکه پیامبر(ص) در جنگ خیبر در سال هفتم هجری قمری، منطقه خیبر و قلعه‌های آن را فتح کرد، یهودیان ساکن در قلعه‌ها و مزارع فدک نمایندگانی نزد پیامبر(ص)، فرستادند و به تسلیم و مصالحه راضی شدند و قرار شد نیمی از زمین‌ها را به پیامبر(ص) تحویل بدهند و هرگاه پیامبر(ص) خواست، آنان فدک را ترک کنند؛ بنابراین فدک بدون جنگ به دست پیامبر(ص) افتاد.[1]

محدثان و سیره‌نویسان اتفاق نظر دارند فدک جز املاک خالصه پیامبر(ص) بود، زیرا هرگز به جنگ و غلبه فتح نشد. بنابر آیات 6 و7 سوره حشر اموالی که بدون جنگ به دست می‌آید «فیء» نامیده می‌شود و پیامبر(ص) اختیار دارد آنها را به کسانی که خود صلاح می‌داند بسپارد.[2]

در تقویم روز 22 ربیع‌الاول به نام روز بخشیدن فدک از سوی پیامبر(ص) به حضرت زهرا(س) به دستور خداوند است. پس از نزول آیه 26 سوره اسراء «وَآتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ وَ الْمِسْکِینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ وَ لاتُبَذِّرْ تَبْذِیراً..» حق خویشاوند و بیچاره و در راه مانده را ادا کن و هیچ‌گونه ریخت و پاش و اسرافى نکن». پیامبر(ص)، حضرت فاطمه زهراء(س) را طلبید و به وی فرمود: «فدک مال توست و بعد از تو مال فرزندان توست. و این در مقابل حق مادرت حضرت خدیجه(س) است و من فدک را به تو بخشیدم» و به امیرمؤمنان حضرت علی(ع) دستور داد نامه بخشش فدک به حضرت فاطمه زهرا(س) را بنویسد. حضرت علی(ع) نوشت و وی، به همراه غلام رسول خدا و امّ ایمن گواهی دادند.[3]

سپس رسول خدا(ص) مردم را در منزل خویش جمع کرد و جریان نزول آیه درباره بخشیدن فدک به حضرت فاطمه زهرا(س) به آنان خبر داد. از آن زمان به بعد نماینده حضرت فاطمه زهرا(س) درآمد سالانه فدک که بالغ بر بیست و چهار هزار یا هفتاد هزار دینار بود را برای حضرت فاطمه زهرا(س) می‌آورد. حضرت آن اموال را بر بینوایان بنی‌هاشم قسمت می‌کرد تا جایی که قوت یک روز خود و فرزندانش را باقی نمی‌گذاشت.[4]

پس از رحلت پیامبر(ص) و ماجرای سقیفه خلیفه اول و دوم فدک را به نفع خلافت خود مصادره کردند.[5]

دادخواهی امیرالمؤمنین(ع)

نقل شده پس از مصادره فدک، امیرالمؤمنین به مسجد آمد و در حضور مهاجر و انصار به ابوبکر اعتراض کرد؛ چرا فاطمه را از چیزی که پیامبر(ص) به او بخشیده منع کرده است. پس از آن ابوکر شاهد عادل طلبید که امام علی(ع) استدلال کرد اگر چیزی در دست کسی باشد و دیگری مدعی آن شود، فرد مدعی باید برای خود بینه دلیل و شاهد بیاورد نه فاطمه(س) که فدک از قبل در دستش بوده است.[6]

یکی از بهانه‌های غاصبان فدک این بود که پیامبران از خود ارث نمی‌گذارند، اما حضرت زهرا(س) در خطبه فدکیه به آیاتی از قرآن کریم سوره نمل، آیه ۱۶ اشاره کرد که پیامبران از خود ارث به جای می‌گذارند.

همانطور که گفته شد درآمد حاصل از فدک در زمان حضرت زهرا(س) صرف نیازمندان می‌شد. پس از ماجرای خلافت و غصب فدک و خلافت اسلامی که حق مسلم حضرت علی(ع) بود، رفتار سراسر حکیمانه امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) در قبال این خیانت درس‌آموز است.

در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است؛ امام علی(ع) در این مسئله به پیامبر(ص) اقتدا کرد. پیامبر(ص) در روز فتح مکه خانه‌ای را که پیش از آن از او به ظلم گرفته شده بود باز پس نگرفت.
در نامه امام علی(ع) به عثمان‌ بن‌ حنیف درباره فدک و داوری درباره آن آمده است: «در زیر این آسمان تنها فدک در دست ما بود. مردمی بر آن بخل ورزیدند و مردمی سخاوتمندانه از آن دیده پوشیدند. بهترین داور پروردگار است، و مرا با فدک و جز فدک چه کار در حالی که فردا جایگاه آدمی گور است؟.[7]

سرنوشت فدک

پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) ایشان تمام اموالی را که در اختیار داشتند در راه خدا و کمک به بندگان خدا و در راه ترویج اسلام ناب استفاده می‌کردند. بعد از غصب فدک توسط خلفای اولیه اسلام در زمان حضرت علی(ع) ایشان با اقتدا به پیامبر(ص) در خصوص اموال غصب شده و شرایط سیاسی و اجتماعی که آن حضرت داشتند این زمین را پس نگرفتند.

ابوبصیر می‌گوید: از امام صادق(ع) پرسیدم چرا حضرت على(ع) پس از به حکومت رسیدن فدک را پس نگرفت؟ آن حضرت فرمود: «چون ظالم و مظلوم هر دو از دنیا رفته بودند و خداوند ظالم را کیفر و مظلوم را پاداش داده بود» و على بن ابیطالب(ع) خوش نداشت چیزى را که غاصب آن کیفر و مغصوبه آن پاداش دیده، برگرداند.

در دوران حکومت بنی‌امیه و بنی‌عباس چندین بار این منطقه بین پادشاهان و خلفای اموی و عباسی دست به دست شد. سرانجام در دوران متوکل عباسى فدک از فاطمیان پس گرفته شد، درختانش به دستور شخصى به نام عبدالله بن عمر بازیار قطع شد و روسیاهى آن براى بدخواهان باقى ماند. ناگفته نماند قطع درختان در حالى انجام گرفت که یازده درخت خرمایى که به دست مبارک پیامبر(ص) در آن کاشته شده بود، هنوز باقى بود. شخصى که آن درختان را قطع کرد، بشران بن ابى امیة ثقفى نام داشت که پس از بازگشت به بصره آن‌گونه که در تاریخ آمده است فلج شد.[8]

منطقه فدک اكنون موقعيت سابق خود را كه در مسير راه مدينه بود از دست داده و متروک است. با اين توصيف به نظر می‌رسد اكنون این منطقه زير نظر دولت سعودی است و درآمد آن نيز در امرار معاش ساكنان مصرف می‌شود و شخص خاصی مالک آن نيست.

در حال حاضر وهابيون منطقه فدک را نيز مثل ساير آثار اسلامی درمعرض نابودی قرار داده و می‌خواهند نام آن از زبان‌ها و سپس از افكار و اذهان محو وحذف شود و اين بزرگ‌ترين خيانت به تاريخ اسلام و اهل بيت پيامبر(ص) و خدمت به دشمنان اسلام است.

همانطور که حضرت زهرا(س) در خطبه فدکیه خود خطاب به مردم و افرادی که خلافت را غصب کرده بودند با آیات قران اثبات کرد که پیامبران برای فرزندان خود ارث می‌گذارند و حضرت رسول نیز از این قانون مستثنی نبوده، می‌شود که فدک تنها بهانه‌ای برای غاصبان خلافت بود که می‌خواستند با اتهامات بی‌اساس حضرت زهرا(س) و حضرت علی(ع) را از حق مسلم خود محروم کنند و غصب فدک برای آنها مقدمه‌ای برای تحریف حقایق قرآن و سنت رسول بود، چراکه زمان زیادی از حجةالوداع و واقعه غدیر خم نگذشته بود، واقعه‌ای که پیامبر(ص) حضرت علی(ع) را به‌عنوان خلیفه بعد از خود به دستور خداوند برگزیده بود.

منابع:

1. ویکی شیعه
2. سبحانی فروغ ولایت. فخر رازی مفاتیح الغیب
3. الخرایج راوندی و در المنثور
4. مناقب ابن شهرآشوب
5. کلینی، الکافی
6. مجلسی بحارالانوار
7. نهج‌البلاغه. ابن ابی الحدید ج16
8. احمدى میانجى، مکاتیب‌الرسول