چرا باید آموزش روخوانی و روا‌ن‌خوانی قرآن معنادار باشد؟ + فیلم

یکی از مؤلفان کتاب‌های درسی قرآن آموزش و پرورش با تأکید بر اینکه آموزش عمومی قرآن در کشور باید مسئله‌محور باشد یعنی به جای آنکه آموزش عمومی قرآن، قاعده‌محور و مهارت‌محور باشد، موضوع‌محور و قاعده‌محور باشد و این شیوه‌ای است که به معناداری آموزش کمک می‌کند.

به گزارش ایکنا، رضا نباتی، کارشناس برنامه درسی قرآن دفتر تألیف کتب درسی و از مؤلفان کتاب‌های درسی قرآن وزارت آموزش و پرورش طی بارگذاری جدیدترین فایل‌ در آپارات به نشانی https://www.aparat.com/playlist/1809100 به ضرورت «آموزش روخوانی و روان‌خوانی با رویکرد تربیت قرآنی» پرداخته است.

وی این 15 فایل را از مجموعه برنامه رادیویی «مسیر انس» که روزهای پنجشنبه از رادیو قرآن پخش می‌شود، تلخیص کرده و طی آن به شرح مختصر شیوه این امر پرداخته است؛

«شرایط و اقتضائات زمانی و مکانی حکم می‌کند در گام دوم انقلاب اسلامی، آموزش عمومی قرآن در کشور مسئله محور باشد. یعنی بر پایه نیاز، ذائقه و توان مخاطبان برنامه‌ریزی شود و از آنجا که مخاطب آموزش عمومی قرآن آحاد جامعه هستند رویکرد حاکم نیز باید دارای چنین ویژگی باشد‌.

در این شیوه از آموزش عمومی قرآن کریم، رابطه قرآن کریم و مهارت‌های قرآنی بالعکس است، یعنی به جای آنکه قرآن کریم همانند گذشته، ابزار آموزش مهارت‌هایی چون روخوانی، روان‌خوانی، قرائت، تجوید، حفظ و حتی کسب ثواب باشد، در این شیوه تربیت قرآنی، هدف و محور است و مهارت‌ها هر یک در جای خود به خدمت گرفته می‌شوند.

نباتی طی شش محور به چرایی معنادار بودن، آموزش روخوانی و روان‌خوانی، پرداخت؛

1- خواندن و فهمیدن دو روی یک سکه هستند؛ جدایی این دو، نوعی از کج‌فهمی و باور غلط است.

زمانی در کشور سوادآموزی با یادگیری روخوانی و روان‌خوانی قرآن کریم آغاز می‌شده و به سواد فارسی می‌انجامیده است. به همین دلیل آموزش عمومی قرآن را آموزش روخوانی و روان‌خوانی می‌گفتند. در حال حاضر چنین وضعیتی وجود ندارد؛ لذا اطلاق آموزش روخوانی و روان خوانی به آموزش عمومی قرآن کریم هم هیچ ضرورتی ندارد.

حق آن است که بگوییم از ۱۶۰ سال پیش که مکتبخانه تعطیل و مدارس امروزی با رویکرد فارسی آموزی از پایه اول تغییر داد، شیوه آموزش قرآن باید تغییر پیدا می‌کرد و خود را از انزوای تدریجی رها می‌کرد؛ اما متأسفانه این حقیقت به دلیل پیشینه موفق این سبک از یادگیری در دوران مکتب‌خانه‌ای هرگز مورد توجه قرار نگرفت و نیز هرگز موفقیت‌های گذشته تکرار نشد.

تدبیر رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی درباره تربیت 10میلیون حافظ قرآن یک فرصت تاریخی را به وجود آورد که با وجود اهداف کلی و تفصیلی آموزش عمومی قرآن می‌توانست یک اتفاق بی‌نظیر تاریخی باشد؛ اما متأسفانه این موضوع از سوی افرادی که باید زیرساخت تربیت 10 میلیون حافظ قرآن را از طریق اهداف نه گانه آموزش عمومی قرآن کریم محقق می‌کردند خواسته یا ناخواسته به انحراف کشانده شد.

ولی باید تا فرصت دید نشده گذشته ۱۶۰ ساله یا حداقل 10 ساله را به سرعت جبران کرد. راهکار جبران گذشته، پرهیز از سطحی‌نگری و ساده‌اندیشی و تمرکز بر اجرای صحیح و عالمانه اهداف آموزش عمومی قرآن با محوریت حفظ عمومی قرآن کریم است.

2- خواندن و فهمیدن زمینه اصلی رشد و تقویت بینش و نگرش و نیز انگیزش درونی را فراهم می‌کند. انگیزش درونی لازمه ادامه حرکت و افزایش سرعت در یادگیری و تربیت می‌شود.

پاداش‌های بیرونی چون مسابقه، همایش و طرح‌های ملی حفظ و ... مانند هل دادن ماشین خاموش است که با پایان زمان مسابقات و اتمام اعتبارات متوقف می‌شود. پاداش‌های بیرونی اگر برای رشد و ارتقای انگیزش درونی و فطرت الهی افراد در این مسیر صرف شود،‌ می‌تواند موتور محرکه درونی را به حرکت وادار کند. این همان زیر ساخت تربیت 10 میلیون حافظ قرآن کریم است.

3- امروزه از دو عنصر یادگیری و تربیت به جای آموزش استفاده می‌شود، چراکه این معلم نیست که آموزش می‌دهد؛ بلکه این دانش‌آموز است که می‌آموزد. هنر معلم فراهم آوردن زمینه مناسب برای تحقق یادگیری و تربیت است.

پرداختن بیش از حد به سیاست نخبه‌گزینی و تمرکز بر کسب مدال در مجامع بین‌المللی و قهرمانی به جای آموزش عمومی و همگانی نتیجه‌اش همین می‌شود که می‌بینیم؛

کسب مدارج عالی در مسابقات بین‌المللی و جهانی و در مقابل ضعف اساسی عموم مردم در دارا بودن حداقل مهارت‌های سواد قرآنی

تأکید و ادامه این رویه به افزایش فاصله مردم از قرآن و جدایی ایشان از این مسیر می‌انجامد، چرا که الگوهای دست‌نیافتنی کارکرد عمومی ندارند.

4- نتیجه و برایند یادگیری، باید به تربیت بیانجامد؛ اعم از تربیت رسمی و غیر رسمی شامل تربیت اخلاقی، تربیت اجتماعی، تربیت دینی، تربیت ...

قرآن یگانه کتاب تربیت است که با هدف و غرض هدایت و رستگاری انسان در دنیا و آخرت نازل شده است. این هدف در تمامی مراحل، مراتب و رشته‌های درسی و هنری حوزه آموزش‌های عمومی و تخصصی باید به شکلی بارز دیده و بلکه محقق شود.

کوتاهی در این زمینه اگر تعمداً صورت گیرد، گناهی آشکار است، چرا که به مهجوریت بیشتر قرآن در جامعه خواهد انجامید.

5- تربیت یعنی فراهم آوردن موقعیت، برای رشد و شکوفایی فطرت الهی جهت درک مراتبی از عبودیت الهی در راستای حیات طیبه مبتنی بر رضایت حجت خدا.

فقدان یک تعریف صحیح و عدم توجه به مبانی نظری حوزه آموزش قرآن و به ویژه حوزه عمومی قرآن باعث برخورد هماره ساده‌لوحانه و سطحی‌گرایانه در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری شده است تا جایی که از شکست‌های متعدد طرح‌های به شدت ضعیف و پرهزینه درس گرفته نمی‌شود.

6- امام خمینی(ره) فرمودند «تربیت باید قرآنی باشد و بچه‌های ما باید تربیت قرآنی شوند». این محور تربیت قرآنی از همان ابتدای هر نوع آموزشی باید مبنای نظر و عمل قرار گیرد.

برخورد شعاری و سطحی با سخنان حکیمانه امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری نه تنها به مهجوریت قرآن که به استحاله تدریجی این سخنان و گوینده آنها در جامعه می‌‌شود.

فرمایش امام خمینی(ره) در زمینه تربیت قرآنی با موضوع تربیت 10 میلیون حافظ قرآن از سوی امام خامنه‌ای(مدظله العالی) کاملاً قابل جمع است، چرا که زیرساخت تربیت 10 میلیون حافظ قرآن کریم از طریق تمرکز بر رویکرد تربیت قرآنی دانش‌آموزان قابل تحقق است».