مروری بر زندگی علی‌اصغر حشمتی؛ از پایه‌گذاران ابتهال و تواشیح ایران + صوت و عکس
مرحوم علی‌اصغر حشمتی از جمله قاریانی است که جلسات قرآن استادان مروت و مولایی را درک کرده بود و به دلیل علاقه به اشعار عربی و تسلط در مداحی، هنگامی که به سمت تلاوت قرآن گرایش یافت، هنر ابتهال را برگزید و به گفته برخی هم‌دوره‌هایش او را باید از پایه‌گذاران ابتهال در ایران تلقی کرد.
به گزارش ایکنا، تلاوت هنری قرآن در ایران را باید مرهون تلاش‌های بی‌وقفه استادانی نظیر مروت و مولایی دانست. در جلسات این اساتید که سابقه تشکیل آن‌ها به سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی می‌رسد، قاریان ممتازی تربیت شدند و رفته‌رفته سبب شد تا جریان تلاوت تخصصی و هنری قرآن شکل گیرد و تثبیت شود.
یکی از قاریان قرآنی که در همین جلسات رشد کرد و در ادامه به ابتهال روی آورد، مرحوم علی‌اصغر حشمتی (1329-1385) است. او در سال‌های پیش از انقلاب و پیش از اینکه مرحوم مروت جلسات قرآنش را دایر کند، در هیئت مکتب قرآن تهران به ذکر مصائب اهل بیت (ع) می‌پرداخت، اما در ادامه با فضای تلاوت قرآن آشنا شد و به دلیل علاقه‌ای که به اشعار عربی داشت به سمت هنر ابتهال گرایش پیدا کرد، هنری که استاد ایرج عبدالغنی‌قیم نیز در همان اوایل انقلاب اسلامی در میان علاقه‌مندان به قرآن کریم به داشتن این هنر شهره شده بود.
علی‌اصغر حشمتی به همراه برادرش علی‌اکبر حشمتی که او نیز از قاریان قرآن است، از سوی برخی استادان قرآن نظیر محمدرضا صلح‌جو که اکنون در ردیف استادان پیشکسوت محسوب می‌شوند با جلسات مرحوم محمدتقی مروت، نفر اول رشته مسابقات قرآن مالزی در پیش از انقلاب، آشنا شدند. هر چند که عمر علی‌اصغر حشمتی، چندان طولانی نبود و در اردیبهشت‌ماه سال 1385 چشم از جهان فرو بست.
چنانکه پیشتر گذشت، حلقه وصل حشمتی با جلسه قرآن مرحوم مروت، محمدرضا صلح‌جو بوده است. این قاری پیشکسوت قرآن درباره مرحوم حشمتی به خبرنگار ایکنا گفت: با مرحوم علی‌اصغر حشمتی بچه‌محل بودیم. 10 سال پیش از اینکه انقلاب اسلامی ایران به پیروزی برسد در هیئت مکتب قرآن تهران حاضر می‌شدیم و برادران حشمتی هم در این هیئت شرکت می‌کردند. من قاری قرآن بودم و این دو برادر هم بیشتر به مداحی می‌پرداختند و گاهی اوقات هم به همان سبک روضه‌خوانی، قرآن تلاوت می‌کردند.
وی در ادامه افزود: پس از اینکه با جلسه مرحوم استاد مروت آشنا شدم، تصمیم گرفتم به دلیل صدای زیبای این دو برادر آن‌ها را هم با جلسه مرحوم استاد آشنا کنم. همین امر سبب شد تا آن‌ها نیز رفته‌رفته در جلسات قرآن شرکت کردند و به مرور فنون تلاوت را فراگرفتند و قاری شدند.
انس با اشعار عربی در کنار تسلط بر مداحی
صلح‌جو بیان کرد: علی‌اصغر نه‌تنها به روضه‌خوانی علاقه داشت، بلکه با اشعار عربی هم مأنوس بود و آن‌ها را می‌خواند. در آن سال‌ها نیز کمتر افرادی را داشتیم که بتوانند اشعار عربی را بخوانند و به این مسئله علاقه‌مند باشند. اما علی‌اصغر با علاقه و اشتیاق این اشعار را می‌خواند و تعداد زیادی از اشعار عربی را هم حفظ بود. هنگامی که به جلسه مرحوم استاد مروت وارد شد به دلیل همین دلبستگی به اشعار عربی، به هنر ابتهال علاقه‌مند شد.
این مدرس پیشکسوت قرآن افزود: علی‌اصغر اولین کسی بود که اثر «بِنبیٍ عربیٍ» را اجرا کرد. مدتی از اجرای این ابتهال در مجالس و محافل مختلف نگذشته بود که قاریان شهیر مصری نظیر طوخی و ابوزید، در همان سال‌های پیش از انقلاب به ایران سفر کردند. چون می‌دانستیم که طوخی هم اهل ابتهال است از او درخواست کردیم تا افزون بر تلاوت قرآن به اجرای ابتهال هم بپردازد. در پاسخ به ما گفت: ابتهال در ایران جایگاهی ندارد و شما هم شاید نتوانید اشعار عربی را متوجه شوید. به همین سبب در ابتدا مخالف کرد.
طوخی و تقلید از علی‌اصغر حشمتی
وی تصریح کرد: پس از این مخالفت، ما علی‌اصغر را معرفی کردیم و گفتیم کسی را داریم که در ابتهال توانایی دارد. سپس او آمد و همان اثر «بنبیٍ عربیٍ» را اجرا کرد و طوخی هم خیلی از این اجرا استقبال کرد. سپس این اجرا را حفظ کرد و طوخی این اجرا را از علی‌اصغر تقلید کرد و در مجالس و محافل مختلف آن را خواند، این اثر هم مورد توجه قرار گرفت و همه آن را شناختند. تنها دلیلش این بود که یک قاری مصری آن را اجرا کرده بود. پس از طوخی نیز برخی دیگر از قاریان این اجرا را تقلید کردند و خواندند.
صلح‌جو افزود: بر این اساس، می‌توان مرحوم علی‌اصغر حشمتی را اولین فرد یا در ردیف نخستین افرادی دانست که به ابتهال روی آورد و آن را در ایران باب کرد. پس از انقلاب هم نخستین گروه تواشیح را تشکیل داد و سپس این هنر نیز به اوج خودش رسید.
وی تصریح کرد: در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز با مرحوم حشمتی به یک سفر تبلیغی اعزام شدیم و در کشور غنا به اجرای برنامه پرداختیم. در آن کشور به اجراهای مختلف پرداختیم و مرحوم حشمتی نیز به ابتهال‌خوانی می‌پرداخت. حتی برخی آیات قرآن نظیر: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَ لَا تَفَرَّقُوا» را هم به صورت جمع‌خوانی اجرا می‌کردیم و ایشان هم سرگروه ما بود. از این اجراها نیز استقبال می‌شد؛ زیرا از گروه‌های اعزامی قاریان فقط تلاوت قرآن می‌شنیدند و این کار برایشان تازگی داشت. افزون بر این، مرحوم حشمتی برخی اشعار عربی در مدح پیامبر اکرم(ص) را نیز به صورت ابتهال می‌خواند و این کار تبدیل به یک رویه برای گروه‌های اعزامی به کشورهای مختلف شده بود. در جمع‌بندی می‌توانم بگویم مرحوم علی‌اصغر حشمتی پایه‌گذار ابتهال در ایران بود.
یکی دیگر از هم‌دوره‌ای‌های مرحوم حشمتی، سیدمحسن موسوی‌بلده است. این مدرس پیشکسوت قرآن با اشاره به سابقه دوستی‌اش با برادران حشمتی بیان کرد: ما در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در محله پامنار زندگی می‌کردیم و منزل برادران حشمتی نیز در انتهای محله نواب بود. ما در سال‌های دبیرستان و دانشگاه در جلسات مرحوم استاد مروت حاضر می‌شدیم. در آن جلسه بود که با برادان حشمتی آشنا شدم. افزون بر برادران حشمتی، استاد صلح‌جو، شهید احمد انصاری‌اصیل، خلیل ذبیحی و چند نفر دیگر هم در جلسه شرکت می‌کردند.
وی در ادامه افزود: از همان سال‌های دهه 1350 این دو برادر پیشرفت خود را آغاز کردند و درخشیدند. به خصوص اینکه مرحوم علی‌اصغر حشمتی به لحاظ روابط عمومی بالا و برخوردهای خوبی که داشت بهتر می‌توانست با دیگران ارتباط برقرار کند. از طرفی ایشان بسیار شوخ و خوش‌صدا هم بود و جنس صدایشان همان جنس صدای مداح‌های آذری‌زبان بود.
این مدرس پیشکسوت قرآن بیان کرد: مرحوم حشمتی به ابتهال علاقه بسیاری داشت و اگر در آن سال‌ها دو نفر ابتهال‌خوان داشتیم یکی از آن‌ها علی‌اصغر حشمتی بود. بر همین اساس می‌توانیم بگوییم که ابتهال را او در ایران پایه‌گذاری کرد و علاقه شخصی و تخصصی که در مداحی داشت سبب شد که به این سمت گرایش پیدا کند.
موسوی‌بلده با اشاره به فعالیت‌های قرآنی علی‌اصغر حشمتی در سال‌های پس از انقلاب تصریح کرد: البته در سال‌های پس از انقلاب قدری فعالیت‌های ایشان کاهش یافت و خیلی به جلسه‌داری نمی‌پرداخت، اما چند بار برای تبلیغ به کشورهای دیگر اعزام شد. او از جمله مدیران جهادی هم بود و در راه‌آهن خدمت می‌کرد و در آنجا هم به فعالیت قرآنی اهتمام داشت.
وی بیان کرد: یکی از خاطرات جالب ما به مراسم عروسی مرحوم حشمتی بازمی‌گردد. در آن زمان به عکاسی و فیلمبرداری علاقه داشتم و یک دوربین حرفه‌ای هم خریده بودم. بر همین اساس تصمیم بر این شد که از مراسم عروسی ایشان من فیلمبرداری کنم. همین اتفاق هم افتاد و پس از این مراسم حتی در مراسم عروسی استاد محمدرضا صلح‌جو هم فیلمبردار بودم.
پس از گفت‌وگو با محمدرضا صلح‌جو و سیدمحسن موسوی‌بلده به سراغ علی‌اکبر حشمتی هم رفتیم تا او هم درباره مرحوم علی‌اصغر حشمتی سخن بگوید. وی در این زمینه بیان کرد: ایشان از دوران کودکی به قرآن علاقه داشت و مأنوس بود. توسط استاد صلح‌جو با جلسات مرحوم استاد مروت آشنا شدیم و پس از آن هم با آقایان موسوی‌بلده، سیدمحسن خدام‌حسینی و مرحوم محمد غفاری آشنا شدیم و با هم به جلسات مرحوم استاد مولایی هم می‌رفتیم. البته برای یادگیری خدمت استاد مروت می‌رسیدیم و برای تلاوت و تشویق شدن در جلسات مرحوم ابراهیم پورفرزیب(مولایی) حاضر می‌شدیم. همین امر سبب شد تا با مرحوم مولایی هم آشنا شدیم.
تبلیغ قرآن در داخل و خارج از کشور
حشمتی در ادامه افزود: یکی از خصوصیات برادرم این بود که به تواشیح و ابتهال علاقه داشت. صدای گرمی هم داشت و همین موجب شده بود تا در زمینه ابتهال بتواند فعالیت بیشتری داشته باشد. ایشان در ابتدا به ذکر مصائب اهل بیت (ع) می‌پرداخت و حتی این جلسات را هم با ابتهال آغاز می‌کرد و بعد روضه می‌خواند. در آن سال‌ها مسائلی نظیر ابتهال چندان محل توجه نبود. البته استاد محسن بادپا هم تلاش‌هایی در این راستا داشت، اما مرحوم برادرم را می‌توانم نخستین ابتهال‌خوان ایران معرفی کنم. او نه‌تنها در ایران بلکه در کشورهای مختلف هم که برای تبلیغ اعزام می‌شد، این رویه را داشت که به ابتهال‌خوانی می‌پرداخت و توانسته بود مخاطبان بسیاری را هم جذب کند.
این پیشکسوت قرآنی در انتهای صحبت‌های خود بیان کرد: فعالیت‌های قرآنی مرحوم برادرم در سال‌های پس از انقلاب اسلامی نیز تداوم یافت. به خاطر دارم که در محله پامنار و در مسجد آیت‌الله کاشانی جلساتی داشتیم و ایشان هم در آنجا به اجرای برنامه می‌پرداخت. مرحوم آیت‌الله نصرالله شاه‌آبادی هم از این جلسات حمایت می‌کردند و همین امر موجب شد تا شاهد رشد و توسعه این فعالیت‌ها باشیم. به همه این موارد باید این نکته را هم اضافه کنم که مرحوم حشمتی به دلیل اشتغال در راه‌آهن در آنجا هم توانست کلاس‌های قرآن را برپا کند و او را به عنوان یک چهره قرآنی می‌شناختند.
در ادامه برخی از تصاویر، تلاوت‌ها و ابتهال‌های مرحوم علی‌اصغر حشمتی ارائه می‌شود.
