دروغ‌گویی برای مراقبت از حقیقت

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین مهراب صادق‌نیا، استاد دانشگاه ادیان و مذاهب یادداشتی با موضوع دروغ‌گویی برای مراقبت از حقیقت به رشته تحریر درآورده که متن آن را در ادامه می‌خوانید؛

تقریبا همه‌ ادیان دروغ و دروغ‌گویی را بد و غیراخلاقی می‌دانند. انسان‌ها نیز بیش و کم از دروغ بیزارند. با این حال، دروغ هم‌زاد بشر است. از زمانی که مار به حوا دروغ گفت و او را فریفت و قائن در پاسخ به خدا که از او پرسید هابیل کجاست، برخلاف واقع گفت: نمی‌دانم، دروغ به جهان انسان‌ها وارد شد و برای همیشه میهمان پرهزینه‌ آن‌ها باقی ماند.

توصیّه‌های ادیان و مکاتب هم هیچ وقت نتوانسته‌اند این میهمان آزاردهنده را از میدان به در کنند. دلیلش روشن است، برخی از ادیان و مکاتب آن‌قدر راه در رو پیش پای آدم‌ها گذاشته‌اند که توصیه‌ «دروغ مگویید»شان بی‌معنا شده است. باورمندان آن‌ها بدون نگرانی از متّهم شدن به بی‌اخلاقی و رذیلت، می‌توانند جهان را از دروغ‌های خود پر‌ کنند. همیشه یک موقعیّتِ حساس پیدا می‌شود که آن را بهانه ساخته و حقیقت را وارونه کنند. همیشه چیزی هست که بگویند برای مراقبت از آن بهتر است به دیگران دروغ گفت. جایی خواندم که چرچیل می‌گوید: «در جنگ، حقیقت آن‌قدر ارزش دارد که لازم است چندین دروغ آن را همراهی و از آن مراقبت کنند.»

مسیحیّت تا قرن شانزدهم بر اساس تعالیم آگوستین دروغ را مطلقا ممنوع می‌دانست. اما وقتی درگیری‌های درونی کلیسا بالا گرفت و مخالفان کلیسا در دادگاه‌های تفتیشِ عقاید محاکمه و مجازات می‌شدند، گروهی از الاهی‌دان‌های مسیحیِ بیشتر پروتستان، از دستور آگوستین شانه‌خالی کرده و گفتند: اظهار خلاف واقع، تنها در مواجهه با افرادی که مستحق مواجهه با واقعیّت هستند دروغ است.

منظورشان این بود که بازجوهای کلیسا سزاوار مواجهه با واقعیّت نیستند و می‌توان آن‌ها را با دروغ‌های شاخ‌دار دست به سر کرد! قید «مستحق مواجهه شدن با واقعیّت»، عملا دست مسیحیان را باز می‌گذارد که هر کس را که دل‌شان بخواهد «غیر شایسته‌ مواجه شدن با واقعیّت» معرفی کرده او را با دروغ‌های خود سردرگم کنند. این کار، اخلاق را عملاً در معرض فروپاشی قرار می‌دهد.

از مرحوم حائری یزدی نقل است که گفته‌اند: «هر کس که غیبت من را بکند راضی‌ام؛ به‌جز طلبه‌ها؛ چون آن‌ها اوّل من را فاسق معرفی می‌کنند و سزاوار بدگویی، و بعد شروع می‌کنند به غیبت کردن.» این کار یعنی بی‌دینی برای حفظ دین؛ بی‌اخلاقی برای حفظ اخلاق. یعنی در مزرعه‌ بی‌اخلاقی دانه‌ اخلاق کاشتن!