تبیین محورهای اتحاد و همدلی از منظر قرآن کریم

به گزارش ایکنا، سیزدهمین نشست‌ علمی «امت همدل» به منظور نقد و بررسی الگوی مفهومی «امت واحده اسلامی و تشکیل اتحادیه کشورهای اسلامی» سه شنبه، 29 آذر، به صورت وبیناری و به همت مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی برگزار شد.

در این وبینار، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید محمدی، رئیس اتحادیه جهانی فعالان قرآنی، ماموستا عزیز بابایی، امام جمعه اهل سنت صادقیه، محمدحسین نیکنام، استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی تهران و مفسر قرآن کریم با اجرای محمدمهدی مؤمنی‌ها، دبیر کل اتحادیه بین‌المللی تکریم ادیان و مذاهب سخنرانی کردند و به بررسی محورهای اتحاد و همدلی از منظر قرآن کریم و راه‌های فضاسازی جهت ملاک قرارگرفتن چارچوب نظری قرآن در اجتماع مسلمانان پرداختند.

محمدحسین نیکنام درباره نگاه قرآن به امت واحده به آیه 45 و 46 سوره انفال اشاره کرد و گفت: این آیات در جنگ بدر نازل شده و از نگاه کلی‌تر یک پیام عمومی در شرایط اعم از جنگ و صلح دارد. در آیه 45، پایداری یا ثبات قدم و یاد خدا دو عامل پیروزی مؤمنان برشمرده شده و در آیه 46 به اطاعت و وحدت به عنوان عامل پیروزی اشاره شده است.

وی با بیان اینکه اتحاد و دوری از اختلاف و تفرقه از دستورات اکید خداوند است، گفت: این فرمان باید توسط مسلمانان در همه زمینه‌ها، به ویژه در وضعیت جنگی با دشمن، رعایت شود که به این مسئله در آیه چهار سوره صف اشاره شده و خداوند مؤمنان را به «بنیان مرصوص» تشبیه کرده است.

نیکنام با اشاره مجدد به آیه 46 سوره انفال «وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ ۖ وَاصْبِرُوا ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ»، گفت: براساس این آیه، جهاد باید با فرماندهی پیامبر و جانشینان بر حق او باشد. دستور بعدی این آیه، وحدت و اتحاد حول قانون و رهبری الهی است. اصل دیگر برای پیروزی نیز صبر در اطاعت از خدا و رهبری علی‌رغم برخی ناملایمات‌ است.

این مفسر قرآن کریم درباره ضرورت وحدت جامعه اسلامی، اظهار کرد: امام علی(ع) در نهج‌البلاغه به طور صریح قرآن را حبل‌الله معرفی می‌کند و امام صادق(ع) نیز اهل بیت(ع) را حبل‌الله بیان می‌دارند. لذا آیه «واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا» دستور به امر وحدت است زیرا وحدت یک نعمت الهی است که موجب هم‌افزایی می‌شود و مشتی کوبنده علیه دشمنان است.

وی در ادامه به برخی تعابیر امام(ره) و مقام معظم رهبری در خصوص اهمیت وحدت مسلمانان اشاره کرد و گفت: امام راحل در تبیین دفاع از مسلمانان همه ممالک اسلامی را از خود دانسته و بین مسلم در حبشه و ایران فرقی قائل نیستند. همچنین از نگاه امام(ره) و بر اساس همان آیه 46 سوره انفال، دعوت به وحدت و منع از اختلاف از مصادیق مهم سیاسی قرآن است. رهبر معظم انقلاب نیز در نوزدهمین سالگرد ارتحال امام(ره) نیز به تبیین این خط مشی ضد ظلم امام(ره) و حمایت همیشگی ایشان از مظلومان با استناد به مسئله فلسطین می‌پردازند.

در ادامه ماموستا عزیز بابایی، امام جمعه اهل سنت صادقیه، در سخنانی به تشریح عوامل همدلی در امت واحده پرداخت و گفت: یکی از مهم‌ترین اهداف والای اسلام، اتحاد است و حتی برخی از علمای دینی اتحاد و همبستگی را همه اسلام دانسته‌اند لذا فراهم کردن عوامل اتحاد و همبستگی یک نوع واجب شرعی است.

وی، درک درست و شناخت دقیق مواضع مذاهب اسلامی از همدیگر را عامل اول همدلی در امت واحده خواند و گفت: این شناخت متقابل باید از طریق منابع مطمئن و علمای مورد اعتماد طرفین باشد. هنوز برخی از اهل تسنن فکر می‌کنند شیعه قرآن دیگری دارد و برخی از اهل تشیع هم تصور می‌کنند اهل سنت دشمن سرسخت اهل بیت(ع) هستند و این نشانه شناخت متقابل کم پیروان مذاهب اسلامی از همدیگر است.

ماموستا بابایی اظهار کرد: دشمنان شیعه و سنی تلاش می‌کنند افرادی را به عنوان نماینده مذاهب مختلف اسلامی معرفی و آن‌ها را برجسته کرده و مورد حمایت قرار دهند و از این طریق به اختلافات دامن بزنند.

امام جمعه اهل سنت صادقیه با اشاره به حسن ظن نسبت به یکدیگر به عنوان عامل دوم همدلی امت واحده گفت: در اسلام حسن ظن اساس است و نه سوءظن و قرآن کریم در سوره مجادله می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ».

وی، سومین عامل همدلی در امت اسلامی را همکاری در مسائل مورد اتفاق و مشترک خواند و اظهار کرد: امت واحده باید حول محورهای مشترک همکاری کند تا امور اختلافی در حاشیه قرار گیرد. امور مورد اتفاق و اجماع مسلمانان از قضا امری اصلی و اساسی هستند که وجود و بقای دین به آن‌ها وابسته است و دشمن هم این اصل را هدف قرار داده است.

ماموستا بابایی در خصوص موانع دستیابی به وحدت مطلوب در امت اسلامی، گفت: دشمنان وقتی مشاهده کردند که نمی‌توانند با زور شمشیر و قدرت نظامی وارد نبرد با مسلمانان شوند، از طریق مسائل مذهبی و قومیتی سعی کردند دنیای یکپارچه مسلمانان را به هم ریخته و آن‌ها را به جان هم بیندازند.

وی ادامه داد: با پیروزی انقلاب اسلامی با شعارهای اسلامی و قرآنی آن هم در عصر حاکمیت مادیت، دشمنان این بار با روش‌های مختلف از جمله تفرقه میان شیعه و سنی وارد میدان شدند و برای ایجاد هراس در اهل سنت مباحثی مانند هلال شیعی را پیش کشیدند. به اعتقاد من با این میزان هجمه دشمنان به جهان اسلام، همین که امت اسلامی باقی مانده، یک نوع معجزه الهی است.

امام جمعه اهل سنت صادقیه، به نقش دیپلماسی فرهنگی در تقویت وحدت امت اسلامی اشاره کرد و گفت: ارتباط با جهان اسلام یکی از بهترین شیوه‌ها برای تقویت وحدت است و از این طریق می‌توان با انتقال واقعیت‌ها خیلی از تبلیغات سوء دشمن نسبت به جمهوری اسلامی را خنثی کرد.

وی تصریح کرد: در این رابطه یکی از محورهای مشترک، مسئله فلسطین است که بر مبنای اسلام و ظلم‌ستیزی مورد توجه جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است اما کمتر توانستیم مسئله طرفداری از مظلوم را به سایر نقاط جهان اسلام منتقل کنیم.

سخنران پایانی این نشست حجت‌الاسلام و المسلمین حمید محمدی بود که درباره نقش عقل و فطرت در وفاق انسانی اظهار کرد:‌ اساساً اختلاف، عذاب الهی است و تشخیص نوع اختلاف در رسیدن به اتحاد بسیار مهم است که اختلاف در سلیقه، عقیده و یا نظر است. اگر عقل، آزاد باشد، بین این اختلاف‌ها فرق می‌گذارد.

وی ادامه داد: برای رسیدن به وحدت باید به اساسی‌ترین نقطه انسانی یعنی عقل و فطرت تکیه کرد که در همه انسان‌ها مشترک است و مبنای وحدت کلی میان انسان‌هاست. از نگاه قرآن نیز عقل و فطرت نقطه اتحاد و وفاق انسانی است. در حقیقت قرآن آموزه‌های فطری را از طریق انبیاء و کتب آسمانی در اختیار انسان‌ها قرار داده است. بر این مبنا وحدت به طور اساسی، بحثی انسانی و فطری است.

حجت‌الاسلام محمدی با اشاره به آیه «واعتصموابحبل الله جمیعا و لاتفرقوا»، گفت: این آیه دعوت قرآن به حقیقت است و یک طرف این ریسمان دست خداوند و طرف دیگر آن دست بندگان است که باید خود را به سمت آن بکشانند.

وی با بیان اینکه این آیه سه دستور را صادر کرده که دو دستور آن امر و یک دستور آن نهی است، گفت: دو دستور امری، چنگ زدن فقط به ریسمان الهی و چنگ زدن جمعی است و دستور نهی نیز پرهیز از اختلاف است. در نتیجه متوجه می‌شویم اختلاف، مسلمانان را در همان نقطه حضیض نگه خواهد داشت.

حجت‌الاسلام محمدی درباره حلقه مفقوده امت واحده اسلامی، اظهار کرد: ما می‌توانیم با یک رویکرد جدید هم‌سخنی و همدلی نخبگان جهان اسلام را برجسته کنیم که نقطه آغازین آن هم‌شناسی یا به تعبیر قرآن «تعارف» است.

وی با اشاره به سه مدل ارتباطی یک‌طرفه، دوطرفه و هم‌افزا، گفت: در مدل سوم یا هم‌افزا گفت‌وگو برای خلق هم‌افزایی است که این مدل باید به عنوان الگوی ارتباطی نخبگانی در جهان اسلام به کار گرفته شود. این نوع گفت‌وگو و الگوی ارتباطی در حقیقت مظهر وحدت به معنای واقعی کلمه است.

حجت‌الاسلام محمدی، درباره الگوهای ارتباط میان‌فرهنگی در جهان اسلام نیز گفت: دو الگوی داعشی و تکثرگرا ضمن اختلاف شدید با هم که یکی تکفیری است و دیگری با پذیرش همه دیدگاه‌ها به دنبال تسلط آن‌هاست، یک هدف را دنبال می‌کنند اما الگوی سوم، قرآنی است که ضمن پذیرش تکثرها، می‌خواهد از این طریق به هم‌شناسی برسد که این در سه سطح بین‌المذاهبی، بین‌الادیانی و بین الانسانی است.

وی با بیان اینکه از نگاه جمهوری اسلامی، وحدت شیعه و سنی نه یک تاکتیک بلکه یک راهبرد است، گفت: جمهوری اسلامی این را نقطه آغاز وحدت می‌داند و بعد از آن به دنبال وحدت بین پیروان ادیان الهی و در گام نهایی در پی وحدت جبه جهانی مستضعفان علیه مستکبران است و لذا هم‌شناسی یا «تعارف» از نظر قرآن، الگوی برتر ارتباط میان‌فرهنگی است.

حجت‌الاسلام محمدی در ادامه درخصوص جایگاه دیپلماسی فرهنگی در تقویت وحدت اسلامی، گفت: دیپلماسی فرهنگی بخشی از دیپلماسی عمومی است که در آن تبادل فرهنگی موضوعیت دارد و غایت آن هم تقویت درک متقابل است که امروز جهان اسلام بسیار به این درک متقابل نیازمند است تا بتواند تلاش‌های دشمن برای بدبین کردن اذهان شیعه و سنی به همدیگر را خنثی کند.

وی با بیان اینکه با دیپلماسی فرهنگی می‌توان زمینه سوءظن و بدبینی مسلمانان به همدیگر را از بین برد، گفت: این امر می‌تواند وحدت از نوع درست کلمه و هم‌شناسی حقیقی را ایجاد کند.