یارانه کتاب برای گردش مالی کتاب است نه کالاهای دیگر کتابفروش‌ها
علی رمضانی گفت: در طرح‌های فصلی ایده‌ای وجود داشت که این یارانه چه برای کتاب و چه برای هر کالای دیگری در کتابفروشی صرف شود، نهایت در جیب کتابفروشی است، که این ایده دقیق نیست؛ زیرا این طرح‌ها متکفل افزایش گردش کتاب در کتابفروشی است نه گردش کالا در کتابفروشی.
به گزارش خبرنگار ایکنا، «ناشر» و «کتابفروش» به عنوان دو حلقه مهم و تاثیرگذار در چرخه و زنجیره نشر، همواره محل توجه مسئولان فرهنگی و تصمیم‌گیران دولتی بوده و در ادوار مختلف، راه‌های متفاوتی برای حمایت از آنان و درنتیجه دسترسی راحت‌تر و ارزان‌تر مردم به کتاب، پیش گرفته شده است.
تخصیص کاغذ داخلی و خارجی و ایجاد سامانه خرید از کتابفروشی‌ها، از جمله طرح‌های حمایتی برای این دو زنجیره مهم چرخه نشر کشور است که طی یک سال گذشته در دستور کار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مسئولین ذی‌ربط قرار گرفته است.
علی رمضانی، مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران و مدیر کمیته تخصیص، توزیع و نظارت بر کاغذ معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در نشست غیر رسمی با خبرنگاران کتاب به بیان زوایایی از مسیر طی شده در این دو موضوع و نتایج حاصل شده از آن پرداخت.
رمضانی با اشاره به دریافت محموله‌های کاغذ توقیفی در طول مدت فعالیت کمیته جدید تخصیص، توزیع و نظارت بر کاغذ تاکنون، عنوان کرد: طبق آمار سال 1400، مصرف کاغذ نشر کشور در یک سال، حدود 40 هزار تُن و در سال‌های مختلف بین 40 تا 60 هزار تُن است؛ اما مجموع کاغذ توقیفی دریافت شده کمتر از 3500 تن بود که بخشی از آن هم صرف تعهد قبلی سامانه شد.
وی با اشاره به اینکه در آغاز راه تخصیص‌های از دوره قبل داشتیم که ناشرها پول هم داده بودند، اما کاغذ را دریافت نکرده بودند، اضافه کرد: ابتدا به تعهد دولت قبل در سامانه پایبند بودیم زیرا به هر جهت تعهدی بود که دولت داده بود. برای همین با دریافت اولین بخش از کاغذ توقیفی، ابتدا تعهدی‌های سامانه داده شد، بعد بررسی و تخصیص‌های جدید شروع شد که فهرست آن تا پایان مهر 1401 به‌صورت منظم در چند نوبت منتشر شده است.
رمضانی گفت: با وجود اینکه حجم کمی کاغذ در اختیار بود، اما تلاش شد همین مقدار کم هم با ملاک‌های مشخصی تخصیص داده شود و اینطور نباشد که هر ناشری بیشتر پول دارد یا بدون توجه به موضوع تولید بیشتری از نوع دارد، کاغذ بیشتری دریافت کند.
وی در ادامه ضمن اشاره به ملاک‌های تخصیص کاغذ وارداتی به ناشران، اولین ملاک را میزان کاغذ دریافتی ناشر در دوره‌های قبل عنوان کرد و افزود: اینجا اولویت با نشری است که اصلا کاغذ دریافت نکرده است. در مقابل اگر ناشری بیش از مصرف سالانه‌اش کاغذ از سامانه دریافت کرده باشد، دیگر کاغذ به او تخصیص داده نمی‌شود.
طبق گفته رمضانی شاخص دوم تخصیص کاغذ به ناشران، شاخص شمارش است که طی آن بر ناشر نظارت می‌شود با کاغذ دریافتی چه میزان کتاب چاپ کرده است.
فرایند آن هم به این صورت است که ناشر عنوان و تعداد نسخه‌های کتابی که برای آن کاغذ درخواست می‌کند را در سامانه ثبت می‌کند. بعد این درخواست وارد جلسه تخصیص می‌شود، با فرض اینکه تخصیص دریافت می‌کند، پیش فاکتور آن روی سامانه قرار می‌گیرد، ناشر از همانجا فاکتور را دریافت، هزینه آن را واریز و حواله دریافت می‌کند. این حواله را به انبار تحویل داده، کاغذ دریافت می‌کند و برای چاپ کتاب به چاپخانه می‌دهد.
بعد از چاپ در سامانه محل نگهداری کتاب را برای بررسی و شمارش توسط ناظر، اعلام می‌کند. ناظر به محل مراجعه و کتاب‌ها را شمارش می‌کند و درصورت تطبیق تعداد کتاب‌ها با میزان درخواست اولیه ناشر، برای او ثبت می‌کند.
مدیر کمیته تخصیص، توزیع و نظارت بر کاغذ با اشاره به اینکه ناظر شمارش تا پایان مهر امسال اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران بود، اضافه کرد: از ابتدای آبان، بخش دیگری از صنف یعنی انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان ناظر شمارش است.
رمضانی ملاک سوم تخصیص کاغذ را حجم فعالیت ناشر براساس اعلام وصول اعلام کرد و گفت: ناشر موظف به طی فرایند قانونی اعلام وصول است.
وی با اشاره به «موضوع» کتاب‌ها به‌عنوان ملاک بعدی تخصیص کاغذ، عنوان کرد: مطابق قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موضوعات و مضامین نیازمند حمایت مشخص است.
کفه سنگین حمایت از تالیف
رمضانی صحبت‌های معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره اینکه وظیفه‌ای برای حمایت از کتاب‌های ترجمه نداریم را مصداق همین ملاک خواند و گفت: موارد خاص دانشگاهی و علمی، حوزه نقد و پژوهش و اینگونه موارد استثنا است و اساسا قرار نیست حمایت از ترجمه صفر شود اما مطمئنا کفه حمایت از تالیف سنگین‌تر خواهد بود.
حقی که ژست اپوزسیونی ناشر از مخاطب ضایع کرد
مدیر کمیته تخصیص، توزیع و نظارت بر کاغذ با اشاره به اینکه درمورد کاغذ خارجی یک مورد از آئین‌نامه یعنی درج عبارت «این کتاب با کاغذ حمایتی منتشر شده است» در شناسنامه کتاب، پیش از این رعایت و اجرایی نمی‌شد، عنوان کرد: کمیته جدید از ابتدا بر اجرایی شدن این بند تاکید داشت و از یک جایی به بعد کتاب‌هایی که این عبارت را درج نکرده بودند در شمارش پذیرفته نشد که موجب میشد ناشر بدهکار باقی بماند.
رمضانی تاکید کرد: دلیل اصرار بر اجرایی شدن این بند آئین‌نامه هم این بود که مخاطب بداند چرا کتابی که با کاغذ حمایتی تولید شده با فلان قیمت بالا وارد بازار شده است؟
به گفته رمضانی برخی ناشرانی که در دوره قبل حجم بالایی کاغذ دریافت کردند، پرچم‌دار قیمت بالا هم بودند و از آنجا که این بند آئین‌نامه اجرا نمی‌شد، راحت‌تر در حق مخاطب اجحاف میشد.
مدیر کمیته تخصیص، توزیع و نظارت بر کاغذ گفت: جالب است از زمانی که درج این عبارت الزامی شده است، این ناشران اصلا در سامانه درخواست کاغذ ثبت کردند.
طبق گفته رمضانی از این به بعد ملاک تخصیص برای کاغذ وارداتی همین مواردی است که اشاره شد.
هیچ ناشر غیردولتی مجبور به استفاده از کاغذ داخلی نیست
رمضانی در بخش دیگر صحبت‌های خود با اشاره به ورود کاغذ ایرانی در چرخه نشر، به قرارداد کارخانه چوب و کاغذ مازندران با وزارت آموزش و پرورش برای تولید 35 تن کاغذ اشاره کرد و گفت: وزارت ارشاد هم برای دریافت 7 هرار تن قرارداد منعقد کرد، اما ناشرها بیش از 10 هزار تن تقاضا داشتند و پیش ثبت‌نام کردند.
طبق گفته مدیر کمیته تخصیص، توزیع و نظارت بر کاغذ در این دوره کاغذ به‌صورت رول از کارخانه مازندران خریداری و تبدیل به شیت میشد و ناشر کمتر از 72 ساعت بعد از واریز پول، حواله کاغذ خود را دریافت کرده و کاغذ را از در انبار تحویل می‌گرفت.
رمضانی با اشاره به فضاسازی منفی که علیه کاغذ تولید داخل و عدم کیفیت آن اتفاق افتاده، گفت: با این وجود خوشبختانه تا کنون ناشران حجم خوبی از کاغذ مازندران دریافت کردند.
به گفته رمضانی هیچ ناشری غیر از ناشران دولتی مجبور به استفاده از کاغذ داخلی نیست اما با توزیع کاغذ دولتی و امکانی که فراهم شده، قیمت کاغذ افت پیدا کرده و جلوی رشد آن گرفته شده است.
مدیر کمیته تخصیص، توزیع و نظارت بر کاغذ همچنین از تخصیص 2800 تُن کاغذ به 2324 ناشر در این دوره خبر داد و گفت: بیش از 500 تُن هم تعهدی‌های قبلی سامانه بود که به ناشران تحویل شد.
طبق اعلام رمضانی در این دوره در استان‌های خراسان شمالی و یزد هرکدام 10 ناشر، همدان، مرکزی، لرستان و کرمان هرکدام 13 ناشر، گیلان 15 ناشر، آذربایجان غربی 18 ناشر، فارس و کردستان هرکدام 22 ناشر، مازندران 24 ناشر، البرز 30 ناشر، آذربایجان شرقی 65 ناشر، اصفهان 87 ناشر، خراسان رضوی 100 ناشر، قم 306 ناشر و تهران 1489 ناشر کاغذ دریافت کرده‌اند.
مدیر کمیته تخصیص، توزیع و نظارت بر کاغذ با تاکید بر اینکه اطلاع‌رسانی برای تخصیص کاغذ ایرانی و ثبت‌نام ناشرها بالا است، تصریح کرد: با این همه اگر ناشری الان هم پیش ثبت‌نام و درخواست کاغذ کند، کاغذ در گرم‌های موجود به آن‌ها تحویل داده می‌شود.
به گفته رمضانی ناشرانی از همه طیف‌های فکری، کاغذ داخلی دریافت کرده و انتشار کتاب با آن را شروع کردند.
رمضانی همچنین مسائلی که در مورد کیفیت کاغذ داخلی مطرح است را منکر نشد و گفت: به محض اشاره ناشران به این موارد، به کارخانه مازندران اطلاع داده میشد تا خط تولید را بررسی کنند و مشکل آن را رفع کنند.
مدیر کمیته تخصیص، توزیع و نظارت بر کاغذ در پایان این بخش از صحبت‌های خود، تاکید کرد: هم درمورد کاغذ داخلی و هم خارجی، تخصیص به‌تدریج و به اندازه نیاز ناشر انجام می‌شود، زیرا ناشری داریم که همین الان تقاضای 10 هزار بند کاغذ مازندران دارد، اما بر اساس بررسی انجام شده و اعلام وصول خود او در سال 200 بند استفاده دارد و به این ترتیب باید جلوی ایجاد بازار سیاه را گرفت.
راهی برای صرف یارانه کتاب برای کتاب
مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در بخش دوم صحبت‌های خود راه‌اندازی سامانه خرید از کتابفروشی‌ها را پاسخی به نیاز کتابفروشی‌ها خواند و گفت: همان‌طور که برای ناشرها در نمایشگاه‌های کتاب حضوری و مجازی دسترسی فراهم شد تا مردم بتوانند از آن‌ها خرید داشته باشند؛ باید برای کتابفروش‌ها هم چنین دسترسی ایجاد میشد.
به گفته رمضانی در طرح‌های فصلی که پیش از این برای حمایت از کابفروشی‌ها اجرا میشد، نهایتا هزار کتابفروشی فعال وجود داشت که عمده آن‌ها در شهرهای بزرگ و مراکز استان‌ها بودند و در شهرستان‌ها و روستاها کمتر کابفروشی‌ای بود که مردم بخواهند از این یارانه استفاده کنند؛ اما با راه‌اندازی سامانه خرید از کتابفروشی‌ها مردم در سراسر کشور توانسته و می‌توانند از یارانه خود استفاده کنند.
یارانه دولتی صرف خرید کالایی غیر کتاب نشود!
وی یکی از اهداف ایجاد سامانه خرید از کتابفروشی‌ها فراهم آوردن امکان مساوی برای کتابفروشی‌های کوچک در سراسر کشور با کتابفروشی‌های بزرگ عنوان کرد و افزود: همچنین تلاش این بود که یارانه دولتی صرف خرید کتاب شود، نه کالاها و محصولات دیگر موجود در کتابفروشی‌ها.
رمضانی ادامه داد: این آسیب‌های تخلف را هم در نمایشگاه‌های کتاب -قبل از مجازی شدن- و هم در طرح‌های فصلی داشتیم که یارانه صرف کتاب نمی‌شد و خیلی هم نظارتی بر آن نبود. ایده‌ای وجود داشت که این یارانه چه برای کتاب و چه برای هر کالای دیگری در کتابفروشی صرف شود، نهایت در جیب کتابفروشی است، که این ایده دقیق نیست زیرا این طرح‌ها متکفل افزایش گردش کتاب در کتابفروشی است نه گردش کالا در کتابفروشی، لذا باید تمرکز کنیم فروش و گردش کتاب بالا برود.
طبق اعلام مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، سامانه خرید از کتابفروشی‌ها کار خود را از تاریخ ۲۶ آبان شروع کرد و در حال حاضر 210 کتابفروشی از سراسر کشور در آن فعالیت می‌کنند.
رمضانی با اشاره به اینکه از همه طیف‌های فکری در بین کتابفروشی‌ها عضو سامانه است، گفت: در چهار استان هنوز هیچ کتابفروشی عضو سامانه نداریم اما در یک شهرستان کتابفروشی داریم که در همین سامانه ظرف مدت یکماه هزار نسخه کتاب به فروش رسانده که این تعداد فروش برای یک کتابفروش خارج از تهران قابل توجه است.
یارانه مساوی برای کتابفروشی 20 متری و 500 متری
مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران گفت: در طرح سامانه خرید از کتابفروشی‌ها، برای اولین بار است که یارانه مساوی به یک کتابفروشی 20 متری در دزفول یا استهبان و یک کتابفروشی 500 متری در تهران داده شد و اتفاقا آن کتابفروشی شهرستانی بهتر عمل کرده و تقاضای مردم را پاسخ داده است.
رمضانی با تاکید بر اینکه سامانه خرید از کتابفروشی‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده که دولت بتواند یارانه را به محتوا دهد، تصریح کرد: بر همین اساس فروش کتاب‌های کمک‌درسی در این سامانه انجام نمی‌شود؛ درحالی که در طرح‌های فصلی و فروش حضوری عملا این اتفاق قابل کنترل نبود.
به گفته رمضانی وقتی در سامانه خرید از کتابفروشی‌ها فرصت برابر برای مردم ایجاد و عناوین مختلف به‌طور مساوی ارائه می‌شود، مخاطب سراغ محتوای مورد علاقه خود می‌رود و پیش‌بینی می‌شود این سامانه ما را به ذائقه اصلی مردم نزدیک کند.
مطهره میرشکاری
انتهای پیام
